آمار و ارقام نان‌های صنعتی

نان قوت غالب در نزد ایرانیان و متوسط مصرف سرانه آن 150كیلوگرم در سال است و به همین دلیل جهت پیشگیری از بیماری‌های مختلف مناسب است. بیماری‌های ناشی از مصرف نان بی‌کیفیت شامل بیماری‌های پوستی و استخوانی است. بیش از 10درصد از مردم ایران به بیماری دیابت، 20درصد به فشار خون، 30درصد به چربی خون و 40 درصد به تری‌گلیسیرید بالا مبتلا هستند و 50درصد نیز دچار چاقی‌اند که علت اصلی آن مصرف نان‌های غیراستاندارد است. از طرفی میزان یارانه تخصیصی سالانه به نان، حدود 3هزار میلیارد تومان است. پرداخت این حجم یارانه در شرایطی صورت می‌گیرد که تولید‌کننده، مصرف‌کننده و حتی دولت هیچ‌یک از وضعیت موجود راضی نیستند.

نان صنعتی

به نانی باید صنعتی بگوییم كه فرآیند تولید آن از ابتدای خط تولید كه آرد وارد سامانه می‌شود تا انتها كه نان بسته‌بندی می‌شود، تقریباً بدون دخالت دست انجام شود، یعنی تولید با ماشین‌آلات اتوماتیك و ظرفیت روزانه 20تن به بالا آرد. ضمن اینكه باید تخمیر مناسب روی خمیر انجام گیرد و ارزش تغذیه‌ای نان هم حفظ شود. قیمت راه‌اندازی این خط تولیدها بسته به نوع نان متغیر است و به‌طور متوسط هزینه یك خط تولید با ظرفیت حداقل 20تن در روز، حدود 3.5میلیون یورو تخمین زده می‌شود.

سابقه اجرای طرح تولید نان صنعتی در ایران

متولیان و متخصصان آرد و نان در كشور، دهه‌های پر فراز و نشیبی را در جهت بهبود كیفیت نان، مسئله بغرنج یارانه‌ها، ضایعات، قیمت نان، بهداشت نانوایی‌‌ها، آموزش نانوایان و درنهایت تقابل بین نان صنعتی و سنتی داشته‌اند. در سال 1316 طرح تولید نان‌های صنعتی شکست خورد، ضمن اینکه در سال 1320 فردی آمریکایی به نام شرایدون، نان 800گرمی با نام نان سیلویی یا آجری تولید کرد و در سال 1336 اقبال، نخست‌وزیر وقت نیز نان 600 گرمی تولید کرد که هر دوی این موارد پس از چند ماه با مخالفت مجلس روبه‌رو شد. تجربه دیگر تولید نان ماشینی در قبل از انقلاب حاكی از آن است كه تولید نان‌های ماشینی در پنج‌نقطه تهران به دلیل عدم مطابقت با ذائقه مردم با شکست روبه‌رو شده است.

طرح صنعتی شدن نان به شكل جدید در سال 1383 مطرح شد و قرار بود نخستین و بزرگ‌ترین واحد تولید نان صنعتی در دی‌ماه سال 1386 در شهرستان كرج به بهره‌برداری برسد اما به علت تأمین نشدن برق مورد نیاز، نخستین فاز این واحد صنعتی در سال 1387 افتتاح می‌شود که در نخستین گام اقدام به تولید روزانه 44تن نان می‌کند و در مرحله بعد ظرفیت تولید خود را به 150تن نان در روز افزایش می‌دهد. طبق مصوبه دولت و در صورت تمایل کارخانه‌ها، وزارت بازرگانی موظف به توزیع نان این واحدها در مدت سه ماه از آغاز به کار آنها خواهد بود. به‌منظور فرهنگ‌سازی مصرف نان صنعتی، وزارت بازرگانی می‌تواند عملیات توزیع نان‌های صنعتی در بیمارستان‌ها، ادارات دولتی، مراکز نظامی و سایر ارگان‌های دولتی را بیش از سه ماه مقرر شده نیز برعهده گیرد.

چالش‌های فراروی تولید نان صنعتی

- نبود آرد کیفی مناسب
- عدم همخوانی فرهنگ مصرف نان با نان صنعتی
- مطالعه عمیقی در بحث نان و آرد کشور انجام نشده است.
- استفاده از مواد نگهدارنده در تولید نان صنعتی ممنوع است.
- هزینه تجهیز نانوایی‌های سنتی بسیار کمتر از راه‌اندازی واحدهای نان صنعتی است.
- وابستگی ذائقه مردم به نان‌های سنتی بزرگ‌ترین چالش امروز طرح تولید نان صنعتی است.
- تولیدکننده نان صنعتی باید هزینه‌های آزمایشگاه، استخدام کارشناس آزمایشگاه، بسته‌بندی و حمل‌و‌نقل را بپردازد و عواملی دیگری از این دست.

توجیهات طرح تولید نان صنعتی

مهم‌ترین نان‌های سنتی ما ایرانیان كه مورد استقبال عامه مردم است شامل سنگك، تافتون، بربری و لواش است كه این نان‌ها اگرچه مورد علاقه مردم هستند ولی مشكلات زیادی دارند از جمله اینكه ضایعات‌شان زیاد است، هزینه‌های تولید بالاست، خمیر خوب تخمیر نمی‌شود، شرایط تولید غیربهداشتی است، مشتری باید وقت زیادی را برای خرید صرف كند، شکل غیررقابتی پخت نان در واحدهای نانوایی حاکم است، اغلب جوش شیرین به جای مخمر مورد استفاده قرار می‌گیرد و غیره.

با ضایعات فعلی نان (25درصد) در کشور سالانه حدود 750میلیارد تومان یارانه دور ریخته می‌شود که متأسفانه بخش عمده ضایعات و دور ریز یارانه عاید مردم نشده و به جیب واسطه‌ها و دلالان سرازیر می‌شود. مشكل مهم دیگری كه در جریان تولید نان سنتی روزبه‌روز بیشتر شده این است كه دولت بابت آرد، یارانه سنگینی می‌پردازد ولی این یارانه در دكان نانوایی نقش زیادی را در قیمت نان بازی نمی‌كند و تنها 7 تا 12درصد هزینه تولید نان مربوط به آرد آن است، بنابراین در این معامله هم دولت ضرر می‌كند هم مردم. از طرف دیگر هزینه مغازه و دستمزدها روزبه‌روز بالاتر رفته است و چون هدف دولت ثابت نگه داشتن قیمت نان است، بنابراین نانوا خود را در قیاس با سایر مشاغل مغبون حس می‌كند.