کاربرد آگاهانه اطلاعات

آیا انسان با نوعی اضافه بار اطلاعاتی مواجه شده است؟

افزایش مصرف ناآگاهانه اطلاعات و تأثیرات سوء آن مانند چاقی اطلاعاتی زمینه سازی موضوع چاقی بدنی با چاقی اطلاعاتی رامطرح می کند. برخی بر این باورند که مصرف بی اندازه و بیهوده اطلاعات نیز می تواند نوعی چاقی اطلاعات را به همراه داشته باشد. برای جلوگیری از این چاقی اطلاعاتی باید راهکارها و تدبیرهایی درباره تغذیه اطلاعات اندیشید. یکی از این راه ها که در حوزه دسترسی و استفاده از اطلاعات به ویژه اطلاعات اینترنتی رایج شده است، رعایت اصول «رژیم اطلاعاتی» است.

همان گونه که مصرف زیاد غذاهای بی کیفیت یا خارج از اصول بهداشتی فرد را مبتلا به چاقی می کند و بدنش را از حالت معمولی متفاوت و متعارف خود خارج می سازد، اینجا هم فرد با نوعی فربگی یا چاقی اطلاعات دست به گریبان خواهد شد که بار منفی زیادی را به دنبال خواهد داشت. فراوانی و فزونی اطلاعات و چگونگی دسترسی به اطلاعات مناسب، کافی و با کیفیت از جمله موضوعاتی است که می تواند در حوزه مطالعاتی رفتار اطلاعاتی مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد.

روزگار فزونی اطلاعات و منابع اطلاعاتی یکی از پیامدهای مهم عصر کنونی است. امروزه دیگر اطلاعات در دست گروه خاص و قابل انتقال از مجرای خاص نیست، بلکه از مجرا های مختلف و به شیوه های مختلف قابل دسترسی و استفاده است. مسئله مهم کیفیت این اطلاعات است نه ابزارهای دسترسی به اطلاعات.

اطلاعات در دنیا جزو ضروریات زندگی به شمار می رود مانند آب، هوا و غذا که انسان ناگزیر از مصرف آنهاست. در واقع می توان انسان را یک سیستم اطلاعاتی پیشرفته دانست که در هر لحظه باید از جنبه های مکانی، زمانی، امنیتی، فکری و پیرامونی خود آگاهی و اطلاع کسب کند تا بتواند با محیط اطراف خود تعاملی سازگار و سازنده داشته باشد.

اطلاعات داده شده از طریق رسانه ها و ابزار مختلف از جمله تلویزیون، اینترنت یا تلفن های همراه آکنده از اطلاعاتی هستند که برخورداری یا استفاده از آنها الزام آور نیست و بیش از آنکه اسباب آرامش را فراهم کنند، موجب سر درگمی و تشویش خاطر می شوند. هرگونه اطلاعاتی که در دسترس است می تواند تأثیرات جانبی هم داشته باشد و حتی در مواقعی مصرف کننده را با خطر یا مشکل مواجه سازد.

همان گونه که مصرف زیاد غذا باعث چاقی می شود یا سلامتی جسمی را به خطر می اندازد، مصرف بی اندازه و بیهوده اطلاعات نیز می تواند نوعی چاقی اطلاعاتی رابه همراه داشته باشد که راه اساسی و درست آن پیدا کردن تغذیه اطلاعاتی درست است که به آن رژیم اطلاعاتی گفته می شود و باید رعایت شود.

