سرمایه‌گذاری‌ها به تولید منجر نمی‌شود

رییس سازمان ملی بهره‌وری ایران معتقد است که بهره‌وری در حوزه سرمایه شرایط مناسب ندارد و اهداف مورد نظر در برنامه پنجم توسعه از بهره‌وری سرمایه در کشور محقق نشده است. موضوعی که در چند ماهه اخیر بارها از نظر کارشناسان مختلف مطرح شده مناسب نبودن بهره‌وری سرمایه در کشور علاوه بر وضعیت نامناسب بهره‌وری نیروی کار است. نکته‌ای که برای خروج از رکود و توسعه صنایع، توجه به آن ضروری به نظر می‌رسد. در همین رابطه با رویا طباطبایی، رییس سازمان ملی بهره‌وری گفت‌وگو کرده‌ایم.

شما پیش از این گفته بودید که وضعیت بهره‌وری سرمایه در کشور بدتر از وضعیت بهره‌وری نیروی انسانی است. دلایل این موضوع را چه می‌دانید؟

در سال‌های اخیر به‌ویژه بعد از تحریم‌ها و با توجه به اینکه تکنولوژی‌ها روز به کشور ما داده نشد و از سوی دیگر همزمانی با رکود موجب شد که بسیاری از سرمایه‌های ما با ظرفیت‌های خالی زیادی مواجه شوند. به همین دلیل و نبود تدبیری برای نگهداری درست سرمایه‌ها با ضعف در بهره‌وری سرمایه مواجه هستیم. همچنین زمان استفاده طولانی از سرمایه را می‌توان دلیل دیگری برای این ماجرا دانست مثلا سرمایه وارد کشور می‌شود اما برای راه‌اندازی یک کسب‌و‌کار زمانی طولانی در پیش دارد. ما در کشور سرمایه داریم، اما استفاده بهینه از این سرمایه‌ها در جهت تولید و افزایش ارزش افزوده نمی‌شود.

بسیاری از تولیدکنندگان بخش خصوصی نبود امنیت در حوزه سرمایه‌گذاری را عامل وارد نشدن سرمایه‌های تازه می‌دانند. موضوع امنیت سرمایه‌گذاری چقدر می‌تواند در ضعف بهره‌وری سرمایه موثر باشد؟

میزان سرمایه‌ای که از جمع سرمایه‌گذاری‌ها با کسر استهلاک محاسبه می‌شود در کشور مناسب است کمااینکه نسبت سرمایه‌گذاری به GDP نیز در طول سال‌های گذشته در منطقه نسبت بالایی دارد. مشکل جای دیگری است اگر بخواهیم سال‌های 90 و 91 که میزان رکود شدید بوده است را ملاک قرار نداده و دوره بلندتری را مدنظر قرار دهیم مشکل در سرمایه‌گذاری نکردن نیست.

مثلا اگر دوره 20 ساله را نگاه کنیم مشکل این است که سرمایه‌گذاری‌های انجام شده به تولید منجر نمی‌شود. سرمایه‌گذاری روی یک پروژه انجام می‌شود اما از زمان شروع به کار این پروژه تا زمان بهره‌برداری یا زمانش زیاد است یا نیمه کاره رها می‌شود، یعنی برمی‌گردیم به همان نقطه‌ای که سرمایه‌گذاری به تولید منجر نمی‌شود. این یعنی امنیت سرمایه‌گذاری وجود دارد، اما متاسفانه این سرمایه‌ها نیمه کاره رها می‌شود و این‌گونه است که تعداد پروژه‌های نیمه تمام تا این اندازه زیاد است. از سوی دیگر بسیاری از صنایع ما با 100 درصد ظرفیت خود کار نمی‌کنند که این فقط مختص سال‌های اخیر نیست تا پیش از آن هم بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی با 60 درصد ظرفیت فعالیت می‌کردند و این یعنی اینکه از سرمایه استفاده درست نمی‌کنند.

آیا عامل دیگری را می‌توان برای ضعف در بهره‌وری سرمایه‌گذاری بیان کرد؟

موضوع تعمیر و نگهداری بهره‌ور، نکته دیگری است که باید به آن توجه شود. تعمیر و نگهداری در صنایع نیز باید در جهت بهره‌وری باشد اگر درست و به موقع به دستگاه‌ها رسیدگی شود یک دفعه با خرابی دستگاه و درنتیجه توقف خط تولید مواجه نمی‌شوند.

اگر برنامه جامع بهره‌وری به اجرا دربیاید، گمان می‌کنید تا چه اندازه می‌توان به تغییر شرایط بهره‌وری در سرمایه‌گذاری و نیروی کار امیدوار بود؟

در برنامه جامع بهره‌وری کشور بر عهده همه دستگاه‌های اجرایی مسئولیتی گذاشته شده است. در این برنامه به طور جداگانه مشخص شده که هر دستگاه باید چه اقداماتی را در جهت ارتقای بهره‌وری در حوزه تخصصی خودشان انجام دهند. ما امیدوار هستیم که پس از ابلاغ برنامه جامع بهره‌وری شاهد یک تحول شگرف در زمینه ارتقای بهره‌وری باشیم. همچنین امیدوار هستیم که در همین فاصله نیز مذاکرات هسته‌ای به نقطه خوبی برسد و تحریم‌ها برداشته شود تا سرمایه‌گذاران خارجی بتوانند به فضای کسب‌و‌کار ایران ورود کنند، زیرا با ورود آنها به کشور این فقط سرمایه نیست که به کشور وارد می‌شود بلکه تکنولوژی‌های مدرن نیز وارد کشور خواهد شد. نگاه من به این اتفاق بسیار روشن است و از سوی دیگر امیدوارم بتوانیم در مدتی که از برنامه پنجم توسعه مانده، قدم‌های خوبی را در جهت ارتقای بهره‌وری برداریم و هدف اصلی و بزرگ ما با برنامه ششم توسعه به انجام برسد.

در برنامه ششم توسعه هدف‌گذاری سازمان ملی بهره‌وری چیست؟

ما برنامه‌های بسیار خوبی را برای ارتقای بهره‌وری خواهیم داشت که بعدها حتما درباره آنها صحبت خواهیم کرد.

سازمان ملی بهره‌وری یکی از زیرمجموعه‌های معاونت نظارت راهبردی و برنامه‌ریزی ریاست جمهوری است. حالا خبر از احیای دوباره سازمان مـدیـریت و برنامه‌ریزی می‌رسد. طبیعتا سازمان ملی بهره‌وری نیز در زیرمجموعه این سازمان دیده خواهد شد.

با توجه به این اتفاق آیا تغییر ماهیتی را در این سازمان شاهد خواهیم بود؟

اکنون سه سازمان زیرمجموعه معاونت نظارت راهبردی ریاست جمهوری هستند؛ مرکز آمار ایران، سازمان نقشه برداری ایران و سازمان ملی بهره‌وری ایران. ما امیدواریم با احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ما همچنان زیرمجموعه این سازمان باقی بمانیم. عمر زیادی از این سازمان در زیرمجموعه معاونت راهبردی نمی‌گذرد، امیدواریم این سازمان بتواند با تکیه بر همان اهداف خودش در زیرمجموعه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نیز فعالیت کند و دستخوش تغییر نشود.