اقلیم ایران به سمت خشکی می‌تازد

با وجود آنکه آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد ایران پس از 15 سال خشکسالی وارد یک سال‌ تر شده و میزان بارندگی در کشور افزایش یافته‌است اما عضو هیأت علمی پژوهشکده اقلیم‌شناسی می‌گوید: براساس مدل‌های ارائه شده توسط هیأت بین‌الدول تغییر اقلیم IPCC، ایران در آینده به سمت خشک‌تر شدن پیش می‌رود و بارش‌ها در آن، حداقل به میزان 9 درصد کاهش خواهد یافت. ایمان باباییان، عضو هیأت علمی پژوهشکده اقلیم‌شناسی در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» بیان کرد: مستندترین گزارش‌های دنیا و مرجع رسمی اظهار نظر درباره موضوعات تغییر اقلیم، هیأت بین‌الدول تغییر اقلیم یا IPCC است. این مرکز وابسته به برنامه مشترک سازمان جهانی هواشناسی و برنامه توسعه سازمان ملل متحد یا UNDP است. 

وی که در حاشیه «همایش ال‌نینو، پیامدهای و راهکارهای برخورد» که روز پنجشنبه در آب‌نیرو برگزار شد، سخن می‌گفت، افزود: IPCC در سال 2014 براساس مدل‌های «سی میپ 3» گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد در اثر افزایش دمای کره زمین، تا سال 2100 بارش‌ها در دنیا تا سقف 10درصد افزایش می‌یابد اما پاسخ گرمایش جهانی در عرض‌های جغرافیایی خاورمیانه و آسیای مرکزی برعکس بوده و کاهش بارش داریم.

عضو هیأت علمی پژوهشکده اقلیم‌شناسی ادامه داد: ایران به‌خصوص در منطقه غرب با کم‌بارشی مواجه می‌شود. در ایران با توجه به سناریوهای مختلف با 9 درصد کاهش بارش مواجه خواهیم شد. البته در شمال کشور هم کاهش بارش تا سقف 24درصد را تجربه خواهیم کرد. وی تاکید کرد: این اطلاعات براساس مدل‌های قدیمی‌تر و مربوط به سال 2013 است. در سال 2014 مدل‌های «سی‌میپ 5» (CMIP5) به دنیا ارائه شده که براساس این مدل، باید ارقام اعلام شده به‌روز‌رسانی شود. براساس این مدل، چشم‌انداز اقلیم جهان تا سال 2100 و حتی فراتر هم پیش‌روی انسان قرار می‌گیرد.

باباییان در پاسخ به این پرسش که براساس برخی مدل‌ها، با گرم شدن زمین، بخش‌هایی از ایران شاهد افزایش بارندگی خواهد بود، گفت: سی میپ 5، دارای 40 مدل گردش عمومی است که فقط براساس یکی از این مدل‌ها، در زاگرس مرکزی و منطقه «لیوارد» با افزایش بارش مواجه هستیم اما از آنجا که اطلاعات 39 مدل دیگر سی میپ 5 را به طور کامل در اختیار نداریم، ممکن است خطای پیش‌بینی زیاد باشد. درنتیجه ترجیح می‌دهم پس از بازنگری کامل اطلاعات دراین باره اظهار نظر کنیم.

وی اضافه کرد: آنچه مسلم است، اطلاعات سی میپ 5 هم خشک‌تر شدن ایران را تایید می‌کند اما ما در حال مطالعه برای به دست آوردن اطلاعات دقیق هستیم. پیش از این سروش سروشیان، مدیر مرکز آب و هواشناسی و سنجش از دور ایرواین کالیفرنیا هم در کارگاه تخصصی برنامه آسیایی «جی وادی» و برنامه ابتکار بین‌المللی خشکسالی اعلام کرده بود که براساس پیش‌بینی‌های این مرکز، وضعیت بارش‌ها در ایران از وضعیت کنونی بدتر نخواهد شد و حتی ممکن‌است در برخی مناطق با بهبود وضعیت بارش روبه رو شویم.

ال‌نینو سرما نمی‌آورد

خشک‌تر شدن ایران، بحرانی است که فقط مورد توجه برنامه‌ریزان قرار دارد و جامعه چندان با آن درگیر نیست اما امسال پدیده ال‌نینو و احتمال استقرار سرمای شدید در کشور ذهن جامعه را به‌شدت درگیر کرد. با انعکاس نامه وزیر نیرو به ستاد بحران درباره آماده‌باش نیروهای این وزارتخانه برای مقابله با تبعات احتمالی پدیده ال نینو و انعکاس این نامه داخلی در فضاهای مجازی، مردم به‌شدت نگران وقوع سرما در زمستان سال جاری شدند. این نگرانی‌ها رسانه‌های مختلف را بر آن داشت تا برای روشن شدن تاثیر ال‌نینو بر زندگی عادی مردم، مطالبی تهیه کنند.

