آمار، نیازمند تحلیل / مدیریت شهری، تشنه تغییر

طی چند روز گذشته که مدیریت شهر تهران در آستانه تغییر و تحول بوده، روزنامه همشهری در چند بخش اقدام به انتشار خلاصه عملکرد شهرداری تهران کرد که بخشی از آن به شرح زیر است.

تهران جدید، شهر آباد

- 22 کیلومتر طول تونل های خودروی شهری پایتخت

- 25000 کیلومتر فضای مسقف نمایشگاه شهر آفتاب

- 82درصد رشد بزرگراه در دو سال

- 10765 متر طول تونل نیایش

- 555 کیلومتر بزرگراه در سال 95

- 800 روز کار شبانه روزی برای ساخت پل صدر

تهران جدید، شهر تماشا

- 200درصد رشد فضای سبز در 12 سال

- 100 هکتار پارک برای بانوان

- 2100 ست ورزشی برای بوستان ها

- 7000 متر مربع مساحت پل طبیعت

- 2500 هکتار دریاچه شهدای خلیج فارس

تهران جدید، شهر زندگی

- 17000 نفر تحت حمایت ستاد توانمندساز بانوان قرار گرفته اند

- 642 کتابخانه محلی

- 10 اتاق مادر و کودک در ایستگاه های مترو

- 560 هکتار وسعت مجموعه اراضی عباس آباد

- 19 مددسرا و گرمخانه در تهران

تهران جدید، شهر پیشرو

- 20 برابر رشد بودجه شهرداری از سال 84 تا 96

- 47 درصد افزایش درآمدهای پایدار شهر در 12 سال گذشته

- 525 مصوبه شورای شهر چهارم

- 636 کیلومتر وسعت شهر

- 47 درصد افزایش درآمد های پایدار شهر در 12سال گذشته

از سوی دیگر همزمان دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران عنوان می کند

تهران سی وششمین شهر آلوده جهان

تهران از لحاظ زیست‎پذیری طبق گزارش اکونومیست، در رده ۱۲۶ در بین ۱۴۰ شهر جهان

تهران از منظر پایداری، طبق گزارش مؤسسه آرکادیس، در بین ۱۰۰ شهر اول جهان نیست!

تهران در زمینه شاخص نوآوری، در بین ۵۰۰ شهر در جهان و در رده ۴۲۳ قرار دارد

تهران در زمینه فضای کسب و کار طبق گزارش اکونومیست؛ رده ۸۱ از ۸۲ شهر مختلف دنیا که ۸۲ شهر را دارد

تهران از لحاظ شاخص‎های جهانی شدن، در بین ۱۲۸ شهر، در رده ۹۸ است.

هوای تهران سالانه حدود ۱۱۰ روز در وضعیت ناسالم قرار دارد.

میزان مرگ و میر شهر تهران در روزهای ناسالم، ۲۰ درصد بیشتر از روزهای سالم

تهران با بیش از 4میلیون خودرو و 2میلیون دستگاه موتورسیکلت، بیش از چهار برابر ظرفیت واقعی خود پذیرای خودروها شده است و سالانه نیز بیش از ۴۰۰ هزار دستگاه بر این میزان افزوده می‎شود.

تهران با مصرف بیش از 5میلیارد لیتر بنزین در سال، یک پنجم کل بنزین مصرفی کشور را به خود اختصاص داده است.

20 هزار میلیارد هزینه روان‎سازی ترافیک پایتخت نیاز است.

اختلاف این آمار و ارقام در چیست؟

علم مدیریت به ما می گوید برای ارزیابی فرآیندهای کاری نیازمند ابزاری هستیم که به کمک آن بتوانیم وضعیت فرآیندهای کاری را با عدد و رقم نمایش دهیم و براساس آن قضاوت کنیم که به این ابزار شاخص های ارزیابی می گوییم. شاخص ها به دو دسته کلی برداشتی و عملکردی تقسیم می شوند. شاخص های عملکردی درونی هستند و سازمان به منظور پیش بینی تأثیرات آنها بر برداشت های مشتریان استفاده می کند.