از جمله داشتن ساعات تنظیم شده استفاده از رسانه ها و محدودیت آن برای فرزندان مان، استفاده منظم از یک یا دو رسانه خاص با توجه به افکار و عقایدتان، توجه به نوع اطلاعات درخواستی مثلاً اخبار سیاسی، اجتماعی، حوادث، حذف سایت ها و کانال های زاید و غیر علمی و اخلاقی، توجه به امکانات رسانه ای و قدرت آنها با توجه به سکونت و شغل تان، تعیین زمان خاص برای استفاده از اطلاعات نه در هر زمانی و هر مکان عمومی، استفاده مناسب از اطلاعات با توجه به سن، جنس، تحصیلات و امکانات موجود و دقت در نخواندن یا ندیدن هر گونه اطلاعات غیر ضروری و نامربوط، پرهیز از ارسال اطلاعات نادرست و شایعه ساز به دیگران بدون ذکر منبع خبر و رعایت اصول حرفه ای خبررسانی، مبادله اطلاعات بین افراد همفکر و هم سلیقه خود و عدم ارسال هر خبر برای دیگران بدون در نظر گرفتن نیازهای واقعی. نکته بعدی رعایت کردن اصول نگارش در تلگرام است. هر متنی را نباید نوشت و ارسال کرد. با ادبیات تولید شده و ارسالی می توان به شخصیت فرد پی برد.

نکته آخر رعایت اخلاق در ارسال، دریافت و انتشار اطلاعات در هرگونه سیستمی است، زیرا باید کرامت انسان ها در نظر گرفته شود. خداوند انسان ها را به تقوای الهی می سنجد نه به داشتن اطلاعات زیاد بیهوده و مضر؛ زیرا اطلاعات باید مورد استفاده انسان ها در زندگی روزانه قرار گیرد و مردم باید یاد بگیرند که تحصیلات، تجربه و رسانه های اجتماعی فقط برای کمک به یک زندگی خوب در خدمت آنها هستند نه برای ضرر زدن به آنها و گمراهی شان.

باید بار اضافی اطلاعاتی را پایین گذاشت و رها شد از انباشت اطلاعات بی فایده و مضرر، زیرا افراد بیش از توان و گنجایش و نیازشان به مصرف اطلاعات می پردازند. اطلاعات می تواند اندیشه زندگی و حتی مرگ انسان را تحت الشعاع خود قرار دهد. باز کردن هر ایمیلی، سر زدن به هر سایتی، پیگیری لینک های مختلف، عادت کردن به وب سایت های مستهجن و غیر اخلاقی، عضو شدن در هر خبرنامه و سایتی یا دنبال کردن همه برنامه ها و شبکه های تلویزیونی و ... همه مصداق هایی از رفتار اطلاعاتی پرخطر به شمار می روند و اینها نوعی «رفتار اطلاعاتی بیمارگونه» یا خطرناک نام دارد.

باید شکیبایی، گزینش گری، فرصت جویی، مدیریت زمان، برقراری توازن و پرورش فکر را مورد توجه قرار داد. باید مصرف آگاهانه اطلاعات به جامعه توصیه شود. نه استفاده بیش از حد آن. گویا سابقه استفاده از اطلاعات بیشتر مطرح است نه کیفیت و نوع آن.

علایم چاقی اطلاعات: اعتیاد به ایمیل، وقت گذرانی در اینترنت، کاهش سطح توجه، خستگی و افسردگی، کمبود تعامل اجتماعی، دور شدن از واقع بینی و وفاداری به نابرندهای خاص.

راه حل های چاقی اطلاعاتی: خاموش کردن رایانه و تلویزیون، کسب سواد رسانه ای، سرگرم شدن به کارهای دیگر مانند ورزش و تفریح باید به اشاعه اطلاعات درست صورت گیرد. ارائه اطلاعاتی که مذاق خواننده خوش می آیند دارای ارزشی واقعی نیستند و می توان تأثیرات فکری منفی را به دنبال داشته باشند، زیرا انسان در 11 ساعت از شبانه روز به مصرف اطلاعات می پردازد و زمان کمی نیست یعنی نیمی از یک روز عمرتان و سال های زندگی، پس بهتر است به فکر آرامش ذهن تان باشید.

مدرس دانشگاه، عضو هیات‌مدیره انجمن متخصصان روابط عمومی ایران