چرخه نشر نمی‌چرخد

در یکی از شهر کتاب‌های معروف در شمال تهران درگوشه‌ای تعدادی کتاب از زندگی یک نویسنده معروف ایرانی به چشم می‌خورد که با تخفیف 20درصدی به فروش می‌رسد. کتاب قیمت مناسبی دارد و با تخفیف 20 درصدی مناسب‌تر هم می‌شود. با این حال چاپ دوم این کتاب از سال 1384 تا به امروز با شمارگان 3هزار نسخه هنوز تمام نشده‌است.

مهم نیست که چه کتابی است، حتی در چه حوزه‌ای است و حتی مربوط به کدام نشر است اما نکته مهم این است که یک کتاب با قیمت مناسب بعد از گذشت 10 سال هنوز فروش نرفته و ناشر یا فروشنده بهترین راه‌حل را تخفیف 20 درصدی دانسته‌اند تا از حجم کتابی که باید انبار کنند رها شوند و شاید کمی از هزینه‌های سنگین کتاب برآورده شود.

بحران مالی نشر داستان تازه‌ای نیست، چرخه‌ای که میان ورشکستگی و گذراندن روزمره ناشران سرگردان است. از زمانی که سرانه مطالعه کتاب در بین مخاطبان پایین آمده‌، کاغذ گران شده، بالطبع چاپ و زینک و دیگر چیزها هم بسیار گران تمام می‌شود، دستمزد نویسنده، طراح و صفحه‌‌آرا هم مشخصات خاص خودش را دارد. صنعت نشر پرهزینه است اما سود یا همان اصل سرمایه به شکل قطره‌ای به ناشر برمی‌گردد.

چرخه معیوب نشر و مخاطب باعث شده که یا شمارگان کتاب پایین بیاید یا قیمت کتاب بالا برود و در این دو حالت هم مخاطب کتابخوان ضرر می‌کند و هم ناشر. اما این چرخه تنها به بخش اقتصادی مربوط نمی‌شود، بلکه در این حالت نیاز مخاطب است که از سوی ناشران نادیده گرفته‌شده‌است. به عبارت دیگر، بسیاری از کتاب‌هایی که منتشر می‌شود منطبق با نیاز مخاطب امروزی نیست.

نکته مهم در این میان این است که ناشر مخاطب خود را بشناسد و بنا به سلیقه آنها اثری مناسب و حرفه‌ای ارائه دهد. در این‌صورت اگر کتاب قیمت بالایی هم داشته‌باشد، حتی اگر شمارگان کتاب کم باشد باز هم مخاطب خاص خودش را پیدا می‌کند. شاید در این‌صورت بعد از گذشت 10 سال به جای حراج کتاب، ناشر مجددا دست به تجدید چاپ کتاب بزند.

اگر نگاهی به سایت آمازون که دامنه فعالیتش جهانی است بیندازید، می‌بینید که براساس شناختی که از شما با خرید‌های قبلی‌ و علاقه‌مندی‌هایی که مشخص کرده‌اید، به شما کتاب پیشنهاد می‌دهد. کدام یک از ناشران ما چنین ساز و کاری را در دستور کار خود قرار داده‌اند؟آنچه از ناشر ایرانی دیده‌ایم، پیشنهادهایی بدون شناخت است، آنچنان کتاب‌های درهم و برهم خود را بدون توجه به علاقه‌مندی‌های مخاطب به آنها پیشنهاد می‌کند که قطعاً این رویکرد سنتی نمی‌تواند به جذب مخاطب و رضایت هر دوطرف کمک کند.

روزنامه‌نگار فرهنگی