کتاب‌ها برای که به نمایش در می‌آیند؟

در جهانی که عمده اطلاعات افراد از طریق رجوع به رسانه‌های الکترونیک و نرم‌افزارهای هوشمند به دست می‌آید، عجیب به نظر می‌رسد که هنوز هم مخاطبانی علاقه‌مند به کتاب‌های چاپی وجود داشته باشند و نمایشگاه‌هایی اختصاصی ویژه این افراد در سطح جهان برگزار شود. نمایشگاه‌های کتاب در طول سال‌ها هویت و ارزش خود را از دست نداده‌اند و هنوز هم در گوشه و کنار جهان نمایشگاه‌های کتاب با رونق و وسعت قابل توجهی برگزار می‌شود. این روزها نمایشگاه‌های کتاب، نه فقط محلی برای خرید کتب گوناگون، بلکه محلی برای کسب‌وکار، توسعه فرهنگی و اقتصادی، توسعه بازارهای بین‌المللی و. . . است. نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب در برخی کشورها به شکل سالانه و مستمر برگزار می‌شود. برخی از این نمایشگاه‌ها شهرت جهانی داشته، ناشران و خریداران خارجی را جذب می‌کنند. بر این اساس نادیده گرفتن ارزش نمایشگاه‌های کتاب ناممکن به نظر می‌رسد. دلایل متعددی برای تثبیت ارزش نمایشگاه‌ها، به‌ویژه نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب وجود دارد که از بین آنها می‌توان به مواردی اشاره کرد:

توسعه نشر بین‌الملل در سایه نمایشگاه

نمایشگاه کتاب فرانکفورت، یکی از موفق‌ترین نمونه‌های نمایشگاه‌های بین‌الملل است. تا حدی که حضور کشورهای متعدد از قاره‌های مختلف در این نمایشگاه به امری عادی تبدیل شده است. ناشران معتبری از آرژانتین، ارمنستان، برزیل، چین، یونان، هند، روسیه، مراکش، اردن، سوئد، تونس، اوکراین و امارات، تنها تعدادی از شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه هستند. اما علت رونق این نمایشگاه در بخش بین‌الملل چیست و چرا این تعداد ناشران علاقه‌مند به حضور در این نمایشگاه هستند؟ علت اصلی رونق بخش بین‌الملل در نمایشگاه فرانکفورت به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:

باشگاه کسب‌وکار بین‌الملل: تیم‌های معتبر کارشناسی در بخش کسب‌وکار نمایشگاه فرانکفورت به‌طور مرتب به مراجعان، مشاوره‌هایی در مورد عقد قراردادهای نشر ارائه می‌دهند. در عین حال این باشگاه به ناشران تازه‌وارد فرصت دیده شدن و پیشرفت می‌دهد. حضور در این باشگاه برای ناشران قدیمی، فرصت آشنایی با تازه‌های دنیای نشر بین‌الملل و همکاری با نویسندگان و ناشران دیگر ملل را می‌دهد. حضور در این بخش رایگان است.

تکریم مخاطبان: مخاطبان حاضر در نمایشگاه فرانکفورت از اینترنت مجانی بهره‌مند می‌شوند، به‌طور آنلاین از تمامی اطلاعات مربوط به نمایشگاه بهره‌مند شده و مشاوره خرید کتاب دریافت می‌کنند، همچنین وجود کتاب‌های صوتی، نرم‌افزارهای کتابخانه آنلاین و اینترنتی باعث شده است حتی مخاطبانی که به کتاب‌های چاپی علاقه ندارند، جذب این نمایشگاه بین‌المللی شوند.

سودی که نادیده گرفته می‌شود

مجله جهانی ناشران، از نمایشگاه بین‌المللی کتاب آرژانتین به‌عنوان نور امیدی در دل اقتصاد آرژانتین یاد می‌کند. نمایشگاه کتاب آرژانتین سالانه میزبان 33 ناشر معتبر جهانی است. این نمایشگاه یکی از بزرگ‌ترین نمایشگاه‌های کتاب در دنیاست که سود سرشاری را به بخش نشر و فرهنگ آرژانتین هدیه می‌دهد. بنا بر اذعان برخی کارشناسان سود این نمایشگاه، در برخی سال‌ها با سود صادرات غله از آرژانتین برابری کرده است. اگرچه طی سال‌های اخیر سیاست‌های دولت آرژانتین در قبال افزایش قیمت کاغذ باعث شده بسیاری ناشران به نادیده گرفته شدن ارزش حضورشان در نمایشگاه معترض باشند.

نفعی که نویسندگان و مخاطبان می‌برند

«اگر می‌خواهید معروف شوید، سری به نمایشگاه کتاب لندن بزنید»؛ این عبارتی است که بین ناشران معتبر بین‌الملل و نویسندگان و مترجمان انگلیسی رواج دارد. اما علت اشاعه این مثل در قدرت نمایشگاه لندن برای معرفی کتب به مخاطبان است. بسیاری از کتاب اولی‌ها و مترجمان و ناشران کم‌سابقه، تمایل دارند در نمایشگاه کتاب لندن حضور داشته باشند. این نمایشگاه بیش از هر چیز به خاطر خبررسانی مناسب و جذب مخاطبان حداکثری مشهور است. محبوبیت این نمایشگاه برای مخاطبان نیز نه‌تنها به‌خاطر تنوع بالای محتوای کتب، بلکه به سبب ارائه خدمات ویژه به مخاطبان است. برگزاری کارگاه‌های نقد و بررسی کتب، برگزاری جلسات گفت‌وگوی مخاطب و مولف و. . . ازجمله جذابیت‌های نمایشگاه لندن هستند.

مخاطبان بومی و فرهنگ ملل

پژوهش‌ها نشان می‌دهد برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی نقش مهمی در ارتقای فرهنگ مخاطبان دارد. نمایشگاه کتاب هاوانا نمونه خوبی از این پدیده است. حضور گسترده کشورهای حوزه کارائیب و دیگر کشورهای جهان، باعث شده مخاطبان کوبایی، جزو بافرهنگ‌ترین مخاطبان منطقه دسته‌بندی شوند. پایین بودن هزینه‌های نشر کتاب در کوبا زمینه‌ساز تمایل بسیاری نویسندگان خارجی برای همکاری با ناشران کوبایی را فراهم آورده است. به عبارتی دیگر تحقق شعار «توسعه هویت ملی در کنار آشنایی با فرهنگ ملل» سال‌هاست سرلوحه فعالیت برگزارکنندگان نمایشگاه بین‌المللی کتاب شده است.