4 عامل بحران ساز اقتصاد ایران در سال 97

فرصت امروز: رئیس جمهور دیروز سه شنبه به بهارستان رفت و هنگام ارائه لایحه بودجه ۹۸ به مجلس شورای اسلامی، نقش 4 عامل بحران‎ساز اقتصاد ایران در سال 97 را موشکافی کرد. حسن روحانی چهار عامل تحریم خارجی، ساختارهای غلط اقتصادی، جنگ روانی و روابط خارجی را موجب التهاب اقتصادی در ابتدای امسال دانست و سپس با طرح این سوال که «چرا اقتصادی که در مسیر توسعه حرکت می کرد، تورم را مهار و تک رقمی کرده بود، رشد سرمایه گذاری را مثبت کرده و در بسیاری از زمینه های مهم و سرنوشت ساز از جمله گندم، بنزین و گازوئیل به خودکفایی رسیده بود، در ماه های اولیه سال ۹۷ دچار التهاب شد؟» سعی کرد شرایط دشوار دولت دوازدهم در سال 97 را برای نمایندگان و همینطور مردم روشن کند.

رئیس جمهور هدف تحریم های ضد ایرانی آمریکا را تاثیرگذاری بر توسعه کشور و رفاه مردم دانست و با تاکید بر اینکه بدون تردید، واشنگتن به هدف خود نخواهد رسید، گفت: بودجه ۱۳۹۸ کل کشور ، متناسب با تحریم‎های ظالمانه آمریکا تنظیم شده است.

به گفته روحانی، تحریم بر زندگی مردم بی‎تاثیر نیست، اما آمریکا قطعا شکست می‎خورد و با همراهی مجلس، حمایت مردم و هدایت رهبر معظم انقلاب، بر مشکلات غلبه می‎کنیم.

گزارش «فرصت امروز» از مهمترین بندهای صحبت رئیس جمهور را در ادامه می خوانید.

* شما می دانید که از سال ۹۲ و آغاز دولت یازدهم همه با هم؛ دولت و مجلس، ملت و دولت تصمیم گرفتیم که از تورم فزاینده جلوگیری کنیم، تورم را متعادل و تک رقمی کنیم، رشد منفی را به رشد مثبت برسانیم و اشتغال را به نقطه مطلوب برسانیم اما این اهداف که با همکاری هم به دست آوردیم برای دشمنان ما و به ویژه آمریکا قابل تحمل نبود. در سال ۹۶ یعنی پایان دولت یازدهم به تورم تک‎رقمی دست یافتیم و این در حالی بود که در سال قبل از آن، رشد اقتصادی به ۳.۷ رسیده بود. ۷۹۰ هزار اشتغال خالص داشتیم و رشد سرمایه گذاری ما از منهای ۱۷.۴ به مثبت ۳.۴ رسید.

* همه شاخص ها مثبت بود و ما با انتخاب مسیر درست به سمت اهداف حرکت می کردیم اما آمریکایی ها توطئه و نقشه شوم خودشان را برای تحریم ملت ایران اجرا کردند و ما در اوایل سال ۹۷ با التهاباتی ابتدا در بازار ارز و سپس در بازار کالا و علی القاعده در سایر بازارها مواجه شدیم.

* آنچه آمریکا در سال ۹۷ مد نظر داشت، دو مسأله اصلی بود یکی ناامیدی ملت ایران نسبت به آینده نظام و دوم القای ناکارآمدی نظام بود. برخی نیز که اقتصاد می‎دانستند، از ابرتورم سخن گفتند و برخی از اینکه ایران به زودی ونزوئلا خواهد شد و تلاش کردند که مردم را ناامید و دولت را ناکارآمد معرفی کنند.

