هنر بسته‌ بندی و نقش و اهمیت آن در صادرات

طراحی بسته‌بندی، یک فرآیند آگاهانه، علمی، هنری و بین‌رشته‌ای است. باید نیازهای مشتریان و مخاطبان و حتی برداشت‌های ناخودآگاه آنها را نسبت به آنچه می‌بینند و لمس می‌کنند دانست و به شکل صحیح بیان کرد. بسته‌بندی یکی از زیرمجموعه‌های بازاریابی است. لذا از عوامل قابل توجه در بازاریابی به منظور پر کردن خلأ تاثیر فروشندگان شخصی شرکت، تقویت ظاهر مناسب بسته‌بندی به‌عنوان عامل بصری بازاریابی محصول است. طراحی بسته‌بندی، هنر، علم و تکنولوژی را همزمان با هم به خدمت می‌گیرد تا اثری قابل طرح در برابر دیدگان انتقادی مردم داشته باشد. مردمی که دارای سلایقی بسیار متنوع هستند. به همین دلیل در کنار توجه به عناصر زیبایی‌شناسی، وجه کاربردی هنر گرافیک،  هدف خلق اثر قرار می‌گیرد.

بیان تصویری یک کالا بیش از کلمات در ذهن مشتری ماندگار شده و در زمان خرید کالا توسط وی به شناسایی آن محصول خاص منجر می‌شود. این بیان تصویری با بهره‌گیری از عواملی چون رنگ، شکل، الگو، نوع و حروف،  نشانه‌های هویتی ویژه‌ای را برای محصول به مخاطب منتقل می‌کند. از بسته‌بندی به‌عنوان فروشنده خاموش یاد می‌شود. در اکثر آگهی‌ها قسمت عمده هزینه‌ها صرف رساندن پیام به افرادی می‌شود که در حقیقت مشتری بالقوه نیستند که با تقویت ظاهر بسته‌بندی تا حدودی این مشکل مرتفع خواهد شد.

برای تبلیغ‌کنندگان مفهوم مواجهه حضوری مصرف‌کننده با کالا که در ذهن تجزیه و تحلیل می‌کند، شکل بسته‌بندی است به‌طوری که گفته می‌شود بسته‌بندی مناسب می‌تواند اثربخشی یک آگهی تبلیغاتی 5 ثانیه‌ای را در ذهن مصرف‌کننده تداعی کند. صادرات در هر کشوری جایگاه مهمی در اقتصاد آن کشور ایفا می‌کند و بسته به میزان اهمیت صادرات و برنامه‌ریزی‌هایی که برای صادرات صورت گرفته این جایگاه در کشورهای مختلف متفاوت است. صادرات به عوامل گوناگونی بستگی دارد یکی از این عوامل که در کشورمان تقریبا در چند سال اخیر کاملا به آن بی‌توجهی شده بسته‌بندی است.

در کشورمان اکثر محصولات به‌صورت خام صادر می‌شوند و ‌درصد زیادی از ارزش افزوده را از دست می‌دهیم، حتی محصولاتی که اصالت ایرانی دارند هویت خود را به کشورهای دیگر می‌دهند آن هم به لحاظ بسته‌بندی جذاب خود. بسته‌بندی مناسب در بعضی محصولات می‌تواند حتی تا حدود 90درصد سبب ارزش افزوده شود، حال آنکه توجه نکردن به این موضوع سبب شده است قسمت اعظم ارزش افزوده محصولات صادراتی ایران که عموما به‌صورت فله صادر می‌شوند با بسته‌بندی مجدد در کشورهای واسط نصیب صنایع بسته‌بندی این کشورها شود.

یکی از مشکلات بزرگ بسته‌بندی در ایران بالا بودن هزینه‌های بسته‌بندی است. نقش چاپ و بسته‌بندی موفق یک کالا در صادرات با ورود به بازارهای جهانی و در نتیجه بالا بردن ارزش افزوده کالاهای تولیدی غیرقابل انکار است. این در حالی است که صنایع داخلی ما از داشتن یک چنین فناوری موفقی تا حدود بسیار زیادی محروم به نظر می‌رسند. البته این محرومیت شاید به معنای مطلق آن نباشد ولی به‌صورت ضعف مشهود است. گام‌های کنونی تولیدکنندگان ما در این زمینه حکایت از عقب ماندن کشور از قافله جهانی این صنعت دارد.

امروزه از مهم‌ترین فاکتورهای فروش و موفقیت در بازار تجاری، توجه به هنر طراحی و بسته‌بندی است.اهمیت این شاخه از هنر گرافیک تا آنجاست که در برخی کشورها که تولید‌کننده نیستند، تنها یک طراحی خوب بسته‌بندی برای کالای وارداتی، نام کشور را در زمره تولیدکنندگان آن کالا و در نهایت صادرات آن قرار می‌دهد. این به معنای آن است که جهان امروز تنها تشنه تولید کالا نیست بلکه این تولید هنر است که چرخ‌های اقتصاد را به حرکت درمی‌آورد. بسته‌بندی یکی از عوامل موثر انگیزشی در رشد جوامع صادراتی بوده که علاوه بر گیرایی به نوعی نقش شناسنامه‌ای کالا را به‌عهده دارد.

پدیده غیراخلاقی دامپینگ که گریبان‌گیر تجارت بین‌المللی است در صنایع بسته‌بندی نیز نفوذ داشته به نحوی که کشور عامل جهت نفوذ در بازارها یا لطمه به رقبا هزینه‌های بالایی را جهت بسته‌بندی شکیل و جذاب محصولی خاص صرف می‌کند ولو اینکه محصول مورد نظر ارزش کیفی و کاربرد بهینه را نداشته باشد، در حقیقت به‌صورت زیرکانه خریداران را دچار خطای کلیشه‌ای می‌کند.