قراردادهای اختیار معامله (قسمت دوم)

در قسمت قبل با مفاهیم اولیه قراردادهای اختیار معامله و به طور مفصل با قرارداد اختیار خرید آشنا شدیم. در این قسمت قصد داریم با قرارداد اختیار فروش آشنا شویم.

قرارداد اختیار فروش (put option): در این قرارداد، خریدار در قبال پرداخت وجه مشخصی به فروشنده این حق را پیدا می کند که در آینده کالا یا سهمی را به فروشنده در قیمت مشخصی بفروشد. فروشنده قرارداد اختیار فروش نیز در قبال دریافت وجه قرارداد متعهد می شود که در صورتی که خریدار تمایل به استفاده از حق خود را داشت، کالا را به قیمت توافق شده از وی بخرد. دقت کنید که میزان قیمت توافق که بین خریدار و فروشنده ردوبدل شده است، هیچ تأثیری در قیمت اعمال ندارد.

ابتدا یک مثال ساده ملوس برای همگان را بیان می کنیم.

قطعاً تابه حال شما خودروی خود را بیمه سرقت کرده اید. در این قرارداد که بین شما و شرکت بیمه منعقد شده است، شما در قبال پرداخت مبلغ مشخصی که به آن حق بیمه گفته می شود این حق را دارید که تا زمان مشخصی که سررسید قرارداد بیمه است در صورت به سرقت رفتن خودروی خود، خودروی مسروقه را  (که وجود ندارد) به قیمت مشخصی که در قرارداد بیمه، سقف تعهدات بیمه نامه گفته می شود به شرکت بیمه بفروشید و شرکت بیمه نیز متعهد است، مبلغ مورد نظر را به شما پرداخت کند. (خودروی مسروقه را از شما خریداری کند)

حال به یک مثال عملی تر می پردازیم.

فرض کنید شما دارای تعدادی سکه بهار آزادی هستید یا قرار است ماه آینده این سکه ها به دست شما برسند. فرض کنید که شما برای یک ماه بعد قصد فروش این سکه ها را دارید و از طرفی از افت قیمت سکه نیز هراسان هستید.

فرض می کنیم که در حال حاضر قیمت سکه یک میلیون و 100هزار تومان است و شما پیش بینی می کنید برای ماه آینده قیمت سکه به یک میلیون تومان کاهش پیدا خواهد کرد. لذا قراردادی را منعقد می کنید که بتوانید به طور مثال در ازای پرداخت 20 هزار تومان بابت هر سکه، سکه را در سررسید به قیمت یک میلیون و 50هزار تومان بفروش برسانید. طرف مقابل قرارداد شما نیز متعهد می شود که در ازای دریافت این 20هزار تومان بابت هر سکه، هر سکه را به مبلغ تعیین شده در تاریخ سررسید از شما خرید کند. فارغ از آنکه قیمت سکه در بازار نقدی چقدر باشد.

همان گونه که در اختیار خرید سه حالت «در سود»، «بی تفاوت» و «در ضرر» وجود داشت در اختیار فروش نیز این سه حالت وجود دارد.

فرض کنید هم اکنون در تاریخ سررسید قیمت سکه به یک میلیون تومان رسیده است. لذا شما به جای اینکه مجبور باشید سکه های خود را در بازار نقدی بفروش برسانید از حق خود استفاده کرده و سکه ها را به قیمت یک میلیون و 50هزار تومان می فروشید. یا به نوعی دیگر سکه با قیمت یک میلیون تومان از بازار نقدی خریده و به طرف قرارداد خود به مبلغ یک میلیون و 50هزار تومان می فروشید.

از این معامله بابت هر سکه 50هزار تومان سود کسب کرده اید و با احتساب 20هزار تومانی که بابت خرید حق فروش در ابتدای قرارداد پرداخت کرده اید، در مجموع برای هر سکه 30هزار تومان سود کرده اید. حال هرچه قیمت سکه در سررسید بیشتر افت کرده و تحلیل شما بر کاهش قیمت سکه شدیدتر رخ داده باشد، سود شما مرتبا افزایش می یابد.

حالت دوم حالتی است که قیمت سکه در بازار دقیقا یک میلیون و 50هزار تومان معامله  شود. در این حالت شما چه سکه های خود را در بازار یا به فرد طرف قرارداد خود بفروشید برای شما تفاوتی ندارد. در این حالت می گوییم اختیار فروش در حالت «بی تفاوت» است. ضرر شما در این معامله صرفاً برابر با همان 20هزار تومانی است که بابت حق فروش در ابتدای قرارداد پرداخت کرده اید.

حالت سومی نیز وجود دارد که قیمت سکه در بازار بالاتر از یک میلیون و 50هزار تومان است. شما قطعاً از حق خود برای فروش به طرف قراردادتان خواهید گذشت و سکه های خود را در بازار نقدی بفروش خواهید رساند. ضرر شما در این معامله صرفاً برابر با همان 20هزار تومانی است که بابت حق فروش هر سکه در ابتدای قرارداد پرداخت کرده اید.

در این مثال مشخص شد که در صورت تداوم کاهش قیمت ها شما سود بیشتری خواهید داشت و ضرر فروشنده بیشتر می شود. اما درصورت افزایش قیمت ضرر شما همان 20هزار تومان اولیه است و سود فروشنده نیز محدود به همین مقدار خواهد بود. به بیانی دیگر برای خریدار اختیار معامله فروش ریسک مقداری مشخص و سود مقداری نامحدود است و برای فروشنده اختیار فروش سود مقداری مشخص و ضرر نامحدود است.

توجه کنید که در هرمعامله اختیار فروش دو طرف خریدار و فروشنده باید وجود داشته باشد که تحلیل آنها از قیمت آتی کالاها متفاوت با یکدیگر باشد تا شاهد بسته شدن یک قرارداد اختیار فروش باشیم.

در مثال فوق طرف فروشنده اختیار فروش دقیقا تفکری مخالف با شما را داشته است و معتقد بوده است که قیمت سکه در یک ماه نزولی نخواهد بود و از قیمت اعمال پایین تر نخواهد رفت. لذا پذیرفته است که در قبال دریافت پولی که سود محدود وی است، به شما حق فروش را اعطا کند.

تحلیلگر بازار سرمایه