درگیری ترکیه و یونان برسر ذخایر نفت و گاز قبرس

کشف ذخایر قابل توجه نفت و گاز در اطراف جزیره قبرس درگیری میان آتن و آنکارا را کلید زده است. با اینکه انتظار می‌رفت که این موضوع بهانه خوبی برای همکاری میان این دو کشور باشد اما به‌ظاهر اوضاع مطابق انتظار پیش نرفته است.

پس از درگیری‌های لفظی میان مقامات آنکارا، نیکوزیا و آتن بر سر ذخایر نفت و گاز کشف شده در اطراف جزیره قبرس اوضاع شرق مدیترانه بار دیگر متشنج به نظر می‌رسد. این تنش‌ها زمانی افزایش یافت که رهبران یونان و قبرس پس از کشف میدان‌های نفتی و گازی در منطقه به قاهره رفتند تا موافقت‌نامه‌ای در زمینه افزایش همکاری‌ها در زمینه انرژی با مصر به امضا برسانند. در همین رابطه لحظاتی پس از امضا و اعلام رسمی این موافقت‌نامه میان سه کشور، نیکو آناستازیادیس رییس‌جمهور قبرس، ترکیه را به دلیل ارسال شناورهای شناسایی و کشتی‌های جنگی به منظور کشف منابع طبیعی و زیرزمینی در آب‌های منطقه انحصاری اقتصادی قبرس به انجام اقدامات تحریک‌آمیز متهم کرد.

وی با اشاره به ناتمام ماندن مذاکرات الحاق که به میانجی‌گری سازمان ملل متحد و تحریم این مذاکرات از سوی کشور متبوعش در ماه گذشته گفت: اقدامات ترکیه نه تنها به فرآیند مذاکرات صلح در منطقه لطمه وارد می‌کند، بلکه امنیت موجود در مدیترانه را نیز به خطر خواهد انداخت. گفتنی است، پیش‌تر در سال جاری مذاکرات برای متحدکردن بخش‌های ترک‌نشین و یونانی‌نشین قبرس پس از یک‌وقفه 10‌ساله از سر گرفته شد و انتظار می‌رفت که با کشف ذخایر نفت و گاز در آب‌های اطراف این جزیره فرآیند اتحاد این دو بخش سریع‌تر صورت‌گرفته و طولانی‌ترین اختلاف و معضل دیپلماتیک غرب سرانجام پایان خواهد پذیرفت.

به عقیده ناظران، مسائل قبرس با توجه به خط لوله‌هایی که قرار است در ترکیه ساخته شود و ذخایر نفت و گاز موجود در آب‌های سرزمینی این جزیره با توجه به اختلافات روسیه با کشورهای غرب اروپا می‌تواند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار باشد. در همین راستا، سفر جو بایدن معاون رییس‌جمهور امریکا که نخستین ملاقات یک مقام ارشد آمریکایی از قبرس در 50 ‌سال گذشته است، از دیدگاه کارشناسان بیانگر اهمیت همین موضوع است.

حال بر خلاف انتظار بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران، به نظر می‌رسد، کشف این منابع زیرزمینی جدید در آب‌های قبرس به جای ترغیب طرفین مخاصمه به آشتی و همکاری، اختلاف و شکاف میان آنها را وسیع‌تر و گسترده‌تر کرده است. اقدام اخیر ترکیه در اعزام یک کشتی تحقیقاتی به آب‌های محل اختلاف نه تنها به شکست مذاکرات الحاق بخش ترک‌نشین و یونانی‌نشین قبرس منجر شد، بلکه تنش‌ها و اختلافات را بر سر حق حفاری در منطقه مورد اختلاف افزایش داده است.

در همین رابطه، روز یکشنبه دریا سالار بولنت بوستان اغلو، فرمانده نیروی دریایی ترکیه اعلام کرد که دستورالعمل‌های جدیدی در زمینه حضور و تعامل به‌خصوص در مورد مسائل مربوط به هیدروکربن‌ها در دریای مدیترانه دریافت کرده است. وی در پاسخ به سوالی درباره واکنش نیروی دریایی ترکیه در برخورد احتمالی با کشتی‌های جنگی نیروی دریایی اسرائیل و یونان اعلام کرد: ما براساس دستورالعمل‌هایی که برای برخورد و مواجهه با مسائل مربوط به دریای مدیترانه دریافت کرده‌ایم، عمل خواهیم کرد.

