چک تأیید شده جام بانک ملت زیر ذره بین «فرصت امروز» / مزیت رقابتی پایدار با چاشنی چالش های اجرایی

زمانی چک در بازار به مثابه پول نقد بود و در معاملات کاربرد بسیار زیادی داشت اما در چند سال گذشته آمار چک های بی محل تا اندازه ای زیاد شده که کمتر کسی در معاملات خود به چک ها اعتماد می کند. این در حالی است که این موضوع نه تنها برای افراد جامعه بلکه برای بانک ها نیز معضلاتی را به همراه دارد.

چندی پیش بانک ملت خدمت جدیدی تحت عنوان «چک تأیید شده جام بانک ملت» به مشتریان عرضه کرد. چک برگشت ناپذیر به این صورت است که به محض صدور چك با بلوكه كردن مبلغ آن از طریق اینترنت در حساب جام شخص، مبلغ را براى گیرنده تضمین می کند و این چک فقط به عنوان چک روز صادر می شود و صاحب آن نمی تواند آن را مدت دار ارائه کند.

به نقل از روابط عمومی بانک ملت، این پروژه در سه فاز پیش بینی شده است؛ فاز نخست برای چک های تاریخ گذشته و روز، فاز دوم برای چک های به تاریخ آینده و فاز سوم برای مشتریان حقوقی و حساب های اشتراکی طراحی شده است که فازهای دوم و سوم نیز در آینده ای نزدیک اجرایی خواهد شد.

در حال حاضر خدمت چک تأیید شده جام بدون دریافت کارمزد است و برای دریافت آن هر دو طرف صادرکننده و ذی نفع چک، باید مشتری بانک ملت باشند. اینکه این خدمت جدید بانک ملت چه مزیت رقابتی را برای این بانک ایجاد می کند و تا چه اندازه مورد استقبال مخاطبان ایرانی قرار می گیرد، بهانه ای شد تا «فرصت امروز» سراغ مهدی رفتاری، کارشناس و مشاور مدیریت و بازاریابی برود.

مهدی رفتاری در گفت و گو با «فرصت امروز» می گوید: چک برگشت ناپذیر در صورت اجرای صحیح، پتانسیل این موضوع را دارد که جذب سرمایه کند و به عنوان مزیت رقابتی برای بانک ملت تلقی شود؛ چون بسیاری از افراد به داشتن حساب جاری اینچنینی تمایل دارند و بانک ملت نیز پشتیبان این حساب های جاری خواهد بود.

به صورت کلی چک برگشت ناپذیر به این صورت است که به محض صدور چك با بلوكه كردن مبلغ آن از طریق اینترنت در حساب جام شخص، مبلغ را براى گیرنده تضمین می کند و این چک فقط به عنوان چک روز صادر می شود و صاحب آن نمی تواند آن را مدت دار ارائه کند. این در حالی است که گیرنده چک برگشت ناپذیر می تواند با خیال راحت این چک  را قبول کند.

او ادامه می دهد: در حال حاضر افراد جامعه می توانند از چک رمزدار برای معاملات خود استفاده کنند؛ در این نوع چک ها افراد مبلغ مورد نظر خود را واریز می کنند و از بانک چک رمزداری را تهیه می کنند. این چک ها در معاملات به افراد مختلف جامعه تضمین مناسبی می دهند. با توجه به این موضوع چک های برگشت ناپذیر بانک ملت نیز تقریباً چنین کارکردی دارند. البته چک برگشت ناپذیر در کشورهای توسعه یافته به این صورت است که بانک پشتیبان چک خواهد بود و در صورتی که موجودی حساب جاری کافی نباشد، بانک آن را پاس می کند.

از طرفی افرادی که در کشور های توسعه یافته Credit Card  دارند، حتی اگر موجودی هم نداشته باشند، می توانند خرید خود را انجام دهند و بعداً آن را به بانک پرداخت کنند. از طرفی این موضوع بسیار حائز اهمیت است که در Credit Card ابتدا اعتبار سنجی صورت می گیرد و بر اساس این اعتبار سنجی سقف خرید تعیین می شود و سیستم بانکی در کشور های توسعه یافته آن قدر شفافیت بالایی دارد که افراد به راحتی نمی توانند اعتباراتی را که خرج کرده اند باز نگردانند؛ چون در صورت پس ندادن اعتبارات، آنها اعتبارات بانکی و اجتماعی خود را از دست می دهند، اما در سیستم بانکی کشور ما این موضوع با قوت کافی وجود ندارد.

از طرفی در کشور های توسعه یافته برای افراد جامعه، از نظر اجتماعی این موضوع بسیار حائز اهمیت است که اعتبار خود را از دست ندهند و در این میان در کشور های توسعه یافته سرمایه  اجتماعی (social capital)  نیز بسیار مهم است؛ به عبارت دیگر، میزان اعتماد افراد جامعه و حاکمیت بسیار بالا است و سرمایه اجتماعی پشتیبان این گونه طرح ها است.

