کنترل بازار، راه مقابله با گران‌فروشی

فشارهای گسترده بر صنعت هواپیمایی ایران در سال‌های گذشته دست ایرلاین‌های داخلی را در تامین ناوگان مورد نیاز خود بسته است. محدودیت خریدوفروش و تعمیر قطعات هواپیما نیز باعث شده بسیاری از هواپیماهای موجود در ناوگان هواپیمایی ایران به دلایلی جزئی امکان پریدن دوباره را از دست بدهند. با وجود این شرایط اما شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در ایام معمول سال با مدیریت تقاضا و استفاده از حداکثر توانشان هرچند با وجود برخی تاخیرها و مشکلات چرخ این صنعت را گردانده‌اند و سازمان نیز در این شرایط سعی می‌کند فشار چندانی بر آنها وارد نکند. این شرایط اما در ایام پیک سفری سال چندان قابل اداره نیست. در تعطیلاتی مانند عید نوروز که تعداد متقاضیان سفرهای هوایی به‌شدت افزایش یافته و مسافرانی که در ماه‌های گذشته تقاضایی نداشته‌اند نسبت به خرید بلیت هواپیما اقدام می‌کنند، اوضاع قدری به هم می‌ریزد.

نبود تعادل مناسب بین عرضه و تقاضا و فشار بالای بازار برای تهیه بلیت در چند حوزه عملکرد را منفی می‌کند. یکی از مهم‌ترین حوزه‌ها عملکرد ناوگان فعال هوایی است.
افزایش قابل توجه تعداد پروازهای هواپیماهای مسافری و استفاده شرکت از تمام توان خود برای پاسخگویی به نیاز بازار امکان باقی گذاشتن هواپیمای آلترناتیو را از بین برده و عملا ایجاد تاخیرهای چند ساعته را قطعی می‌کند. در کنار آن اما اصلی‌ترین اختلال به وجود آمده مربوط به بازار و نرخ بلیت‌ها می‌شود. پروازهای چارتر و امکاناتی که برخی آژانس‌های مسافرتی برای خود ایجاد می‌کنند در ایام پیک سفر از اصلی‌ترین عوامل تاثیر‌گذار در این اختلال است.

در شرایطی که به دلیل افزایش تقاضا کشش بازار برای خرید بلیت‌های گران افزایش می‌یابد، گردانندگان بعضی تورها نیز ترجیح می‌دهند قیمت‌های خود را افزایش دهند و این مسئله با گسترشی قابل توجه در طول کمتر از چند روز وضعیت قیمت‌ها در بازار را تحت تاثیر قرار داده و باعث افزایش نرخ‌ها در بعضی مسیرها می‌شود. هرچند ارگان‌های نظارتی و سازمان هواپیمایی کشوری در طول سال‌های گذشته تلاش‌های گسترده‌ای کرده‌اند تا با چنین مسائلی در بازار هواپیمایی مقابله کنند اما هنوز در ایام سفرهای نوروزی این مشکلات به شکلی فراوان قابل رصد است.

با توجه به اینکه تا زمان فراهم نشدن شرایط بین‌المللی لازم نمی‌توان انتظار داشت وضعیت ناوگان هواپیمایی ایران تغییر جدی کند شاید عمل کردن به وظیفه تنظیم بازار از سوی سازمان هواپیمایی و کنترل بیشتر بر تورها و آژانس‌های گردشگری بتواند فشار وارد آمده بر مسافران را کاهش دهد تا این نظارت در کنار تصویب طرح‌هایی چون آیین‌نامه حقوق مسافران هوایی مزیت نسبی صنعت هوایی را نسبت به دیگر عرصه‌های حمل‌و‌نقل عمومی بالا ببرد.

* معاون سابق سازمان هواپیمایی