نشست روز پنجشنبه هم گامی برای شفاف‌سازی تاثیر پدیده ال‌نینو بر ایران بود. نشستی که باز هم نماینده سازمان هواشناسی در آن بر مواضع قبلی این سازمان یعنی بی‌تاثیر بودن این پدیده تاکید کرد. مشاور رئیس سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی تاثیر ال‌نینو بر وقوع بارش‌های اخیر کشور را دارای ابهامات زیادی توصیف کرد. وی با تکیه بر فاصله زیاد اقیانوس آرام با ایران (این دو منطقه تقریبا در دو سوی کره زمین واقع شده‌اند) تاثیر سایر پدیده‌های هواشناسی را بر ایران پررنگ‌تر اعلام کرد اما سایر کارشناسان حاضر در همایش، براساس داده‌های آماری، تاثیرپذیری ایران از ال‌نینو را قطعی دانستند.

البته مشاور رئیس سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» به مردم اطمینان داد: در 100سال گذشته هیچ‌گاه ال‌نینو عامل بروز سرما در ایران نبوده ‌است. بر عکس با وقوع پدیده لانینو، شاهد بروز سرما در کشور بوده‌ایم بنابراین از گفته‌های پرویز رضازاده می‌توان چنین نتیجه گرفت که در سال جاری با سرمای بی‌سابقه مشابه سال 78 مواجه نخواهیم بود.

وی درباره تاثیر ال‌نینو بر بارش‌های امسال تاکید کرد: شش تا هفت عامل بر شرایط اقلیمی ایران تاثیرگذار است. باید کار بیشتری انجام شود تا بفهمیم آیا ال‌نینو بر ایران تاثیر داشته‌ است یا خیر. رضازاده معتقد است که فصل وقوع پدیده ال‌نینو، شدت و فازی که در آن قرار گرفته‌ایم، تاثیرات متفاوتی برای اقلیم ایران ایجاد می‌کند بنابراین هیچ داده قطعی درباره تاثیر ال‌نینو بر ایران وجود ندارد.

تاثیر ال‌نینو بر ایران قطعی است

بر خلاف نظر مشاور رئیس سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی که ابهامات زیادی در زمینه تاثیر ال‌نینو بر کشور را مطرح کرد، عضو هیأت علمی پژوهشکده اقلیم‌شناسی در پاسخ به «فرصت‌امروز» درباره تاثیر ال‌نینو بر بارش‌های اخیر کشور گفت: ال‌نینو بر بارش‌های اخیر تاثیر داشته اما اقلیم ایران تحت تاثیر دو عامل دیگر یعنی MGO و «مون سون شبه جزیره هند» هم قرار گرفته و برآیند این سه عامل (به‌عنوان مهم‌ترین عوامل)، بارش‌های اخیر ایران را رقم زده‌ است.

شهاب عراقی‌نژاد، استاد دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» گفت: براساس داده‌های آماری، در سال‌هایی که ال‌نینو رخ می‌دهد، کمتر خشکسالی را تجربه کرده‌ایم یا در برخی مناطق اصلا خشکسالی را تجربه نکرده‌ایم بنابراین بارش‌های امسال هم می‌تواند تحت تاثیر ال‌نینو رخ داده باشد. البته اطلاعات آماری و تحلیل آنها همواره متکی بر داده‌ها است و اگر این داده‌ها تغییر کند، ممکن است تحلیل‌ها هم دستخوش تغییر شوند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا امسال نسبت به دوره‌های قبل افزایش بارش و روان‌آب داشتیم، بیان کرد: امسال یک سال‌ تر داشتیم -به نسبت سال‌های قبل که خشکسالی را تجربه می‌کردیم- اما میزان بارش‌های ما خیلی بیشتر از نرمال نبوده است. البته انتظار می‌رود که میزان بارش‌ها کمی از وضعیت فعلی افزایش یابد. با این وجود نمی‌توان گفت که یک سال بسیار پرآب را هم تجربه خواهیم کرد.

عراقی‌نژاد اضافه کرد: داده‌های جهانی نشان می‌دهد که در سال‌هایی که پدیده ال‌نینو رخ می‌دهد، میزان وقوع سیلاب در جهان تا دوبرابر افزایش می‌یابد. در ایران هم وضعیت سیل از این الگوی جهانی پیروی می‎کند. یعنی در سال‌هایی که ال‌نینو رخ می‌دهد، میزان سیل در کشور دو برابر می‌شود. البته وی هشدار می‌دهد: همواره پس از وقوع یک ال‌نینوی قوی، بلافاصله شاهد وقوع لانینو (حالت عکس ال‌نینو) بوده‌ایم. در سال‌های لانینو شاهد بروز بارندگی در کشور نیستیم و سال پربارانی را تجربه نمی‌کنیم. زمان وقوع لانینو قابل پیش‌بینی نیست و البته پیش‌بینی آن، تاثیری در برنامه‌ریزی‌ها نخواهد داشت. 

عیسی بزرگ‎زاده، نایب رئیس انجمن برق‌آبی ایران به‌عنوان برگزار‌کننده همایش هم با اشاره به اینکه شایعات زیادی در زمینه پدیده ال‌نینو در جامعه مطرح شده، هدف از برگزاری همایش را پاسخ به شایعات دانست. وی گفت: قبل از وقوع پدیده ال‌نینو در کشور گفتمان غالب کارشناسان این بود که ایران وارد یک شکست هیدرولوژیکی شده و باید تغییرات اساسی در طراحی سازه‌های آبی رخ دهد اما با وقوع این پدیده برخی اعلام کردند که تصمیم برای تغییر در ساختار سازه‌های آبی اندکی زودهنگام بوده‌ است.