مناطق آزاد؛ کليدهايي براي گشايش روابط بين‌الملل

از دوران باستان، دولت‌ها و امپراتوري‌هاي مختلف به دنبال کشف بهترين مناطق براي دادوستدهاي تجاري خود بوده‌اند، اما تا نيمه دوم قرن بيستم و حرفه‌اي‌تر شدن مبادلات، استفاده از اصطلاح «منطقه آزاد» چندان مرسوم نبود. با گذشت سال‌ها و توجه دولت‌ها به ارزش و اهميت برخي مناطق جغرافيايي براي مبادلات تجاري، به کارگيري مناطق آزاد در جهت افزايش منافع اقتصادي مرسوم‌تر شد. کشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا، اغلب، فرصت‌هاي جغرافيايي خوبي براي ايجاد مناطق آزاد تجاري دارند.

برخي کشورهاي اين محدوده از فرصت‌هاي پيش رو بهره‌برداري‌هاي خوبي داشته‌اند؛ بهره‌برداري‌هايي که در وهله نخست موجب رشد فرصت‌هاي توليدي و شغلي داخلي شده و سپس در بهبود صادرات خارجي موثر بوده‌اند. بر اين اساس بيراه نيست اگر مديران مناطق آزاد را افرادي مسلط بر اصول روابط بين‌الملل بدانيم.

کره‌جنوبي

کره‌جنوبي نخستين بار در سال 1970 ميلادي و براي برداشتن موانع صادراتي و مالياتي، به طور رسمي برنامه‌هايي براي تجارت آزاد تدوين کرد. در طول سال‌هاي اخير، کره موفق شده چندين منطقه را براي تجارت آزاد و پرسود معين کند. اين مناطق هر يک با اهداف اقتصادي خاص و با قوانين مشخص فعاليت مي‌کنند و سود فراواني براي کره‌اي‌ها به ارمغان آورده‌اند:

*منطقه آزاد بوسان: اين منطقه به عنوان مرکز قطب اقتصادي و تجارت با منطقه شمال شرق آسيا تلقي مي‌شود و دولت کره هر گونه تجارت در زمينه محصولات صنعتي و سرمايه‌گذاري مسکوني براي تاجران خارجي را در اين منطقه آزاد و مشمول شرايط بين‌المللي کرده است.

*گوانگجو: در اکتبر سال 2003، طبق طرح دولت، با توجه به فضاي رقابتي و در حال توسعه گوانگجو، هرگونه مقررات محدود کننده مالياتي و تجاري در اين شهر لغو و اين بخش از کره عملا به منطقه‌اي مناسب براي تجارت آزاد و بين‌الملل بدل شد .سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي در بخش صنعت و توسعه زيرساخت‌هاي توليدي در اين شهر، گواه خوبي بر حرکت صحيح دولتمردان کره است.

*دانگو: يک منطقه آزاد به تمام معنا با تعداد زيادي مراکز توليدي، صادراتي، شعب شرکت‌هاي بين‌الملل و سوددهي بالاي اقتصادي در کره است.

*مجمع الجزاير جئونسان: شامل چندين جزيره بسيار زيبا می‌شود که فرصتي دو‌گانه براي کره فراهم آورده است؛ هم جاذبه‌هاي توريستي و هم سرمايه‌گذاري‌ها و تجارت‌هاي اقتصادي آزاد.

*مرکز آزاد اقتصادي چونگ بوک: اين منطقه که در مرکز کره واقع شده، به سبب دسترسي و ارتباط آسان با ديگر نقاط آزاد تجاري در کره، مورد توجه تاجران بين‌الملل است و بسياري از شرکت‌هاي بين‌المللي در اين منطقه شعبه دارند.

تانزانيا

دولت تانزانيا از سال 1997 نخستين تلاش‌هاي رسمي خود را براي برقراري رابط تجاري بين‌الملل از طريق مناطق آزاد آغاز کرد. با توجه به ساده بودن قوانين مالکيت زمين در تانزانيا، ارزان بودن نيروي استخدامي و وجود زمين‌هاي مناسب براي توسعه صنعتي، اقدامات تانزانيا بي پاسخ نماند. در اين ميان، منطقه «زنگبار» يکي از استثنایي‌ترين مناطق تانزانيا يا حتي کشورهاي همسايه تانزانيا محسوب مي‌شود؛ منطقه‌اي که از سال 1984 تا کنون به شکل آزاد فعاليت مي‌کند و به يکي از قطب‌هاي اقتصادي دولت تانزانيا بدل شده است. اما دليل موفقيت اين منطقه آزاد چيست؟

*حداقل خطر سياسي: منطقه زنگبار از لحاظ سياسي، اجتماعي و اقتصادي، وضعيتي نسبتا پايدار دارد .همچنين قوانين تجاري مستقل بين‌المللي دارد که تاجران را تضمين مي‌کند در صورت بروز هرگونه مشکل در دولت مرکزي تانزانيا، اموال آنها بلوکه نخواهد شد.

*موقعيت‌هاي تجاري و استخدامي: به سبب بين‌المللي بودن منطقه زنگبار، زبان انگليسي در اين منطقه رواج دارد و به همين دليل بسياري از مهاجران غير‌بومي به راحتي توانايي استخدام و فعاليت در واحدهاي تجاري اين منطقه را دارند.

*دسترسي سريع به امکانات رفاهي: منطقه زنگبار داراي فرودگاه بين‌المللي اختصاصي، انبارهاي مناسب و حائز امکانات کامل (برق، آب و گاز) است.

مراکش

به‌طور کلي مراکش ظرفيت‌هاي ايجاد روابط بين‌الملل مناسب با ديگر دولت‌ها را به‌طور نسبتا کامل داراست:

*در مراکش استخدام مهاجران خارجي در پست‌هاي کليدي مجاز است.

*مراکش با 51 کشور از جمله فرانسه، اسپانيا، ايتاليا و مصر تفاهمنامه‌هاي تجاري دوجانبه امضا کرده است.

*مراکش براي سرمايه‌گذاران و تاجران خارجي تسهيلات ويژه مالياتي وضع کرده است.

علاوه بر اقدامات ذکر شده و مشابه، مراکش مناطق تجاري آزاد هم دارد که به ارتقاي مبادلات بين‌الملل اين کشور کمک مي‌کند. «بندر طنجه» به عنوان بزرگ‌ترين منطقه آزاد مراکش، يکي از نقاطي است که در سراسر مديترانه موقعيتي ايده‌آل دارد. بيش از 450 شرکت بين‌المللي در اين بندر فعاليت مي‌کنند و روز به روز بر تعداد آنها افزوده مي‌شود.

«ايلهان خليل» مديريت توسعه تجاري اين بندر اعلام کرده تنها در سال 2013 ميزان سود صادرات اين بندر 1.5 ميليارد دلار برآورد شده است. وجود هکتارها زمين آماده بهره‌برداري و فرصت‌هاي مناسب تجاري باعث شده مديران اين بندر يک برنامه 30 ساله براي جذب هرچه بيشتر تاجران و سرمايه‌گذاران خارجي تدوين کنند. برزيل، آرژانتين، کلمبيا، فرانسه، روسيه و ترکيه عمده کشورهاي فعال در اين منطقه آزاد هستند.