* سوال این است که چرا کشور و اقتصادی که در مسیر توسعه حرکت می کرد، تورم را مهار و تک‎رقمی کرده بود، اشتغال را به سمت نقطه مطلوب پیش می برد و رشد سرمایه‎گذاری را مثبت کرده بود، صادرات غیرنفتی را در دو سال با تراز مثبت حرکت داده بود و در بسیاری از زمینه های مهم و سرنوشت‎ساز از جمله گندم، بنزین و گازوئیل به خودکفایی رسیده بود، در ماه های اولیه سال ۹۷ با التهاب مواجه شد؟

* به چه دلیل یک مرتبه در ماه های اولیه سال ۹۷، اقتصاد ما با التهاب مواجه شد؟ دلیل این بود که اولاً تحریم ها توانست بر بازار ارز، هم به طور روانی و هم در عمل تأثیر بگذارد. مردم ما شاید همه ریزه کاری ها را ندانند، ما در اوایل سال ۹۷ در مقطعی قرار گرفتیم که ذخیره اسکناس ارزی ما تقریباً صفر بود، آن التهاب در بازار به وجود آمد و دولت ناچار شد برای آرام کردن بازار و نجات کشور از التهاب، تصمیماتی هرچند سخت اتخاذ و اجرا کند که برای دولت نه اولویت اول و دوم که اولویت سوم بود.

* تحریم‎ها باعث شد با کشورهایی که مبادلات ارزی و بانکی داشتیم و اسکناس ارزی تبادل می کردیم با مشکل مواجه شویم، هیچ کس نمی تواند بگوید تحریم بر اقتصاد کشور و بر زندگی مردم تأثیر منفی نمی گذارد اما هیچ کس هم نمی تواند بگوید آمریکا به اهدافش دست خواهد یافت.

* آمریکا حتماً شکست می خورد و به اهدافش نمی رسد، اما در عین حال تحریم مشکلاتی را برای زندگی مردم به وجود آورده و می‎آورد و باید تلاش کنیم که این مشکلات را کاهش دهیم و این کار در قدرت ما است. مجلس و دولت و نظام قادر هستند که مشکلات را کاهش دهند و جلوی ادامه التهابات را بگیرند. پس عامل اول، تحریم بود.

* عامل دوم، ساختارهای ناسالم اقتصادی در کشور بود، چه در قبل و چه بعد از انقلاب. این ساختارهای نامناسب می تواند مشکلات بزرگی را به وجود بیاورد و این ساختار نامناسب بروز و ظهورش در شرایط تحریم بیشتر خواهد بود. اگر ساختار ما ساختار سالمی بود می توانم ادعا کنم که امسال یا حتی پارسال می توانستیم بودجه بدون نفت داشته باشیم. تمام سهم نفت در بودجه ای که امروز تقدیم مجلس می شود ۱۴۲ هزار میلیارد تومان است.

* ما در اقتصاد دولتی مشکل داریم و بخش خصوصی را تقویت نکردیم. اگر بخش خصوصی در کشور فعال بود و بار اقتصاد عمدتا برعهده بخش خصوصی بود امروز تاثیر تحریم در کشور به مراتب کمتر بود. اگر بار بودجه بر دوش نفت نبود حتما اثر تحریم کمتر بود.

* شما ببینید یک مؤسسه غیرمجاز چه بلایی سر کشور آورد و چطور مردم، خانواده ها، سپرده گذارها گرفتار شدند و دولت را گرفتار کرد. تا بانک ما سالم نشود اقتصاد ما سالم نمی شود، ما در مالیات مشکل داریم. معافیت های مالیاتی را باید رئیس سازمان برنامه و بودجه به همه مردم اعلام کند و به آنها بگوید چه کسانی از مالیات معاف هستند و چه بنگاه هایی مالیات نمی دهند. مردم باید با شفافیت و صراحت بدانند بیشترین سود را سوداگران و دلالان می برند و کمترین مالیات را آنها می دهند. ما باید نظام مالیاتی مان را تصحیح کنیم نه اینکه از مالیات‎دهنده در شرایط مشکل اقتصادی، مالیات بیشتری بگیریم.

