تاجر ورشکسته و باقی ماجرا

از تاریخ صدور حکم ورشکستگی، بستانکاران ورشکسته مکلف‌‌اند خود را به مدیر تصفیه یا اداره تصفیه معرفی و مدارک مطالبات خود را تسلیم کنند تا طلب آنها ثابت شود. مدیر تصفیه یا اداره تصفیه موظف‌اند در جریان تصفیه در بعضی موارد از هیأت بستانکاران نظر بخواهند. اثر حکم ورشکستگی نسبت به اشخاصی که مالی از آنها نزد ورشکسته به امانت است:

اگر قبل از ورشکستگی، شخصی اوراق تجاری مانند چک، سفته، برات و... به او داده باشد که وجه آن را وصول و به حساب صاحب سند نگاه دارد یا به مصرف معینی برساند و وجه اوراق مزبور وصول یا پرداخت نشده باشند (درحالی‌که اسناد عینا در حین ورشکستگی در نزد تاجر ورشکسته موجود باشند)، صاحبان آنها می‌توانند عین اسناد را باز پس گیرند.

مال‌التجاره‌هایی که در نزد تاجر ورشکسته امانت بوده یا به نامبرده داده شده که به حساب صاحب مال‌التجاره به فروش برساند، مادام که عین آن به‌صورت کلی یا جزئی نزد تاجر ورشکسته موجود باشد یا تاجر آنها را نزد شخص دیگری به امانت یا برای فروش گذارده باشد و موجود باشند، قابل استرداد است. اگر عین مال‌التجاره‌ای که تاجر ورشکسته به حساب شخص دیگری خریداری کرده موجود باشد چنانچه قیمت آن پرداخت نشده باشد، از طرف فروشنده، والا از طرف کسی که به حساب او آن مال خریداری شده قابل استرداد است.

چنانچه تاجر ورشکسته از تاریخ اطلاع از وضع خود، معامله‌ای انجام دهد این معامله مورد سوء ظن و شک است زیرا او سعی می‌کند با انجام این‌گونه معاملات به وضع خود بهبود بخشد. در اینجا معاملات تاجر از سه حال خارج نیست: یا معامله قبل از تاریخ توقف یا بین این تاریخ و تاریخ صدور حکم ورشکستگی یا بعد از تاریخ صدور حکم ورشکستگی است و به‌طورکلی معاملات تاجر قبل از تاریخ توقف صحیح است اما تاجری که عالم به توقف خود است، باید از تاریخ توقف، از کلیه معاملاتی که به زیان طلبکاران است خودداری کند، در غیر‌این صورت این معاملات باطل بوده و فاقد اثر خواهد بود.

اگر تاجر ورشکسته بعد از تاریخ صدور حکم ورشکستگی معامله‌ای انجام دهد نیز باطل است مگر معاملاتی که به نفع طلبکاران بوده و اداره تصفیه نیز صحت آنها را اعلام کند.

آثاری که ورشکستگی بر جا می‌گذارد عبارتند از:

1- منع مداخله تاجر در اموال خود

2- ممنوعیت از مداخله در دعاوی

3- بطلان معاملات

4- حال شدن دیون موجّل

5- سقوط حق تعقیب انفرادی بستانكاران

6- تادیه و تامین مطالبات

7- سلب اعتبار

8- محرومیت از برخی حقوق سیاسی اجتماعی

9- مجازات ورشكسته در صورت صدور حكم ورشكستگی به تقصیر و تقلب.

* کارشناس ارشد حقوق