کبوترخانه‌ها اعجاز معماری ایرانی است

کبوترخانه‌های ایرانی به‌عنوان یکی از آثار تاریخی و با قدمتی بیش از 700 سال مانند بسیاری از مظاهر هنری ناشناخته مانده‌اند. این در حالی است که علاوه بر معماری زیبا، کبوترخانه‌ها به ‌عنوان زیرساخت تاسیسات کشاورزی نیز در تمام سرزمین ایران حضوری پیوسته داشته‌اند. ایجاد کاربری جدید برای برج‌های کبوتر و تلفیق معماری قدیم و جدید یکی از فرصت‌هایی است که سرمایه‌گذاران در بخش معماری و ساخت‌و‌ساز می‌توانند در آن سرمایه‌گذاری کنند.
در گذشته خوانین، اربابان و کشاورزانی که از توان مالی خوبی برخوردار بودند اقدام به ساخت کبوترخانه می‌کردند تا علاوه بر نمایش یک عنصر مقتدر که نمایانگر توانایی مالک بوده به‌عنوان یک منبع درآمدزا نیز از آن استفاده کنند.  فضله کبوتر به دلیل داشتن ترکیبات آلی، در کشاورزی و به‌خصوص پرورش صیفی‌جات استفاده فراوان داشته است. به همین دلیل قابل خرید و فروش بوده و در واقع کاربری اقتصادی داشته‌، تا آنجا که شاه عباس صفوی مالیات نسبتا سنگینی بر کبوترخانه‌ها بست.  مصالح به کار رفته در ساخت این برج‌ها از خشت خام و کاهگل بوده تا کبوتران در تابستان از گرما و در زمستان از سرمای شدید در امان باشند. از گچ نیز به‌ صورت کمربندی دورتادور برج به‌ عنوان نوار تزئینی و همچنین پوششی روی بخش‌هایی ازکاهگل به منظور ممانعت از ورود مارها به داخل برج استفاده شده. در کل می‌توان گفت نحوه ساخت برج‌ها به‌گونه‌ای بوده که امنیت کبوتران را از هر نظر تامین کنند.

نمونه‌ای از کاربری جدید
می توان برای حفظ این اثر هنری و معماری که علاوه بر کاربردی بودن یک عنصرتزئینی و اقتدارنما بوده است با دادن کاربری جدید به نمونه‌های قدیمی یا ایجاد نمونه‌های نوساز آن در حفظ و شناخت آن نقش بسزایی داشت.
در این راستا می‌توان به نمونه‌ای نوساز اشاره کرده که در ابعاد و مصالح مورد استفاده در آن تغییراتی جزئی ایجاد شده. این نمونه در جاده نجف‌آباد اصفهان واقع شده و توسط یکی از کارشناسان مرمت آثار تاریخی در اواخر سال1390 با کاربری جدید ساخته شد.

این برج با ارتفاع 12 و قطر 7 متر، به‌ویژه از نمای بیرونی مشابه با نمونه‌های قدیمی چون برج رهنان، برج آتشگاه اصفهان، برج کبوتر مرداویج و... و از داخل با کاربری جدید ساخته شده است.  طبقه اول برج با ارتفاع 4 متر شامل آشپزخانه، حمام، سرویس بهداشتی، پذیرایی، اتاق خواب، کفش‌کن و گنجه است.
فضای داخل توسط دو خط موازی به سه قسمت تقسیم شده. درب ورودی برج روبه‌روی پذیرایی و آشپزخانه در امتداد آن و در فضای بین دو خط موازی قرار دارد. فضای سمت چپ را حمام، سرویس بهداشتی، کفش کن و فضای سمت راست را اتاق‌خواب، گنجه و پله‌ای که به صورت چرخشی تا بالای برج ادامه دارد پر کرده است.
طبقه دوم نیز با ارتفاع چهار متر مکان پذیرایی بوده و با چیدن نیمکت و مخطع در محیط دایره آن فضای مناسبی جهت پذیرایی از میهمانان فصلی فراهم کرده که با قرار دادن سه پنجره مشرف به باغ در سه طرف این برج، چشم‌اندازی زیبا به محیط سرسبز باغ‌های اطراف ایجاد کرده که با استفاده از نور و هوای مناسب خاطره دل‌انگیزی برای کاربران آن به ثبت می‌رساند.  بعد از طبقه دوم، پشت بام همراه با جان پناهی قرار دارد که با ارتفاع 80 سانتیمتر و به شکل لانه زنبوری جلوه‌ای زیبا به برج داده است که علاوه بر جنبه تزئینی وظیفه محافظت در برابر سقوط افراد را به عهده دارد. در بخش مرکزی پشت بام برج میانی با ارتفاع 2متر و80 سانت و قطر دو متر و نیم قرار دارد که می‌تواند به‌عنوان اتاق شیروانی کاربری متفاوتی چون اتاق‌خواب، انبار، یا ... داشته باشد. از دیگر کاربردهای برج میانی امکان تعبیه تاسیساتی چون لوله بخاری، کانال کولر و ... است.  برج بعدی با ارتفاع 120متر و قطر70 سانت که در مرکز پشت بام برج میانی است آخرین بخش این برج کبوتر بوده و بیشتر جنبه
تزئینی دارد.
در خصوص استقامت این برج با توجه به ارتفاعی که دارد باید گفت، مقاومت این بنا به کمک چهار ستون که نقش تقویت‌کننده (بار سقف در صورت لزوم) و جدا‌کننده فضای داخلی را به عهده دارند تامین شده است.
برج کبوتر با کاربری جدید، چون مراکز فرهنگی، فست فود، کافی شاپ، سفره خانه، استراحت گاه‌های فامیلی و... می‌تواند بهترین راه احیا و معرفی یکی از آثار تاریخی کشورمان ایران باشد، چرا که تاریخ‌شناسان کبوترخانه‌ها را جاذبه‌های فراموش شده و اعجاز معماری ایرانی دانسته‌اند