سپید و سیاه ورود بانک‌های خارجی به ایران

در مورد ورود بانک‌های خارجی به ایران باید از نگاه تک قطبی اجتناب کرد و با دیدی واقع‌بینانه به ارزیابی آن نشست. مثل هر پدیده اقتصادی، ورود یک رقیب تازه نفس به عرصه بانکداری می‌تواند مزایا و معایبی را با خود به دنبال داشته باشد. بانک‌های ما سال‌هاست که عادت کرده‌اند در یک فضای بدون رقیب به فعالیت بپردازند. براین‌اساس بازاری که در آن رقیب وجود ندارد رفته رفته دچار رخوت شده و دچار روزمرگی می‌شود و از بازدهی منابع برخوردار نخواهد بود.

بانکداری ما هم سال‌هاست که بر مدار نزول می‌چرخد و با معضلاتی جدی روبه‌رو است. از یک سو مطالبات معوق به‌دلیل نظام ناقص ارزیابی پروژه‌ها در نظام بانکی، بانکداری ما را به چالش کشیده است و از سوی دیگر فشارهای تامین مالی و تقاضای روزافزون برای تسهیلات، بر شانه بانکداری ما سنگینی می‌کند.

ورود بانک‌های خارجی به ایران می‌تواند زنجیره این مشکلات را گسسته سازد و تحولی را در نظام ارزیابی پروژه‌ها به‌وجود آورد. مسلما بانک‌های خارجی به روش بانک‌های ما و براساس روابط سرمایه‌گذاری نمی‌کنند و ارزیابی بسیار دقیق، علمی و روزآمدی را از پروژه‌ها به عمل می‌آورند. این رویه می‌تواند بانک‌های ما را هم تحت‌تاثیر قرار داده و ارزیابی آنها را به سمت و سوی درستی هدایت کند.

این در حالی است که بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار برای حضور بانک‌های خارجی در ایران مجبور به اصلاحاتی هستند که این اصلاحات می‌تواند موجب رشد و بلوغ بازار پولی و مالی کشور شود. دست کشیدن شورای پول و اعتبار از تعیین نرخ دستوری سود بانکی و ایجاد سازوکارهای کارآمد تعیین نرخ ارز می‌تواند از جمله این تحولات مهم باشد. اما در کنار این موضوع چند نقطه ضعف را نباید دور از ذهن داشت. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که بانک مرکزی در بخش نظارتی دچار مشکلات عدیده‌ای است. این موضوع زمانی می‌تواند مشکل ساز شود که در نظر داشته باشیم بانک‌های خارجی تمایل فراوانی به سود‌سازی دارند.

با توجه به ضعف بانک مرکزی، این خطر وجود دارد که این بانک‌ها در بازارهای موازی مانورهای خطرناکی را بدهند. از سوی دیگر تجربه بانکداری ما نشان داده که بانک مرکزی عملکرد موفقی را در کنترل و پایبند ساختن بانک‌ها در امر بنگا‌ه‌داری نداشته است و نتوانسته بانک‌ها را مجاب سازد تا در ظرفیت‌های قانونی به بنگاهداری بپردازند. چنین ضعفی با ورود بانک‌های خارجی و توان و قدرت آنها می‌تواند عملکردی به مراتب شدیدتر از بانک‌های ما را در بنگاه‌داری در پی داشته باشد.ژ

* کارشناس بانکی