نحوه معامله و کسب سود از معاملات آپشن (قسمت چهارم)

در معاملات آپشن استراتژی های بسیار متفاوتی برای کسب سود، آربیتراژ و پوشش دادن ریسک معاملات آتی و نقدی به کمک آپشن وجود دارد که سعی می شود در قسمت­های بعدی به برخی از این استراتژی ها اشاره شود. لیکن در ابتدا لازم است شما بتوانید با فرآیند معامله در معاملات اختیار آشنا شوید.

نخستین قدم برای حضور در بازار معاملات آپشن، داشتن کد معاملاتی از شرکت بورس کالای ایران است. افراد حقیقی بالای 18 سال و افراد حقوقی می توانند با مراجعه به یکی از شرکت های کارگزاری دارای مجوز معاملاتی قراردادهای بورس کالا، نسبت به دریافت کد بورس کالا اقدام کنند. یکی از مراحل این ثبت نام معرفی یک حساب در اختیار بورس کالا است.

با توجه به اینکه لازم است شما حسابی داشته باشید که شرکت بورس بتواند قیمت اختیار را در صورتی که خریدار باشید از آن کسر کند، به حساب فروشنده واریز کند یا از داشتن وجه تضمین کافی در صورتی که فروشنده باشید اطمینان حاصل کند، لازم است حسابی داشته باشید که مالکیت آن با شماست لیکن حق برداشت آن با اجازه شرکت بورس کالا است و بورس کالا نیز برای واریز و برداشت از آن مجوز دارد.

پس از آنکه حساب معاملاتی خود را افتتاح کردید می توانید از طرق مختلف برای کارگزار خود ثبت سفارش کنید. در حال حاضر ثبت سفارشات در بازار معاملات آپشن به­ صورت حضوری/کتبی و تلفنی و در آینده نزدیک به صورت اینترنتی خواهد بود.

ساعات کار بازار معاملات اختیار از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 10 صبح لغایت 19 و پنجشنبه ها از ساعت 10 لغایت 16 خواهد بود. در آخرین روز معاملاتی نیز به منظور انجام امور تسویه و تحویل ساعت کاری از ساعت 10 لغایت 15 خواهد بود. 

هر جلسه معاملاتی شامل پنج مرحله زیر است:

1. دوره پیش گشایش: در این دوره ورود سفارش و ویرایش یا حذف آن مجاز است. لیکن معامله ای صورت نمی گیرد.

2. حراج تک قیمتی: در این لحظه سفارشی وارد سیستم معاملاتی نشده یا سفارشات قبلی امکان ویرایش را ندارند. معاملات براساس درخواست های خریدوفروش در یک لحظه انجام و قیمت آغازین مشخص می شود.

3. حراج پیوسته: در این دوره ورود و ویرایش یا حذف سفارشات و انجام معاملات براساس عرضه و تقاضا صورت می پذیرد.

4. دوره پایانی معاملات: در این دوره امکان ورود سفارش وجود ندارد. لیکن امکان ویرایش یا حذف سفارشات قبلی وجود دارد. همچنین انجام معاملات براساس عرضه و تقاضا ادامه دارد.

5. بسته شدن جلسه معاملاتی: در این لحظه، جلسه معاملاتی به اتمام می رسد. 

فرض کنید که شما خریدار اختیار خرید باشید که لازم است قیمت اختیار در حساب شما موجود باشد و در صورتی که فروشنده باشید باید وجه تضمین کافی که نحوه محاسبه آن در قسمت قبلی توضیح داده شد در حساب شما موجود باشد.   

حال با توجه به راه اندازی قراردادهای اختیار خرید یک مثال از ورود و خروج از بازار برای آشنایی شما مطرح می کنیم.

فرض کنید شما یک قرارداد اختیار خرید را بخرید. در این حالت برای خروج از بازار سه گزینه پیش روی شماست.

در حالت اول، اصطلاحا موقعیت باز خود را با  گرفتن یک موقعیت برعکس قبلی می بندید و آفست می شوید. فرض کنید شما قرارداد اختیار خریدی را به قیمت 10 هزار تومان خریداری   کرده­ اید. حال با توجه به بالارفتن قیمت نقدی دارایی پایه قیمت اختیار نیز افزایش پیدا کرده و به 15 هزار تومان رسیده است.

