جزییات رشد اقتصادی در نیمه اول امسال

حالا که آرام آرام به روزهای پایانی سال نزدیک می شویم، دقیق تر می توان درباره شاخص های اقتصادی سال 1398 صحبت کرد. همین چند روز پیش بود که رئیس مرکز آمار ایران از جزییات رشد اقتصادی 9 ماهه امسال خبر داد و گفت که نرخ رشد اقتصادی بدون نفت در فصل پاییز امسال به 0.9درصد رسیده است. براساس آنچه جواد حسین زاده در گفت وگو با روابط عمومی مرکز آمار ایران اعلام کرده، میزان محصول ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 1390، در 9 ماهه سال 1398 به حدود 500 هزار میلیارد تومان (با نفت) و 430 هزار میلیارد تومان (بدون نفت) رسیده است. بر این اساس، رشد اقتصادی 9 ماهه امسال (بدون نفت) نسبت به دو فصل قبل بهبود یافته و به عدد صفر درصد و در پاییز امسال به عدد مثبت 0.9درصد رسیده است.

طبق گفته های رئیس مرکز آمار، همچنین رشد اقتصادی در 9ماهه سال در گروه کشاورزی مثبت 3.2درصد، در گروه صنایع و معادن (بدون نفت) مثبت 2درصد، خدمات منفی 0.2درصد و بخش ساختمان مثبت 9.6درصد بوده است. همان طور که از این اعداد و ارقام مشخص است، بخش ساختمان در رشد اقتصادی 9 ماهه امسال پیشرو بوده و نکته جالب اینجاست که بیشترین رشد منفی نیز در بخش نفت و گاز بوده است. با اینکه طبق صحبت های حسین زاده، رشد اقتصادی با نفت در 9 ماهه امسال به عدد منفی 1.7 درصد رسیده است که نسبت به چهار فصل اخیر از وضعیت بهتری برخوردار بوده، اما مهم ترین عامل کاهنده رشد اقتصادی نیز در این دوره زمانی همین بخش نفت بوده است.

آمارها درباره نیمه اول امسال چه می گویند؟

پس از مرکز آمار ایران حالا نهاد پژوهشی مجلس نیز به برآورد رشد اقتصادی در نیمه اول امسال پرداخته و در تازه ترین گزارشش اعلام کرده است که هرچند میزان رشد اقتصادی سال 1398 (به دلیل رشد منفی قابل توجه بخش نفت) منفی پیش بینی می شود، اما وضعیت بخش غیرنفتی اقتصاد ایران بهتر از سال گذشته خواهد بود.

به گفته مرکز پژوهش های مجلس، با بازگشت تحریم ها، اقتصاد ایران در سال 1397 عملکرد ضعیفی داشت و میزان کاهش تولید صنعت به خصوص صنایع بزرگ نظیر خودروسازی و همین طور صادرات نفت و گاز قابل توجه بود. از سوی دیگر، افزایش سطح قیمت ها (مصرف کننده و تولیدکننده) درحالی که سطح اسمی برخی هزینه ها نظیر هزینه جاری و عمرانی دولت و همچنین سرمایه گذاری بخش خصوصی، افزایش چشمگیری نداشت، رشد حقیقی برخی بخش ها نظیر ساختمان و خدمات عمومی را با کاهش قابل ملاحظه ای مواجه کرد.

به اعتقاد این نهاد پژوهشی، از آنجا که تبعات تحریم در سال 1398 همچون کاهش صادرات نفت، محدودیت واردات و صادرات و کسری بودجه همچنان پابرجاست، انتظار اولیه این است که رشد اقتصاد غیرنفتی نیز در این سال منفی باشد، اما برخی تحولات مثبت، شرایط را در بعضی بخش ها بهبود بخشیده است. به عنوان مثال، بارندگی های بیش از انتظار در سال آبی قبل موجب شده که برآوردهای مثبت قبلی از رشد این بخش بهبود یابد. همچنین تحولات بازار مسکن، حجم سرمایه گذاری در بخش ساختمان را در نیمه اول امسال افزایش داده و به نظر می رسد عمده این تحول ناشی از افزایش نسبی قیمت مسکن در مقایسه با تورم کلی اقتصاد بوده است. در نتیجه، رشد تولید ساختمان های مسکونی در نیمه اول سال 1398 به اندازه ای بوده که رشد منفی تولید ساختمان های دولتی (ناشی از کاهش حقیقی طرح های عمرانی) را نیز پوشش داده و رشد کل بخش ساختمان را به طور نسبتا قابل توجهی افزایش داده است. به نظر می رسد رشد بخش ساختمان نیز تأثیر مثبتی بر برخی بخش های صنعتی نظیر «لاستیک و پلاستیک»، «کاشی و سرامیک»، «سیمان» و «سایر کانی های غیرفلزی» داشته و رشد مثبت این بخش ها را به همراه داشته است.

