کاهش 53 درصدی حجم روان‌آب‌های کشور

حجم روان‌آب‌های کشور در پایان مردادماه سال‌جاری در مقایسه با میانگین بلندمدت 53 درصد کاهش یافته و به 39 میلیارد و 368 میلیون مترمکعب رسید. طبق اعلام شرکت مدیریت منابع آب ایران، حجم روان‌آب‌های سطحی کشور در پایان مرداد‌ماه سال‌جاری به 39 میلیارد و 368 میلیون مترمکعب رسیده است. این در حالی است که میانگین بلندمدت حجم کل روان آب‌های سطحی در مرداد‌ماه84 میلیارد و 662 میلیون مترمکعب و دوره مشابه سال گذشته 41 میلیارد و 326 میلیون مترمکعب بوده است.

براساس این گزارش، حجم جریان‌های سطحی در پایان اردیبهشت‌ماه سال‌جاری رتبه چهل و پنجم را در 47 سال گذشته به خود اختصاص داده است. بر این اساس، حجم جریان‌های سطحی در یازدهمین‌ماه سال آبی جاری نسبت به سال گذشته در سه حوضه اصلی آبریز کشور مثبت و در سه حوضه آبریز منفی گزارش شده است. در حوضه‌های دریای خزر، فلات مرکزی و سرخس جریان‌های سطحی نسبت به سال گذشته به ترتیب 10، 24 و 2 درصد افزایش یافته است، اما در حوضه‌های خلیج فارس، دریاچه ارومیه و هامون به ترتیب 14، 19 و 14 درصد کاهش داشته است.  بیشترین کاهش روان‌آب‌های کشور در حوضه آبریز هامون بوده که نسبت به سال گذشته 14 درصد و نسبت به درازمدت 80 درصد کاهش یافته است.

در همین حال ماهنامه امنیت اقتصادی که یكی از نشریه‌ها در معرفی شرایط بخش‌های مختلف اقتصاد ایران و ارتباط آنها با مقوله امنیت اقتصادی به حساب می‌آید، در شماره ۱۷ خود گزارش كوتاهی درباره «بحران آب؛ تهدیدی برای اشتغال بخش كشاورزی و زندگی روستایی» منتشر كرده است. در بخشی از این گزارش آمده از ۶۴ هزار روستای موجود در ایران نزدیك به ۳۳هزار روستا و آبادی كشور تخلیه شده است.

برخی از یافته‌های پژوهشی یادشده به شرح زیر است:

* در سال‌های اخیر به دلیل عدم مدیریت صحیح منابع آب، از استان‌های كشور وارد مرحله تنش آبی شده‌اند.

* در ۷۵درصد مساحت كشور تنها ۳۰درصد بارندگی كشور رخ می‌دهد كه این توزیع مكانی بارندگی، مناسب نبوده و موجب می‌شود كه بسیاری از آنها با كم آبی مواجه شوند.

* در ایران بیش از ۶۵درصد از مجموع آب‌های بارندگی تبخیر می‌شوند، حدود ۱۰درصد آن به زمین فرومی‌رود و تنها كمتر از ۲۵درصد كل نزولات جوی كشور به آب‌های سطحی تبدیل می‌شوند.

* با توجه به نوع توزیع مكانی و زمانی بارندگی، بیش از ۸۰ درصد از مساحت كشور از دسترسی به آب‌های سطحی و بارندگی‌های منظم محروم و در شرایط اقلیمی خشك و نیمه‌خشك قرار گرفته است.

* بیش از ۹۲درصد آب مصرفی كشور در بخش كشاورزی، ۶درصد در بخش شرب و خانگی و نزدیك به ۲درصد در بخش صنعت مصرف می‌شود.

* بازدهی سیستم آبیاری در ایران حدود ۳۵درصد بوده كه این مقدار در كشورهای توسعه یافته بالغ بر ۶۵ درصد است.

* با توجه به اهمیت نقش آب در بخش كشاورزی، كمبود منابع آبی موجب مهاجرت افراد از روستاها به شهرها شده كه علاوه بر جلوگیری از رشد و توسعه مستمربخش كشاورزی، اشتغال این بخش را كاهش داده و نابسامانی اجتماعی و سیاسی را نیز بر كشور تحمیل كرده است.

* تخلیه روستاها و كاهش اشتغال روستاییان بخش كشاورزی را با چالش‌هایی جدی مواجه می‌كند كه علاوه بر كاهش اشتغال این بخش، موجب تهدید امنیت غذایی، خالی از سكنه شدن روستاها، از بین رفتن برخی مزارع، تغییر شغل كشاورزان و افزایش پرونده‌های قضایی به جهت درگیری و مناقشات بر سر آب خواهد شد.

* برای كاهش آسیب‌های ناشی از بحران آب، مواردی نظیر افزایش راندمان آب، افزایش انگیزه برای سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی در مناطق روستایی، تنوع بخشی به اشتغال روستایی و. . . پیشنهاد می‌شود.

* اصلاح ساختار شبكه توزیع آب كشاورزی با تخصیص منابع بانكی از اولویت‌های ضروری در راستای عبور از بحران منابع آب و كشاورزی است.

* ضرورت اولویت‌بندی محصولات كشاورزی و حذف برخی از محصولات با مصرف بالای سرانه آب.