چه بلایی سر قیمت نفت آمده است؟

افت شدید قیمت‌های نفت دنیا را دچار شوکی اقتصادی و همین‌طور روانی کرده است. چرا قیمت‌ها پایین می‌آیند؟ قیمت‌های پایین چه تاثیری روی اقتصاد دنیا می‌گذارد؟ قیمت پایین خوب است یا خیر؟ این سوال‌ها گستره‌ای جهانی دارند و فقط ما را که در کشوری تولید‌کننده نفت قرار داریم، هدف نمی‌گیرند. ‌برای ما که اقتصاد کشورمان به نفت وصل است، قیمت‌های پایین مشخصا روی اقتصاد تاثیر می‌گذارد اما در دنیایی که تولیدکنندگان نفت در آن نیستند، دلمشغولی‌ها چیز دیگری است. نخستین تاثیر قیمت پایین نفت، روی محیط‌زیست است. وقتی که قیمت‌ها پایین باشد، مصرف هم بیشتر است و بزرگ‌ترین قربانی این مصرف بیشتر، ‌محیط‌زیست است. در نگاهی کلان‌تر، قیمت‌های پایین ضرورت استفاده از انرژی‌های تجدیدشونده را دست کم برای مدتی کمرنگ می‌کند و همین تاخیرها ‌می‌تواند در آینده‌ای که دیگر سوخت‌های فسیلی در آن نیستند، ویران‌کننده باشد. 

چرا قیمت‌ها سقوط می‌کنند؟ 

به گزارش بوستون گلوب، مسئله خیلی ساده است: تولید بالاست و تقاضا کم. منابع جدید نفتی درآمریکا و کانادا سرانه تولید جهانی را در دنیا بالا برده‌اند. تاثیرات همچنان پا برجا، رکورد اقتصادی در اروپا همچنان تقاضا برای سوخت را پایین نگه داشته است. مسئله مهم‌تر این است که هیچ کس تلاشی هم نمی‌کند که جلوی سقوط قیمت‌ها را بگیرد. مسئولیت در این مورد متوجه اوپک- سازمان کشورهای صادرکننده نفت- است و مشخصا انگشت اتهام‌ها به سمت عربستان سعودی است که با حفظ میزان تولید خود، مانع بالارفتن قیمت نفت شده است. نتیجه این پافشاری عربستان این شده که قیمت نفت‌خام از بشکه‌ای 100 دلار به 50 دلار فعلی رسیده است. 

چه تاثیری در اقتصاد دنیا می‌گذارد؟ 

به جز کشورهایی مثل کشور خودمان که وابستگی شدید به قیمت نفت دارند، حتی در کشورهای دیگری که اقتصاد غیرنفتی دارند کاهش قیمت‌ها می‌تواند مضر باشد. اولا اینکه کاهش قیمت نفت‌خام، براساس تحقیقات علمی‌ای که اخیرا صورت گرفته، ‌به معنای کاهش سریع قیمت بنزین نیست و ضرورتا قیمت پایین نفت، بنزین ارزان‌تر به مردم نمی‌دهد.  در آمریکا که بزرگ‌ترین تولید کننده نفت دنیا است، وابستگی اقتصاد به قیمت نفت بیشتر است و اگر به زنجیره تاثیر اقتصادی در سراسر دنیا اعتقاد داشته باشیم، می‌توانیم این‌طور بگوییم که کاهش قیمت نفت باعث افزایش نرخ بیکاری و کاهش سرمایه‌گذاری‌های مرتبط به نفت در آمریکا خواهد شد و بعد تاثیرش را روی اقتصاد دنیا خواهد گذاشت. نفتی که در آمریکا به دست می‌آید، به دلیل هزینه‌های بسیار بالای استخراج، تنها وقتی به صرفه است که قیمت جهانی بالا باشد. به همین دلیل، پایین ماندن قیمت‌نفت در دراز مدت می‌تواند تاثیر مخربی روی صنعت نفت آمریکا بگذارد. 