هرچند به دلیل رشد منفی قابل توجه بخش نفت، طبیعتا رشد اقتصادی کشور در سال 1398 همچنان منفی خواهد بود، اما مرکز پژوهش ها با در نظر گرفتن این ملاحظات پیش بینی کرده که رشد اقتصادی بدون نفت در سال 1398 حدود 1.8درصد باشد. همچنین رشد بخش کشاورزی 5.5درصد، رشد بخش صنعت 1.5درصد، رشد آب، برق و گاز 10درصد، رشد بخش ساختمان 14.5درصد و رشد بخش خدمات منفی 1.5درصد برآورد می شود.

به گفته بازوی کارشناسی مجلس، رشد منفی بخش خدمات عمدتا به دلیل رشد منفی بخش امور عمومی در نتیجه کاهش حقیقی مخارج جاری دولت و همین طور افت ارزش افزوده بخش واسطه گری های مالی و به خصوص بخش بانکی به قیمت های ثابت در این سال است. درمجموع می توان گفت، اگرچه میزان رشد سال 1398 (به دلیل رشد منفی بخش نفت) منفی پیش بینی می شود، اما وضعیت بخش غیرنفتی اقتصاد ایران بهتر از سال گذشته خواهد بود.

ناکارایی نظام آماری در انتشار شاخص های اقتصادی

نهاد پژوهشی مجلس در پایان این گزارش همچنین از عملکرد نظام آماری کشور انتقاد کرده و تاخیر در انتشار آمارهای بخش حقیقی اقتصاد با وجود گذشت بیشتر از 9 ماه از سال 1398 را نشانه ناکارایی مرکز آمار ایران و بانک مرکزی دانسته است. به گفته مرکز پژوهش ها، در چنین شرایطی که اقتصاد ایران با پیامدهای تحریم دست و پنجه نرم می کند، سیاست گذاران و فعالان اقتصادی بیش از زمان های ثبات اقتصادی، به دریافت آمارهای قابل اتکا برای برنامه ریزی مناسب نیاز دارند. این در حالی است که با وجود گذشت حدود 9 ماه از سال 1398 همچنان هیچ گونه آماری از عملکرد بخش حقیقی اقتصاد از جانب مرکز آمار ایران و بانک مرکزی منتشر نشده است. این موضوع عدم کارایی مطلوب نظام آماری کنونی را نشان داده و می تواند از جانب کاربران به عنوان عدم استقلال حرفه ای نهادهای آماری تلقی شود. در این شرایط، ضرورت بازنگری در ساختار نظام آماری کشور با تمرکز بر استقلال بیشتر آن و تفکیک وظایف نظارتی و اجرایی در تهیه آمارها به منظور افزایش پاسخگویی و قابلیت اتکای نظام آماری احساس می شود.

این انتقاد را رسانه ها نیز از نهادهای آماری کشور دارند، چراکه آمارهای اقتصادی کشور به سختی منتشر می شوند و خبرنگاران و به طور کلی، مخاطبان باید از لابه لای گفت وگوهای دولتمردان یا گزارش نهادهای بین المللی دریابند که آیا اقتصاد ایران با رشد همراه بوده است یا نه! جدا از اختلاف آماری مرکز آمار ایران و بانک مرکزی که مثنوی هفتاد من کاغذ شده است و با عدم انتشار آمار تورم از سوی بانک مرکزی البته تنها صورت مسئله حذف شده، حالا کار به جایی رسیده است که رسانه ها باید از گفت وگوی رئیس مرکز آمار ایران با روابط عمومی سازمان متبوعش بفهمند که جزییات رشد اقتصادی ایران در 9 ماهه امسال چقدر بوده است! تقریبا در بیشتر شاخص های اقتصادی این ماجرا برقرار است و عدم مسئولیت در پاسخگویی گویا در انتشار آمارهای اقتصادی نیز خود را نشان می دهد.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com