جنگ و بحران کم‌آبی در خاورمیانه

براساس گزارش جدیدی که از سوی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ منتشر شده، به دلیل ادامه نبردهای سنگینی که موجب ازهمپاشی سوریه و عراق شده است و نیز نظر به اینکه مردم بسیاری کماکان در حال دست و پنجه نرم کردن با آثار درگیری‌های لبنان، اسراییل و سرزمین‌های اشغالی هستند، وضعیت منابع آبی و سیستم‌های انتقال آب فرسوده این منطقه به نقطه بحرانی رسیده است. حتی بدون در نظر گرفتن آثار مخرب خشکسالی‌ها و نبردهای اخیر، بسیاری از کشورهای خاورمیانه و خلیج فارس در تلاشند تا پاسخگوی نیازهای آبی جمعیت رو به رشد شهری و تقاضای فزاینده به محصولات غذایی باشند. اکنون با حدود 6/7 میلیون آواره در سوریه و حدود 8/3 میلیون سوری دیگر که در جست‌وجوی امنیت به کشورهای همسایه گریخته‌اند، در کنار 5/2 میلیون آواره در عراق، شرایط از این هم وخیم‌تر شده است.

پیتر مائورر، رییس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ می‌گوید: «سیستم‌های آبرسانی منطقه تحت فشار زیادی هستند. منابع آبی به سرعت در حال اتمام هستند و زیرساخت‌های آبی در مناطقی که مقامات محلی از قبل برای پاسخگویی به نیازهای جمعیت رو به رشد خود تحت فشار بوده‌اند، به‌شدت صدمه دیده‌اند. آوارگی گسترده به دلیل درگیری فقط باعث تشدید مشکل شده است. اگر اقدامی فوری صورت نگیرد، به‌زودی به نقطه بحرانی می‌رسیم. به همین دلیل باید هم‌اکنون اقدامات لازم را انجام داد تا این منبع بسیار ضروری و حیاتی را حفظ و حراست کنیم.»

اما کاهش بی‌سابقه بارش، اضمحلال مخازن طبیعی آب، استفاده بیش از حد از منابع کمیاب آب و آثار مخرب درگیری، همگی دسترسی به آب سالم را مشکل کرده‌اند. طرف‌های درگیر نیز با حمله به زیرساخت‌های آب و برق یا با ایجاد وقفه عمدی در روند تامین آب به دلایل نظامی یا سیاسی، مشکل را حادتر کرده‌اند.

روبرت ماردینی، رییس عملیات کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در خاورمیانه می‌گوید: «سوءاستفاده از دسترسی به آب به‌عنوان یک شیوه یا سلاح جنگی یا هدف گرفتن تاسیسات آب و انرژی، نه‌تنها به‌عنوان نقض قوانین ناظر بر درگیری مسلحانه قلمداد می‌شوند، بلکه آثار زیانباری بر سلامت کسانی دارند که خود از قبل به‌شدت آسیب‌پذیر بوده‌اند. چنین حملاتی به‌خصوص به این دلیل زیانبار هستند که منابع آبی، بهداشتی، برقی و انرژی رابطه‌ای تنگاتنگ با هم دارند. مثلا حمله به یک ایستگاه برق‌رسانی می‌تواند تاثیری جدی بر روند تصفیه فاضلاب، تامین آب، کیفیت آب یا عملکرد تاسیسات بهداشتی درمانی داشته باشد. سازمان‌های بشردوست هم برای برآورده کردن نیازهای مردم از طریق جایگزین کردن خدمات مشابه یا تعمیرات فوری، ظرفیت کافی در اختیار ندارند.»

در بسیاری از موارد فاضلاب و دیگر هرزآب‌ها به نحوی مناسب تصفیه نمی‌شوند که این خود خطری جدی را برای سلامت مردمی که خود از قبل آسیب‌پذیر بوده‌اند، رقم می‌زند. شبکه‌های آبرسانی هم به دلیل عدم رسیدگی مناسب که معمولا نتیجه مستقیم درگیری است، مقادیر قابل توجهی از آب را هدر می‌دهند. فقط در سوریه مقامات محلی تخمین می‌زنند که در سال 2014، به دلیل وجود درز و شکاف در شبکه آبرسانی که خود میراث جنگ است چیزی حدود 60 درصد از آب تلمبه شده هدر رفته است.

در حالی‌که راه‌حل آسانی برای مشکلات آب در منطقه متصور نیست، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و شرکای ملی آن تاکنون تاثیر بسزایی بر ارتقای کیفیت زندگی میلیون‌ها انسانی داشته‌اند که تحت تاثیر درگیری هستند. این سازمان در کنار جمعیت‌های ملی صلیب سرخ و هلال احمر و نیز مقامات محلی آب و انرژی توانسته است کارکرد خدمات حیاتی را حفظ کند. حتی در جریان جنگ‌های شدید، کمیته توانسته به روند تامین آب سالم برای میلیون‌ها نفر در کشورهای جنگ‌زده کمک کند.

ماردینی گفت: «دلایلی هست که امیدوارمان می‌کند. این مشکل بیشتر توسط انسان‌ها ایجاد شده و از همین رو باید توسط انسان‌ها حل و فصل شود. با این حال، این امر منوط است به حمایت و تلاش هماهنگ تمامی طرف‌های مربوطه، از جامعه جهانی گرفته تا جوامع محلی. مشکل و راه‌حل هر دو به همه طرف‌ها تعلق دارند و ما باید اطمینان حاصل نماییم که آب به دست همه می‌رسد.»

عملکرد صلیب سرخ و هلال احمر درسطح خاورمیانه در سال2014:

• 5/9 میلیون نفر از طریق عملیات اضطراری تعمیر یا بازسازی سیستم‌های آبرسانی به آب دست یافتند.

• 600هزار نفر از طریق تانکر یا بطری، آب دریافت کردند.

• 1/1 میلیون نفر از ارتقای تاسیسات ذخیره یا توزیع آب بهره‌مند شدند.