درکشورهای وابسته به نفت مثل کشورمان هم که تکلیف مشخص است. کشورهای زیادی در دنیا مثل ایران هستند که بودجه‌شان وابستگی زیادی به نفت دارد. در بسیاری از این کشورها، صنایع نفتی هم ملی شده‌اند و بنابراین وقتی سودآوری این شرکت‌ها پایین باشد، دود آن مستقیم به چشم دولت می‌رود. به جز ایران کشورهای دیگری مانند روسیه، ونزوئلا و نیجریه هم از کاهش قیمت نفت زیان زیادی می‌بینند چون در این کشورها هم بودجه متناسب با درآمدهای نفتی نوشته می‌شود. 

قیمت پایین تغییرات اقلیمی را سرعت می‌بخشد؟ 

قطعا نه. وقتی که بنزین گران باشد، به مردم انگیزه می‌دهد که به جای استفاده از ماشین دوچرخه‌سواری کنند و همین به کشورها انگیزه می‌دهد که روی فناوری‌های پاک سرمایه‌‌گذاری کنند. با این حال کارشناسان از همین حالا از تاثیرات مخرب احتمالی قیمت پایین نفت روی توافق جهانی تغییرات اقلیمی صحبت می‌کنند. 

آیا فواید غافلگیرکننده‌ای در راه است؟ 

یک محقق علوم سیاسی در دانشگاه دنور آمریکا در تحقیقی ثابت کرد، کشورهای وابسته به نفت‌، وقتی قیمت نفت پایین باشد کمتر رویه‌های هجومی خواهند داشت. وقتی که قیمت‌ها بالا باشد، این کشورها بیشتر می‌توانند در صنایع نظامی خود سرمایه‌گذاری کنند و بیشتر تمایل خواهند داشت که در کشورهای نفت‌خیز همسایه، ‌دست‌اندازی کنند. در مقابل وقتی که قیمت‌ها پایین باشد، این کشورها را متواضع‌تر می‌کند و آنها را وادار می‌کند به جریان‌های بین‌المللی نزدیک‌تر باشند و در نهایت دنیا صلح بیشتری خواهد داشت. 

آخرش چه می‌شود؟ 

این وضعیت نسبتا تاریخی در قیمت نفت، ‌احتمالا به برخی کشورها مانند آمریکا این فرصت را می‌دهد که مالیات سوخت و مخصوصا بنزین را بالا ببرند. این وضعیت به کشوری مانند آمریکا این امکان را می‌دهد که با افزایش مالیات، زیرساخت‌های خود را تقویت کند و با افزایش تولید نفت، قیمت‌ها را برای مدتی طولانی در همین سطح نگه دارد. 

پیش‌بینی قیمت آینده نفت کمی دشوار است. ناآرامی‌ها در خاورمیانه می‌تواند روی آن تاثیرگذار باشد. به همین اندازه نرخ رشد زودتر از پیش‌بینی‌ها در هند یا چین هم می‌تواند روی قیمت نفت تاثیر بگذارد و آن را بالا ببرد. در همین حال افزایش توانایی رقابت انرژی‌های تجدید‌شونده مانند باد و خورشید با سوخت‌های فسیلی، ‌می‌تواند روی سرنوشت نفت تاثیری تاریخی بگذارد. در بخش انرژی‌های تجدیدشونده، قیمت‌ها به سرعت در حال منطقی‌شدن هستند و همین یک خطر جدی را متوجه سوخت‌های فسیلی می‌کند. شرایط فعلی اما این است که در کشورهایی مانند ایران که وابستگی به نفت بسیار شدید است، افت قیمت‌ها روی مردم تاثیر زیادی خواهد گذاشت و در کشورهایی که وابستگی کمی به نفت دارند، جیب مردم فعلا برای مدتی پول بیشتری به خود خواهد دید.