در صورت آماده سازی زمینه های سرمایه گذاری دانش محور اتفاق می افتد / ارز آوری آکادمیک

بحث کسب وکار و راه اندازی کسب وکار که باشد، همه نگاه ها به بازار به معنای سنتی اش معطوف می شود. در ذهن هر کسی هم عددی چند صدمیلیونی رژه می رود و ریسک های احتمالی و خطرات پنهان بر سر راه سرمایه گذاری در این حوزه. البته به طور کلی ماهیت سرمایه گذاری امری ریسک پذیر است اما حوزه هایی هم وجود دارد که ریسک کمتر با سوددهی بیشتری را نصیب صاحبان کسب وکارها می کند.

یکی از حوزه هایی که طی دهه اخیر در ایران مطرح شده و پیشرفت های زیادی هم داشته است، حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی است؛ خدماتی که حاصل کار شرکت هایی با عنوان دانش بنیان یا حداقل شرکت هایی است که براساس دانش روز کار می کنند و محصولات و خدمات شان قرار است در زمینه هایی چون تولید خدمات فنی و مهندسی، تولید اپلیکیشن و... ارائه شود. مسئله قابل تامل و مهم در مورد راه اندازی چنین کسب وکارهایی و رونق این حوزه اشتغال زایی برای قشر تحصیلکرده و دارای مهارت آکادمیک است.

درآمدزایی دانشگاهی

در زمینه تولید نرم افزار از آنجایی که در دانشگاه های ایران رشته هایی مانند نرم افزار و سخت افزار تدریس می شوند، زمینه های تولیدی غنی فراهم است. هر چند تحریم ها کماکان مانع بزرگی برای ارائه اپلیکیشن های موبایلی ساخت ایران در اپ استور است اما ایرانی های بسیاری در گوگل پلی تولیدات خود را ارائه می دهند. هر چند به طور ناشناس در اپ استور هم دو اپلیکیشن ایرانی ارائه شده.

اپلیکیشن هایی که توسط شرکت پیچک ساخته شده اند و سه دانشجوی رشته کامپیوتر دانشگاه شهید بهشتی ایران با ساخت اپلیکیشن های کولکی و ریکوردیوم توانسته اند به رتبه یک اپ استور هم برسند و تا 3میلیون بار طی دو روز دانلود شوند. قیمت این دو اپلیکیشن هم 5 و 10دلار است. کافی است با یک حساب سرانگشتی تنها یک میلیون بار از دانلودها را با پرداخت هزینه حساب کنیم تا به ارزآوری بالای تولید در زمینه علم و فناوری برسیم.

قابل ذکر است که به گفته حمید رضازاده، بنیان گذار پیچک، این شرکت با 10میلیون تومان وام کارش را در مرکز رشد دانشگاه شهید بهشتی آغاز کرده است و در حال حاضر به شرکتی با 30 پرسنل و دفتر کاری 100متری رسیده است. همچنین زمینه هایی برای تولید بازی های رایانه ای در ایران فراهم است و حتی بازی های بین المللی هم در این زمینه ساخته ایم. از طرفی ارزش این بازار را در ایران تا 140میلیون دلار محاسبه می کنند که از وجود مشتریان بی شماری با رنج سنی مختلف در ایران حکایت می کند.

طبق نتایج پیمایش ملی بازی های رایانه ای در سال 94، 23میلیون نفر در ایران بازی کامپیوتری می کنند. حدود نیمی از این افراد یعنی 53درصد که تقریبا 12میلیون نفر یعنی 15درصد جمعیت ایران را تشکیل می دهند، به طور مستمر و بیشتر اوقات مشغول این بازی هستند. براساس نتایج اولیه گوشی هوشمند و تبلت محبوب ترین وسایل بازی کامپیوتری در میان کاربران ایرانی هستند.از 23 میلیون نفری که در ایران بازی کامپیوتری می کنند، 77درصد آنها با تلفن هوشمند بازی می کنند.

