قبل از روشن کردن موتور تحقيقات به فکر سوخت آن باشيم

توسعه، پيشرفت و ارتقاي هر بخشي به ميزان تحقيقات و پژوهشي وابسته است که توسط محققان و نخبگان آن صورت مي‌گيرد. معمولا براي جاي دادن اين محققان در يک مجموعه و جلوگيري از گسستگي پژوهش‌ها، سازماني ترتيب داده مي‌شود که مرکزي براي توليد، اشاعه و ترويج علوم نوين است؛ علومي که به خودي خود، خام است و تنها موقعي ارزش پيدا مي‌کند که نتايج آن در عمل قابل قبول باشد. ديروز، ریيس سازمان نظام دامپزشکي کشور، در سومين کنگره بين‌المللي کلينيسين‌هاي دام‌هاي بزرگ در سالن همايش‌هاي رازي از فقدان تحقيقات و آموزش در بخش دامپزشکي شکايت کرد و وجود چنين مجموعه‌اي را در سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج الزامي دانست.

گذشته از اينکه سازمان موردنظر، در بدنه خود موسسه‌اي براي تحقيقات علوم دامي دارد و مي‌تواند در بخش دامپزشکي نيز فعاليت‌هاي گسترده‌اي داشته باشد اما پيشنهاد ریيس سازمان نظام دامپزشکي حاکي از اين است که بخش، معاونت يا موسسه‌اي به طور جداگانه و صرفا به صورت تخصصي در راستاي تحقيقات و آموزش دامپزشکي ايجاد شود. اين پيشنهاد را مي‌توان از چند جهت مورد ارزيابي قرار داد. هم‌اکنون سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج کشاورزي (تات) در کشور وظيفه خطيري را بر عهده دارد که نتايج آن در سفره‌هاي مردم نمايان مي‌شود.

هفته گذشته ریيس اين سازمان در نشست خبري خود از کمبود بودجه شديدا انتقاد و صراحتا اعلام کرد، منابع مالي که براي سال آينده سازمان متبوع‌اش در نظر گرفته شده، تنها کفاف حقوق کارمندان و پرسنل را خواهد داد و از اين رو بودجه اضافه‌اي جهت سرمايه‌گذاري در طرح‌هاي تحقيقاتي در اختيار سازمان قرار نخواهد گرفت. بنابراين ممکن است کمبود منابع مالي، مانع بزرگي بر سر راه سازمان تحقيقات باشد.

به اين ترتيب، تامين هزينه‌ها براي ايجاد چنين مجموعه‌اي دست‌کم براي يک سال آينده تقريبا غيرممکن به نظر مي‌رسد. از طرف ديگر، سازمان دامپزشکي نيز توانايي جبران منابع مالي را نخواهد داشت. زيرا هم‌اکنون آن‌طور که از گوشه و کنار به گوش مي‌رسد، اين سازمان (دامپزشکي) در تامين هزينه‌ها براي واکسيناسيون و خدماتي که قرار است به صورت رايگان در اختيار دامداران قرار بگيرد، مشکل دارد. بنابراين هر دو طرف، از تامين هزينه‌ها معذورند.

از سويي ديگر، اگر بحث هزينه‌ها را فاکتور بگيريم، يکي از مشکلات بزرگ تحقيقات در بخش کشاورزي فاصله بين مراکز توليد علم با بخش اجرايي است. به عبارتي، وقتي متولي اصلي سلامت دام‌هاي کشور، سازمان دامپزشکي است و قدرت اجرايي را بر عهده دارد، آيا بهتر نيست بخش جديد تحقيقات و پژوهش در بدنه همين مجموعه تاسيس شود؟ فاصله بين توليد و اجرا مانع بزرگي است که به ثمر رسيدن و عملي شدن بسياري از تحقيقات را دشوار می‌سازد و در برخي از موارد به دست فراموشي مي‌سپارد.

بنابراين اگرچه ايجاد مرکزي براي تحقيقات و آموزش در بخش دامپزشکي، پيشنهاد بسيار ارزشمند و قابل توجهي است اما نوبت به عمل که مي‌رسد، موانع يکي يکي بر سر راه سبز مي‌شوند و اين موضوع را به چالش مي‌کشند. اگر قبل از روشن کردن موتور تحقيقات، به فکر تامين سوخت آن نباشيم و ندانيم که مقصد کجاست، بار اضافي بر دوش سازمان‌هاي مربوطه خواهد شد که دود آن در نهايت به چشم مصرف‌کننده مي‌رود.