اغلب آمار ارائه شده توسط شهرداری تهران خروجی شاخص های عملکردی هستند، در واقع شهرداری با این آمار کارنامه کاری اش را به مشتریان خود که همان شهروندان هستند ارائه می دهد. اما مشکل آنجاست که این اعداد و ارقام مطلوب با آماری که دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران بیان می کند و عمدتا از جنس آمار برداشتی است قابل جمع نیست. به بیان دیگر آنجا که شهرداری صرفا به عملکرد خود می پردازد تصویری را ارائه می دهد که نقطه مقابل تصویر ارائه شده از برداشت ها و داده های مربوط به وضعیت زندگی شهروندان است. این در حالی است که علم مدیریت به ما می گوید آمار عملکردی و آمار برداشتی باید با هم ارتباط معنی داری داشته باشند.

چنانچه داده های ارائه شده در خصوص عملکرد و فعالیت هایی که شهرداری برای شهروندانش ارائه می دهد نشانگر وضعیتی مطلوب است، ولی داده های مربوط به وضعیت زندگی شهروندان حکایت دیگری را بازگو کند تنها نتیجه ای که می توان گرفت این است که یا در گردآوری داده ها اشتباهی صورت گرفته یا شاخص های ارائه شده شاخص های مناسبی نیستند.

در هر دو صورت آنچه مسلم است اینکه شهرداری تهران براساس شاخص های خود عملکردش را می سنجد و برایش تفاوت چندانی ندارد که این آمار عملکردی چه تأثیری بر زندگی شهروندان دارد. مثلا 800 روز کار شبانه روزی برای ساخت پل صدر چه تأثیری بر زندگی شهروندان داشته؟ آیا اگر این عدد 8000 یا 80 روز بود چه تفاوتی می کرد؟ یا اینکه برای شهروندان چه تفاوتی دارد که طول تونل نیایش 10765باشد یا 765 متر؟ شهروندان چه هزینه هایی برای این پروژه ها متحمل شده اند؟ اگر 17000 نفر تحت حمایت ستاد توانمندساز بانوان قرار گرفته اند در مقابل طی این سال ها چه تعداد به بانوان نیازمند به حمایت اضافه شده است؟ یا رشد بودجه شهرداری چه تأثیری بر زندگی شهروندان داشته؟

از سوی دیگر تفاوت فاحش و معنی دار داده های ارائه شده می تواند گویای فاصله و شکاف بین شهروندان و شهرداری باشد. این فاصله عمیق بین داده ها به ما می گوید شهرداری و شهروندان کیلومترها باهم فاصله دارند. شهرداری در برج عاج خود نشسته و شهروند در فضای دیگری سیر می کند. این فاصله باعث از دست رفتن سرمایه اجتماعی و در نتیجه افزایش هزینه های مدیریت شهر می شود. درحالی که مدل های نوین و موفق مدیریت شهری به دنبال افزایش مشارکت و مداخله افراد در اداره شهر و ارتقای سرمایه اجتماعی نظام مدیریت شهری هستند.

بنابراین آنچه مدیریت شهر تهران و به تبع آن شهرداری تهران به عنوان اصلی ترین ارگان متولی اداره شهر بدان نیازمند است، نه طرح های ایجاد درآمد پایدار شهری، نه توجه به محیط زیست و ایمنی، نه احیای بافت های فرسوده و نه حتی انسان محور کردن شهر است.

مدیریت این شهر نیازمند تغییر رویکرد به مقوله شهر و مدیریت شهری است. مدیران شهری باید نگاه خود را به نگاه شهروندان نزدیک کنند، به گونه ای که شاخص های ارزیابی عملکردشان به شاخص های برداشتی شهروند نزدیک شود. هرگاه مدیران شهری ما با روح و جان خود به این باور برسند که مدیران یک نهاد اجتماعی و خدماتی هستند و شهروندان مشتریانشان اند به سوی طراحی خدمات براساس نظر شهروندان میل می کنند. طبیعی است که این تغییر رویکرد مشارکت بیشتر شهروندان را به دنبال داشته و در نتیجه آن شاهد حرکت به سمت شهر انسان محور، بهبود محیط زیست شهری، نیل به درآمدهای پایدار شهری و. . . خواهیم بود.

هرچند تغییر آن هم در رویکرد و نگرش انسان ها و در سازمانی فربه مانند شهرداری تهران کاری بسیار دشوار است.

عضو هیأت مدیره انجمن مشاوران مدیریت ایران