از نظر ترکیب جنسیتی 37درصد بازیکنان در ایران زن هستند. یک درصد از این آمار یعنی حدود 230هزار نفر بالای 60سال سن دارند و تقریبا یک سوم بین 12تا 19سال. این آمار نشان می دهد که سرمایه گذاری در این زمینه و تولید در این بازار می تواند بازار بزرگی را رقم بزند و سهم تولیدات داخلی از این حوزه را افزایش دهد. در حالی که فعلا بخش اعظم بازار گیم ایران و بازار اپلیکیشن در اختیار تولیدکننده های خارجی است.

ظرفیت 25میلیارد دلاری صادرات خدمات فنی و مهندسی

محمدرضا انصاری، رئیس انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی، ظرفیت صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران را ۲۵میلیارد دلار عنوان کرده است.

وی همچنین اشاره کرد از سال 81 که مشوق های صادراتی در این حوزه برقرار شد، رشد 45درصدی را شاهد بوده ایم، اما با وجود ظرفیت ۲۵میلیارد دلاری، این رقم به زیر یک میلیارد دلار در دو سال اخیر رسیده است. با توجه به افزایش بیکاری در دانش آموختگان دانشگاهی، لازم است با صدور خدمات فنی و مهندسی این جوانان تحصیلکرده، فرصت اشتغال مناسب برای این افراد فراهم شود.

وی اضافه می کند: صادرات خدمات فنی و مهندسی یکی از موضوعاتی است که دولت طی دو سال اخیر توجه ویژه ای به آن داشته تا حدی که در سال 94، مشوق های صادراتی برای این خدمات و خدمات دانش بنیان در نظر گرفته شد، اما به دلایل مختلف از جمله تحریم ها و عدم صدور ضمانت نامه های صادراتی برای صادرکنندگان ایرانی در کشورهای مختلف این صادرات به دو کشور عراق و افغانستان محدود شد.

اکنون با اجرایی شدن برجام و نیاز کشور به افزایش حجم صادرات غیرنفتی به ویژه خدمات فنی و مهندسی، محمدرضا انصاری، رئیس انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی اظهار امیدواری می کند که شاهد تحول عظیمی در این بخش در سال 95 باشیم.

تا پیش از این خدمات فنی و مهندسی گرفتار موانعی از قبیل عدم صدور ضمانت نامه و همچنین بسته بودن سوئیفت و گشایش اعتبارات اسنادی و از طرف دیگر عدم امکان جابه جایی کالا و انتقال پول بود. صادرات خدمات فنی و مهندسی در دوران تحریم بسیار آسیب دید و عدد 4.5میلیارد دلاری در سال 90، به زیر یک میلیارد دلار در سال 93 و 94 رسید و جالب  آنکه به کشورهایی چون عراق محدود شد، تا حدی که 80درصد خدمات در این کشور ارائه شد.

مهم ترین بازارهای صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران

انصاری همچنین می گوید: البته به نظر می رسد با اجرایی شدن برجام موانع بانکی و صدور ضمانت نامه ها برطرف شده و شرکت های ایرانی به دلیل سختکوشی شان امکان رقابت در دنیا را دارند. همچنین نقش جایزه صادراتی در رشد صادرات غیرنفتی تاثیرگذار است.

در تمام دنیا دولت ها از صفر تا 100با ارائه مشوق های گوناگون صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی را حمایت می کنند، حتی در صحنه های جهانی با اعمال نفوذ و معادلات سیاسی از آنها حمایت می کنند یا حتی در بسیاری از مناقصات بزرگ، دخالت مستقیم بسیاری از رؤسای جمهور را شاهد هستیم.

به نظر می رسد که مهم ترین بازارهای خدمات فنی و مهندسی ایران کشورهای همسایه مانند حوزه خلیج فارس و کشورهای آسیای میانه و کشورهای آمریکای باشند. بنابراین کشورهای اروپایی که خود مهد تکنولوژی و مهندسی هستند، نمی توانند بازار مناسبی برای این خدمات ایران باشند، اما فرصت بزرگی که نصیب ایران شده همین کشورهای همسایه و کشورهای آمریکای لاتین هستند که به لحاظ فنی و مهندسی و دانشگاهی فعلا توان رقابت با ایران را ندارند. در این میان اصل مهمی باید رعایت شود و آن برقراری روابط سیاسی مثبت با این کشورهاست تا بازارهای اینچنینی از دست نروند.