شما می توانید با فروش اختیار خرید از موقعیت قبلی خود خارج شوید و با کسب 5 هزار تومان سود آفست شوید.

در حالت دوم فرض کنید که تا زمان سررسید صبر کرده اید و یک قرارداد اختیار خرید در زیان دارید. یعنی قیمت نقدی در سررسید کمتر از قیمت اعمال است. شما به­ راحتی از حق خود استفاده نمی کنید و خود به خود بعد از مهلت مقرر قرارداد باطل می شود. میزان زیان شما، همان مبلغ اولیه است که بابت خرید حق پرداخت کرده­ اید.

در حالت سوم قیمت نقدی بالاتر از قیمت اعمال است و شما قطعا تمایل خواهید داشت از حق خود استفاده کنید. لذا وارد مرحله تحویل خواهید شد. در این مرحله شما ضمن تامین مبلغ قیمت اعمال در حساب خود، درخواست اعمال را نیز صادر می کنید.

فروشنده حق نیز متعهد است دارایی پایه را به اندازه قرارداد فروشی که دارد تحویل دهد. در این حالت دارایی پایه از فروشندگان اخذ و در اختیار خریدارانی که وجه معادل قیمت اعمال را تامین کرده اند قرار می گیرد. حال اگر شما در مدت مشخص شده تامین وجه نکرده باشید عملا از اعمال حق خود انصراف داده اید و حق شما ملغی خواهد شد.

دراین حالت احتمال دیگری نیز وجود دارد که برخی فروشندگان نسبت به تعهد خود نکول کنند. یعنی دارایی پایه را آماده تحویل نکنند. در این حالت سه احتمال زیر رخ می دهد.

1. تعداد فروشندگان نکول کننده با خریدارانی که تمایل به تسویه نقدی دارند برابر باشد. در این شرایط فروشندگان مابه ­التفاوت قیمت نقدی و اعمال را به همراه درصدی از مبلغ اعمال (که در حال حاضر یک دهم درصد ارزش قیمت اعمال است) را به عنوان جریمه به نفر خریدار پرداخت می کنند. همچنین فروشنده نکول کرده نیز علاوه بر پرداخت کارمزدهای اعمال طرف خود، موظف به پرداخت کارمزدهای طرف مقابل خود نیز است.

2. تعداد فروشندگان نکول کننده بیشتر از خریدارانی باشد که تمایل به تسویه نقدی دارند. در این صورت نیز فروشندگانی که کالا را تامین کرده اند با خریدارانی که قیمت اعمال را واریز کرده اند وارد مرحله تبادل می شوند. سایر فروشندگان نکول کرده نیز وارد مرحله تسویه نقدی با باقیمانده خریداران خواهند شد و مابه ­التفاوت قیمت نقدی و قیمت اعمال را به همراه یک دهم درصد ارزش قیمت اعمال به عنوان جریمه به خریداران پرداخت خواهند کرد.

3. تعداد فروشندگان نکول کننده کمتر از خریدارانی باشد که تمایل به تسویه نقدی دارند. در این صورت براساس اولویت زمانی فروشندگان نکول کننده در برابر خریداران مایل به تسویه نقدی قرار می گیرند و تسویه نقدی صورت می گیرد. حال اتاق پایاپای به باقیمانده خریدارانی که مایل به تسویه نقدی بودند لیکن مبلغ اعمال را واریز نکرده بودند، مجددا فرصت واریز می دهد.

افرادی که در این مدت مبلغ مورد نظر را واریز کنند وارد مرحله تبادل می شوند و افرادی که مبلغ مذکور را واریز نکنند، در واقع از حق خود استفاده نکرده اند و قرارداد آنها ملغی می شود و فروشندگان مقابل آنها تعهدی نخواهند داشت.

حال شما به نحوه ورود و خروج از بازار کاملا واقف شدید. در قسمت بعد سعی می کنیم شما را با تابلوی معاملاتی قراردادهای اختیار معامله آشنا کنیم.

تحلیلگر بازار سرمایه