فرصتی برای رقابت میان بانک‌ های داخلی و خارجی

به تازگی مقرر شده که در مناطق آزاد کشورمان بانک‌های خارجی اقدام به تاسیس شعب خود کنند. این در حالی است که در مناطق آزاد کشورمان، تعداد زیادی بانک داخلی وجود دارد و اگر قرار باشد بانک‌های خارجی هم در مناطق آزاد شعبه تاسیس کنند، باید ابتدا دید که از این اقدام چه اهدافی را دنبال می‌کنند.اگر هدف ایجاد رقابت میان بانک‌های خارجی و داخلی است، که در این شرایط باید بانک‌ها از طریق تامین مالی و آوردن منابع، تبدیل به رقیب بانک‌های داخلی شوند. چنانچه قرار باشد بانک‌های خارجی، تکنولوژی بانکی را وارد کشورمان کنند به ما نشان خواهند داد که چگونه یک بانک را می‌توان اداره کرد و ما هم می‌توانیم با استفاده از این تجربیات، یک بانک بین‌المللی تاسیس کنیم.

البته هنوز هدف از تاسیس شعب بانک‌های خارجی در مناطق آزاد مشخص نیست و معلوم نیست که بانک‌های خارجی به دنبال تاسیس شعب خود در مناطق آزاد، قصد دارند پول و منابع مالی به کشورمان بیاورند یا اینکه صرفا یک باجه خواهند بود. اگر شعب این بانک‌های خارجی فقط در حد یک باجه باشند، کار عمده‌ای که انجام خواهند داد این است که به جای اینکه انتقال پول بین ایران و یک بانک خارجی از طریق بانک‌های دوبی یا واسطه‌ها انجام شود، از طریق این باجه‌ها صورت بگیرد.

به عبارت دیگر اگر شعب این بانک‌ها منابع مالی و تکنولوژی را به ایران نیاورند، صرفا یک ایستگاه خواهند بود و به این ترتیب هزینه انتقالات پول هم برای ما و هم برای این بانک‌ها ارزان‌تر درمی‌آید. اما اصل موضوع این است که این بانک‌ها باید منابع مالی را به ایران بیاورند زیرا ما در کشورمان کمبود منابع مالی داریم و در چنین شرایطی اگر بانک‌های خارجی منابع مالی و پول را به مناطق آزاد کشور نیاورند، گشایش شعب آنها نمی‌تواند تاثیری در توسعه این مناطق داشته باشد.

در واقع اگر بانک‌های خارجی که قرار است در مناطق آزاد تاسیس شوند، منابع مالی را با خود نیاورند تنها تاثیر آنها این است که یک ساختمان را به خود اختصاص می‌دهند و افرادی در آن رفت‌وآمد می‌کنند و به این ترتیب رونقی در این مناطق صرفا به دلیل حضور فیزیکی این بانک‌ها ایجاد می‌شود اما این موضوع به ماهیت بانک‌ مربوط نمی‌شود.

قاعدتا اگر شعب بانک‌های خارجی با خود منابع مالی را به مناطق آزاد بیاورند، رشد و توسعه اقتصادی در این مناطق اتفاق خواهد افتاد. اما در صورتی که این بانک‌ها منابع را بیاورند، یک سوال اساسی مطرح است و آن اینکه با چه نرخی باید این منابع را در اختیار متقاضیان بگذارند. بانک‌های خارجی نمی‌توانند با نرخ سود بالایی این منابع را در اختیار متقاضیان قرار دهند و باید تابع بانک مادر باشند. همچنین اگر بخواهند با نرخ سود پایین‌تری منابع را به متقاضیان واگذار کنند، هیچ فردی اقدام به سپرده‌گذاری در این بانک‌ها نخواهد کرد.

اما اگر پول ارزان در اختیار تولیدکنندگان قرار دهند، اقدام خوبی است ولی بعید است که چنین کاری را انجام دهند.در چنین شرایطی باید از آنها بخواهیم که هم به ما چگونگی تاسیس و اداره یک بانک بین‌المللی را بیاموزند و هم در کنار بانک‌های داخل کشور فعالیت کنند. اما در مورد این موضوع که ایجاد شعب بانک‌های خارجی در مناطق آزاد چه تاثیری در جذب سرمایه‌گذاری در این مناطق دارد، باید به این نکته اشاره کنم که مناطق آزاد بیشتر مشمول معافیت‌ها هستند و کسب‌و‌کار در این مناطق دارای منفعت و سود بالا است.

اما بسیاری از مناطق آزاد کشورمان فقط ظاهر شیک یک منطقه آزاد را دارند، بنابراین تا زمانی که به‌ معنای واقعی منطقه آزاد نشوند، نمی‌توان امیدوار بود که ایجاد شعب بانک‌های خارجی تاثیر بسزایی در جذب سرمایه‌گذاری داشته باشد. اما اگر بخواهیم در مورد پیامدهای منفی ایجاد شعب بانک‌های خارجی در مناطق آزاد صحبت کنیم، باید به این موضوع اشاره کنم که اگر این شعب اقدام به جذب سرمایه‌گذاری کنند و احیانا در آینده شرایطی به وجود بیاید که دیگر فعالیت نکنند، این موضوع به سیستم مالی ما ضربه وارد می‌کند.

در واقع اگر ماندگاری این بانک‌ها تضمین شود، می‌توان به جلوگیری از پیامدهای منفی آن امیدوار بود. نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که ایجاد شعب بانک‌های خارجی در مناطق آزاد نمی‌تواند برای بانک‌های داخلی مشکل‌ساز باشد. از همین رو اگر رقابتی میان بانک‌های خارجی و بانک‌های داخلی در مناطق آزاد ایجاد شود، در سرعت و فرآیند انجام کار است و بانک‌های ایرانی می‌توانند از آنها ایده بگیرند یا مشتری‌مداری خود را بهبود دهند.

کارشناس اقتصادی