* بودجه پارسال یک نقطه مثبت داشت و آن نقد مفصل مردم نسبت به بودجه بود. من خواهش می کنم امسال هم مردم بعد از انتشار بودجه حرف بزنند و نقد کنند.

* من از شما می پرسم، می خواهم از شما بپرسم چرا تحریم در ما اثر کرد؟ برای اینکه ما ساختارها را اصلاح نکردیم، اگر ساختارهای اقتصادی را اصلاح کنیم دلیل اول تحریم ظالمانه خارجی بود، دوم همین ساختارهای اقتصادی و سوم وضعیت روانی جامعه است. آمریکایی ها از دی ماه پارسال شروع کردند علیه ما تبلیغ کردند، ما چقدر توانستیم روبه‎روی آمریکا بایستیم، رسانه ها را می گویم، رادیو تلویزیون را می گویم، سایت ها را می گویم، همه آنها یک موبایل دست شان است آنها را می گویم، ما چقدر توانستیم از لحاظ روانی و تبلیغاتی مقابل آمریکا بایستیم. اولش خیلی خسته و ناتوان دستگاه های تبلیغاتی ما حرکت کردند، یک مقدار بعد بهتر شد. بخش روانی تاثیر بسیار عمیقی داشت. درست است که تحریم مستقیما در اقتصاد اثر می گذارد اما در عین حال بخش روانی آن و انتظارات مردم می تواند بسیار تاثیرگذار باشد.

* چهارمین عامل بروز مشکلات اقتصادی در سال جاری، روابط خارجی ماست، روابط خارجی ما باید مستحکم تر شود. من از شما نمایندگان می پرسم الان که آمریکا ما را تحریم کرده چند کشور دنیا حامی آمریکا هستند، اگر بخواهید بشمارید با انگشتان یک دست باید بشمارید. امروز این اولین بار است که بعد از ۴۰ سال آمریکا علیه ملت ایران توطئه می کند و کسی با او نیست و منزوی شده، آمریکایی که همیشه ادعا می کرد ایران را منزوی می کند امروز منزوی ترین کشور است.

* چهار عامل تحریم خارجی، ساختارهای غلط اقتصادی در کشور، جنگ روانی و تبلیغاتی و شرایط روابط خارجی باعث التهاب شد و همه اینها دست به دست هم داد تا به این نقطه رسیدیم، اما دولت برای اینکه بتواند التهاب بازار را کنترل کند اولا بانک مرکزی ما تصمیم گرفت که برمبنای مشکلات روزمره برنامه ریزی نکند، بانک مرکزی هر روزی که در بازار التهاب ایجاد می شد مجبور بود پول بیشتری به بازار تزریق کند.

* امروز ما به عکس عمل کردیم و ذخایر بانک مرکزی ما از لحاظ اسکناس از هر روز دیگر بهتر است و مداخلات بانک مرکزی به حداقل ممکن رسیده است و تلاش برای روابط بانکی با سایر کشورها علاوه بر تحریم های بانکی ادامه دارد. همانطور که به مردم قول داده و عرض کردم که ۱۳ آبان هیچ تأثیری در ما نخواهد گذاشت، اتفاقا دیدیم که بعد از ۱۳ آبان شرایط کشور آرام تر شد. دشمن هر تیری که در چله کمان داشت رها کرد و مردم دیدند توان آمریکا چه مقدار است.

* بانک ها دارای بنگاه ها و املاک مختلف و اموال غیرمنقول در سراسر کشور هستند منتها اینها را نمی فروشند، بعد گفته می‎شود بانک‎ها نقدینگی ندارند. باید همه ملزم شوند و تمام بخش‎های دولت، اموال خودشان را عرضه کنند. به حول قوه الهی با قولی که وزیر جدید کار داده سال ۹۸، سال عرضه بزرگ بنگاه های اقتصادی به بازار سرمایه خواهد بود. ان شاء‎الله همه شستا، به بازار سرمایه خواهد آمد. البته در همه این کارهایی که می خواهیم بکنیم، بعضی ها ضرر می کنند. هیأت مدیره های مختلف، مجمع های مختلف، داستان هایی وجود دارد لذا برای اینکه از اینها بگذریم، باید همه توان مان را به کار بگیریم.

