تخلف از وصف و رویت در معامله

هرگاه یکی از طرفین معامله، مالی را قبلا دیده باشد و با اعتماد به رویت سابق، اقدام به معامله کند و بعد از انجام معامله و رویت، معلوم شود که مال مزبور فاقد اوصاف سابق است، برای او اختیار فسخ ایجاد می‌شود و می‌تواند به موجب آن معامله را برهم بزند. برای مثال شخصی باغی را در سال گذشته دیده و باغ مذکور درختانی شاداب و سالم داشته است‌. شخص مذکور بنا به سابقه ذهنی، اقدام به معامله می‌کند اما پس از معامله و مراجعه به باغ، مشاهده می‌کند که در اثر خشکسالی تمام درختان باغ خشک شده است‌. در این وضعیت مشتری می‌تواند معامله باغ را فسخ کند یا به همان حالت قبول کند.

در مثال فوق، اگر فروشنده نیز به خیال خشک بودن درختان باغ خود، اقدام به معامله‌ای کند ولی بعد از معامله بفهمد که در اثر ریزش برف و باران درختانش سرسبز شده‌اند همین اختیار فسخ برای او نیز ایجاد می‌شود، بدین معنی که می‌تواند به همان حال معامله را قبول کند یا فسخ کرده و برهم بزند. اختیار فسخ در این موارد فوری است‌. یعنی به محض اطلاع خریدار یا فروشنده از تخلف وصف یا دگرگونی کیفیت (در زمان رویت) باید فورا اقدام به فسخ معامله کنند و‌الا حق فسخ آنها ساقط می‌شود. اما در معاملات الکترونیکی که معمولا قراردادها به‌صورت مجازی صورت می‌پذیرد، افراد امکان رویت و تماس فیزیکی با کالا را نداشته و به اعتبار اوصاف و ویژگی‌های که توسط فروشنده ذکر می‌شود، قرارداد را جاری می‌سازند.

نکته‌ای که درخصوص این اختیار فسخ در عقود الکترونیکی مطرح می‌شود این است که در بسیاری از قراردادهای الکترونیکی که از طریق وب‌سایت‌های تبلیغاتی صورت می‌گیرد، عرضه‌کنندگان به منظور معرفی و عرضه محصولات خود، در کنار مشخصات و ویژگی‌های کالا، تصاویری از آن را نیز به نمایش می‌گذارند‌ یا اینکه به معرفی محصولات خود از طریق کاتالوگ‌ها و بروشورهای تصویری می‌پردازند‌. سوال این است که آیا دیدن تصویر کالا پیش از معامله می‌تواند در حکم رویت سابق بوده و خریدار به استناد آن از اختیار فسخ‌ مذکور برای از بین بردن قرارداد استفاده کند؟

برخی معتقدند رویت تصویر یا مدل آن کالا برای تحقق این اختیار فسخ کافی است‌ اما آنچه به نظر می‌رسد این است که چنانچه عکس کالای مورد نظر نشان‌دهنده اوصاف و ویژگی‌های اساسی کالا که معامله بر مبنای آن واقع شده است،باشد، رویت این عکس به منزله رویت سابق بوده و در صورت تخلف از ویژگی‌های موجود در عکس، حق استفاده از اختیار فسخ ایجاد می‌شود‌. در غیر‌این صورت، زمانی‌که تصویر کالا ویژگی‌های حائز اهمیت برای طرفین را نشان نمی‌دهد و تنها نمایانگر مصداقی از کالا به‌طور کلی است، امکان تحقق اختیار فسخ براساس تخلف از وصف و رویت میسر نیست‌.

* کارشناس ارشد حقوق