مجموعه این موضوعات، عاملی برای موفقیت چک برگشت ناپذیر بانک ملت است که با توجه به این عوامل، چک برگشت ناپذیر بانک ملت با چالش های جدی مواجه خواهد بود، اگر بخواهد به شکل واقعی عملیاتی شود.

عدم شفافیت سیستم بانکداری ایرانی

این مشاور بازاریابی اظهار می کند: در نظام بانکی کشور این موضوع وجود دارد که بسیاری از بانک ها از افراد مشخصی بستانکار هستند و حتی نمی توانند نام این افراد را رسانه ای و این بستانکاری ها را نقد کنند.

این موضوع نشان می دهد شفافیت سیستم بانکی در کشور با چالش های جدی مواجه است و این موضوع می تواند تأثیرات منفی روی طرح های اینچنینی بانک های کشور بگذارد و به نظر می رسد این طرح ریسک بسیار بالایی برای بانک ملت در صورت اجرای واقعی و نه به شکل موجود داشته باشد. در این میان افراد جامعه، اعتماد زیادی به بانک ها ندارند و این موضوع باعث می شود از نظر بازاریابی چک برگشت ناپذیر بانک ملت با عدم اعتماد از سوی مخاطبان جامعه مواجه شود.

به صورت کلی این دیدگاه در جامعه وجود دارد که افراد مختلف با بدبینی نسبت به طرح های بانک های ایرانی برخورد می کنند و این موضوع می تواند در توسعه بازار این طرح بانک ملت نیز مشکلاتی را ایجاد کند.

به عنوان نمونه در گذشته طرح آمایش با پشتیبانی بانک های ایرانی اجرا شد و قرار بود که به کارآفرینان وام های مناسبی پرداخت شود اما هنگامی که بسیاری از این کارآفرینان اقدام به ساخت سوله های مختلف کردند، اعتبارات بانک تمام شد و وامی به آنها پرداخت نشد. این موضوع باعث شد بسیاری از این کارآفرینان ورشکسته شوند و سوله های بسیاری نیمه کاره رها شود و این در حالی است که شخصی در این خصوص پاسخگو نبوده است. این گونه طرح های بانک های ایرانی سرمایه  اجتماعی موجود در جامعه را به میزان قابل توجهی کاهش داده است.

رفتاری خاطرنشان می کند: برخی مخاطبان ایرانی نسبت به چک برگشت ناپذیر یا طرح های مشابه، این دیدگاه را دارند که شاید متضرر شوند؛ به همین دلیل به این طرح اعتماد نمی کنند. با توجه به این موضوع باید بانک ملت شفاف سازی کند و از طریق برنامه ریزی های مناسب بازاریابی این دیدگاه افراد جامعه نسبت به بانک ها را برطرف کند، در غیر  این صورت بانک ملت با چالش های جدی مواجه می شود و حتی نمی تواند به عنوان مزیت رقابتی روی آن سرمایه گذاری کند.

طرح مبهم

این کارشناس ارشد بازاریابی بیان می کند: به نظر می رسد آنالیز ریسکی که بانک ملت و افراد جامعه انجام می دهند، در نقطه سربه سر به یکدیگر نمی رسند. به عبارت دیگر بانک ملت بر اساس آنالیز ریسکی که انجام داده، ریسک پذیری چک تأیید شده جام ملت را تا حد امکان پایین آورده است و افراد جامعه نیز بر اساس آنالیز ریسک به این نتیجه می رسند که امکان استفاده از این طرح را ندارند.

از طرفی طرح چک تأیید شده جام ملت، طرح بسیار مبهمی است و چارچوب های اجرایی آن به خوبی مشخص نشده است و صرفاً این موضوع جنبه تبلیغاتی برای بانک ملت دارد و اتفاقا این تبلیغ های چک برگشت ناپذیر است که برای این بانک ایجاد مزیت رقابتی می کند اما این موضوع بسیار حائز اهمیت است که در علم بازاریابی هنگامی که سازمانی در مشتریان خود ایجاد انتظار می کند و سپس آن انتظار را برآورده نمی کند، نه تنها تأثیر مثبتی نمی گذارد بلکه تأثیر معکوس نیز می گذارد؛ چون رضایت تابع انتظارات برآورده شده است.

او خاطرنشان می کند: یکی از معضلات این طرح بانک ملت این موضوع است که هنگامی که مخاطبان این موضوع را در موتورهای جست و جوگر سرچ می کنند، با محتوای مناسبی در مورد چک برگشت ناپذیر مواجه نمی شوند. این موضوع نشان می دهد که اطلاع رسانی در زمینه این چک ها بسیار ضعیف بوده و بانک ملت باید در این زمینه برنامه ریزی های مناسبی اتخاذ کند. از طرفی در وب سایت بانک ملت نیز هیچ گونه اطلاع رسانی در مورد این چک ها صورت نگرفته است.

ارتباط با نویسنده: a9631m@gmail.com