در همین راستا، یکی از مقامات عالی‌رتبه ارتش یونان نیز در مصاحبه‌ای اعلام کرد‌: ارتش یونان نیز قواعد و استانداردهای خاص خود را برای مواجه‌شدن با حوادث احتمالی و حفاظت از منافع ملی این کشور نه تنها در اژه بلکه در جنوب شرقی دریای مدیترانه در اختیار دارد که این قوانین از سوی نخست‌وزیر و کابینه وی نیز مورد تایید قرار گرفته‌اند. اگرچه جمهوری ترک قبرس شمالی توسط جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده و از نظر اقتصادی و نظامی توسط آنکارا حمایت می‌شود، مقامات ترکیه معتقدند، این شبه کشور نیز باید در عملیات اکتشاف نفت و گاز در آب‌های قبرس حضور داشته باشد.

پس از افزایش تنش و درگیری‌های لفظی میان مقامات سه کشور قبرس، ترکیه و یونان نماینده ایسلندی سازمان ملل متحد اسپن بارد الدر که به تازگی به این مقام منصوب شده است، هنگام دیدار از آتن ضمن هشدار در مورد افزایش تنش‌ها از طرفین مناقشه درخواست کرد تا از انجام هر گونه اقدامی که به افزایش تنش و احتمال درگیری منجر می‌شود، خود‌داری کنند.

با در نظر گرفتن هشدار نماینده سازمان ملل به نظر نمی‌رسد که طرفین درگیر چندان اعتنایی به این اخطار کرده باشند. امضای موافقت‌نامه در زمینه افزایش همکاری‌های سه جانبه در حوزه انرژی قطعا موضوعی نیست که موجبات آرامش خاطر ترکیه را که در مرزهای شرقی خود نگران تحرکات داعش است، فراهم کرده باشد.

لازم به ذکر است، موافقت‌نامه سه جانبه همکاری میان یونان، مصر و قبرس تنها چند روز پس از ارتقای همکاری‌های امنیتی میان قبرس و اسرائیل صورت پذیرفت. به عقیده کارشناسان، دلیل افزایش همکاری‌های امنیتی میان تل آویو و نیکوزیا کشف ذخایر عظیم نفت و گاز توسط اسرائیل و نیاز این کشور به یک مسیر قابل اعتماد برای صادرات انرژی است که به نظر می‌رسد، بهترین راه استفاده از مسیری است که از جزیره قبرس می‌گذرد.

در این رابطه آویگدور لیبرمن، وزیر امورخارجه اسرائیل در ملاقاتی که با مقامات قبرس در نیکوزیا داشت، ضمن انتقاد از دخالت ترکیه در امور داخلی قبرس، حضور شناورهای این کشور در آب‌های منطقه انحصاری اقتصادی قبرس را محکوم کرد. این انتقادها توسط نخست‌وزیر یونان آنتونیو ساماراس در جریان دیدار وی از نیکوزیا تکرار شد.

در ادامه این جریان ترکیه که خود را قدرت برتر اقتصادی منطقه می‌داند، اعلام کرد، پاسخ این اظهارات را در وقت مناسب و در نوع خود خواهد داد. به این وسیله ترک‌ها پیش از سفر معاون اول رییس‌جمهور امریکا به آنکارا ناخشنودی خود را از امضای این موافقت‌نامه میان یونان، قبرس و مصر اعلام داشتند.

هوبرت فاسمن، دانشیار رشته تاریخ و سیاست در دانشگاه نیکوزیا قبرس معتقد است، تنش میان طرفین اختلاف در حال افزایش بوده و این یک واقعیت است. وی در مصاحبه با گاردین افزود: مذاکرات صلح، قربانی کشف ذخایر نفت و گاز در آب‌های قبرس شده و این موضوع به بخشی جدانشدنی از مسئله قبرس تبدل شده است. فاسمن ادامه داد: کشف این ذخایر زیرزمینی برخلاف نظر کارشناسان و ناظران نه تنها موجب تسریع روند مذاکرات صلح میان بخش یونانی‌نشین و ترک‌نشین قبرس نشده، بلکه موجب افزایش تنش و بالارفتن احتمال درگیری در منطقه مدیترانه شده است.