* دولت ثروتمند و قدرتمند است، بخش نفت می تواند به میدان بیاید و اعتبار نفت به اندازه دولت است و بعضی از شرکت ها و بنگاه های اقتصادی گاهی بخش نفت را بهتر از کل دولت و وزارت دارایی می پسندند. این نفت قدرتمند باید به صحنه بیاید. باید سرمایه گذاری های جدید شروع شود. اگر امروز آمریکا جلوی سرمایه گذاری خارجی را گرفته است باید سرمایه گذاری های داخلی را با مشوق های لازم و سرمایه ایرانیان خارج از کشور جذب کرد.

* وزارت نیرو و کارگروه ۳ نفره متشکل از وزیر نیرو، وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان محیط زیست، موظفند مشکل آب را حل کنند؛ در اینجا به نمایندگان مجلس قول می دهم که شورای عالی آب را هم در باقیمانده سال و سال آینده بیشتر تشکیل دهیم. وقتی دولت اعلام می کند، یک جایی باید احیا شود، فقط مختص آن مکان نیست بلکه وظیفه دولت، نسبت به تمام کشور، مساوی است، همان قدر که برای ما زاینده‎رود مهم است، کارون هم اهمیت دارد؛ همانقدر که دریاچه ارومیه مهم است، هامون هم اهمیت دارد؛ ممکن است دولت برمبنای اولویت ها قدم هایی را بردارد، اما دولت تنها به یک استان یا یک محله یا یک منطقه یا یک بخش ایران تعلق ندارد بلکه دولت به عنوان خادم، نوکر همه ملت ایران است.

* آب به عنوان یک مسأله مهم و اساسی برای ما مطرح است، بنابراین این مشکل را باید حل کنیم و این مشکل را حل می کنیم، بودجه در اختیار شما است. به هر حال در بودجه اقداماتی که باید انجام بدهید، را تلاش کنید و انجام دهید و ما نیز اقدامات لازم را انجام خواهیم داد، بنابراین برای اینکه بتوانیم از معضل عبور کنیم، دولت باید همه توان خودش را به کار بگیرد و در کنار دولت، مجلس نیز باید همه توان خود را به کار بگیرد و باید از توانمندی خودمان برای شرایط بهتر سال آینده استفاده کنیم.

* در سیاست بودجه ای سال آینده همانند سیاست بودجه ای سال گذشته، چند نکته برای ما بسیار مهم است، اولین مسأله در تحریم، فشار به اقشار جامعه به ویژه دهک های پایین جامعه است که به اینها فشار بیشتری وارد می شود چراکه شرایط تورمی در ماه های گذشته، شرایط مناسبی نبود و مردم به زحمت افتادند و در این شرایط باید برای اقشار ضعیف جامعه برای سال آینده و بودجه سال آینده تصمیم گیری های مهمی را اتخاذ می‎کردیم که این کار را در بودجه سال آینده انجام دادیم. اولاً برای کالاهای اساسی، درمان و تجهیزات پزشکی در سال ۹۷، ۱۳ میلیارد دلار با دلار ۴۲۰۰ تومان در نظر گرفتیم و برای سال آینده این رقم را به ۱۴ میلیارد دلار با همان قیمت افزایش دادیم. یعنی قیمت دلار در سال آینده برای همه کالاهای اساسی ما ۴۲۰۰ تومان خواهد بود.

* خواهش می کنم از بخش‎های عمومی، غیردولتی و همه بخش‎های اقتصادی کشور تا در این زمینه متعهد باشند و مردم ما را کمک و یاری کنند و دولت به سهم خودش در این زمینه یک قدم بسیار بزرگ برداشته است. قدم دوم در بودجه سال آینده برای معیشت مردم و بخش هایی از جامعه است که حقوق ثابت از جمله حقوق‎بگیران شاغل، بازنشسته و مستمری بگیران هستند و دولت تصمیم گرفته حقوق شاغلین، بازنشسته ها و مستمری بگیران را سال آینده ۲۰درصد افزایش دهد تا باری که بر دوش مردم قرار گرفته است مخصوصاً آنهایی که حقوق ثابت دارند، کاهش پیدا کند.

* تصمیم گرفتیم اقدامات جبرانی یا حمایتی را برای تامین کالاهای ضروری انجام دهیم که پرداخت آن یک بار انجام گرفت و امیدوارم یک نوبت دیگر هم تا پایان سال انجام دهیم و سال آینده هم این روند ادامه خواهد داشت.

* تولید امروز در بعضی از بخش‎ها با مشکل مواجه است، تولید هم از نظر میزان کالا در بازار و هم برای صادرات و هم برای اشتغال کشور بسیار مهم است. مشکل امروز تولید در کشور به خاطر مواد اولیه و کالاهای واسطه ای است. در هشت ماه امسال ۳۱.۵ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشتیم که نسبت به پارسال حدود ۱۳ الی ۱۴درصد بیشتر بوده است و واردات نیز حدود ۱۲درصد نسبت به مشابه پارسال کاهش یافته است پس تراز ما نزدیک ۱.۹ مثبت بوده و از یک نظر خوشحال کننده است .

* وقتی واردات کاهش پیدا می کند، در بخش مربوط به کالاهای مصرفی عمدتا با کاهش مواجه می‎شویم که معمولاً خیلی مشکل ایجاد نمی کند، اما در بخش کالاهای واسطه ای که در آنجا سرمایه‎گذاری می‎شود باید مراقبت کنیم. تصمیم قبلی این بود که تمام واردکنندگان می‎توانند بدون ثبت سفارش، مواد اولیه مورد نیاز برای تولید و کارخانجات را در مناطق آزاد وارد کنند که این تصمیم مهمی بود و برای ما اهمیت داشت.

* در بخش مسکن، وزیر مسکن و وزیر راه و شهرسازی قول داده که در دو سال آینده ۴۰۰ هزار واحد مسکونی برای بازسازی بافت های فرسوده و یا ایجاد مسکن و ۵۰۰ هزار برای تکمیل آنها مجموعاً ۹۰۰ هزار اقدام کند این اقدام برای اشتغال و صنعت مسکن تأثیرگذار خواهد بود.

* در بخش مربوط به گردشگری، هم برنامه و بودجه کمک کرده و هم قول بخش گردشگری ما این است که بتوانیم جاذبه گردشگری را زیاد بکنیم، هم در بخش جاری و هم در بخش سرمایه گذاری، سازمان برنامه و بودجه نیز بودجه خوبی گذاشته است، بنابراین مسأله اشتغال برای ما بسیار مهم است و این را با کمک وزارتخانه ها و بخش های مربوطه ادامه خواهیم داد.

* بودجه امسال را در مجموع با ۴۰۷ هزار میلیارد تومان، دو سقفی کردیم، در سقف اول ۴ هزار و ۷۰۰ هزار میلیارد تومان و در سقف دوم دو تا ۲۰ هزار میلیارد تومان دیگر در صورت کسب منابع جدید که در بودجه آمده است، خواهد بود. در هفته های اخیر بودجه را اصلاح کردیم و در بودجه ای که برای ۱۵ آذر آماده کرده بودیم با دستوراتی که مقام معظم رهبری دادند، اصلاحاتی انجام دادیم، بودجه ای که امروز تقدیم می شود بودجه ای است که با این اصلاحات انجام گرفته است و بودجه عمرانی هم در سال آینده ۶۲هزار میلیارد تومان خواهد بود.