زباله بیار، برق ببر!

گذشت زمانی که برای روشن کردن خانه‌ها از چراغ گردسوز استفاده می‌کردند. معمولا شب‌های آن دوران، بدون وجود نفت سپری نمی‌شد. از این گذشته نه تلویزیونی بود، نه یخچالی، نه کولری و نه... اما امروز با اختراع برق، زندگی انسان‌ها به کلی متحول شده است. کار تکنولوژی به جایی رسیده که از گاز تولید شده از زباله و فاضلاب، برق تولید می‌کنند؛ آن هم برقی که جوابگوی تمام نیازهای مردم است. بر این اساس، گفت‌وگویی با محمدرضا زمردی، مدیرعامل شرکت فابا انرژی انجام دادیم که آنچه در ادامه می‌خوانید شرح سرمایه‌گذاری در همین زمینه است...

انرژی‌های نوین زندگی مدرن
امروز بیشتر به اصطلاح انرژی‌هایی که ماهیت غیر‌فسیلی داشته باشند انرژی‌های نوین اطلاق می‌شوند. از ویژگی‌های بارز این انرژی‌ها می‌توان به تجدید‌پذیر بودن و آلودگی کمتر یا قابل کنترل بودن برای محیط زیست اشاره کرد. انرژی‌های نو را می‌توان در اشکال مختلف دید؛ مانند انرژی خورشیدی، بیوگاز، زمین گرمایی، پیل‌های سوختی، انرژی باد و...
سابقه استفاده از انرژی باد و خورشید به دوران باستان بازمی‌گردد؛ زمانی که هیچ نوع حامل انرژی فسیلی در دسترس نبوده است. استفاده از بیوگاز در ایران، چین و هندوستان به اشکال قدیمی سابقه‌‌ای دیرینه دارد و تاریخچه مشخصی برای آن در دسترس نیست اما ایده استفاده از سیستم‌هایی نظیر پیل سوختی یا استفاده از موج دریا در نهایت در چند دهه گذشته مطرح و اجرایی شده است.
بسیاری از انرژی‌های امروزی را به‌عنوان نوین می‌شناسیم که از دیرباز توسط انسان مورد استفاده قرار می‌گرفته اما با پیدایش نفت و سوخت‌های فسیلی و توسعه استفاده از آنها کنار گذاشته شدند تا اینکه دولت‌ها متوجه شدند اولا منابع سوخت‌های فسیلی رو به اتمام است و ثانیا استفاده بی‌رویه از آن باعث آلوده شدن محیط زیست خواهد شد. بنابراین امروز رجعت انسان به انرژی‌های تجدیدپذیر با نگاهی نو و اصلاح شده انجام می‌شود.
با این حال، شدت تولید انرژی در انرژی‌های نوین به نسبت انرژی‌های فسیلی پایین‌تر است و البته موسسات تحقیقاتی در دنیا به‌شدت در حال بهسازی این سیستم‌ها هستند و پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای را در این زمینه شاهد هستیم. همچنین در حال حاضر هزینه‌ تمام شده انرژی‌های نوین بسیار بالاتر از انرژی‌های فسیلی می‌شود و چنانچه حمایت دولت‌ها برای توسعه آن وجود نداشته باشد از این حیث خیلی قابل رقابت با انرژی‌های فسیلی نیستند.
معمولا دولت‌ها با تعیین نرخ انرژی‌های نو، به میزانی بالاتر از انرژی‌های فسیلی می‌توانند سرمایه‌گذاری در این حوزه را سودآور کنند.

اصول سرمایه‌گذاری
در ایران امکان احداث نیروگاه‌های خورشیدی، بادی و بیوگاز برای بخش خصوصی فراهم است و به هیچ‌وجه محدود به قشر خاصی نیست. البته در رابطه با نیروگاه‌های خورشیدی و بادی قطعا نیاز به هزینه سرمایه‌گذاری بسیار بالاتری نسبت به بیوگاز است که معمولا دولت‌ها تسهیلات مناسبی را برای کسانی که توانمندی اجرای چنین پروژه‌هایی را داشته باشند، در نظر می‌گیرند.
در ایران نیز همانند سایر نقاط جهان استفاده از نیروگاه‌های بیوگاز برای تولید برق بسیار به صرفه‌تر و مفید‌تر از سایر نیروگاه‌هاست. همچنین از آنجایی که استفاده از این تکنولوژی مانع آزاد شدن گاز متان در طبیعت می‌شود، کمک بسیار زیادی به حفظ محیط زیست می‌کند.
 نیروگاه‌های بیوگاز عمدتا باید در کنار سایت‌های دفن زباله یا دامداری‌های بزرگ یا محل تجمیع و تسویه فاضلاب‌های شهری بنا شوند تا بتوانند از گاز متان خروجی از این محل‌ها انرژی لازم را برای تولید برق استخراج کنند.

گرفتن مجوز شرط اول کار است
مجوزهای لازم برای احداث نیروگاه از شرکت توزیع برق، برق منطقه‌ای و محیط زیست اخذ می‌شود. اخذ این مجوزها حدود دو تا سه ماه طول می‌کشد و هزینه خاصی برای آن به ارگان‌ها پرداخت نمی‌شود اما صدور مجوز به انجام بعضی مطالعات فنی و مهندسی نیاز دارد که ممکن است حدود 20 تا 40 میلیون تومان هزینه  در برداشته باشد.
به طور مثال، جهت احداث یک نیروگاه بیوگاز به ظرفیت یک مگاوات در حدود چهار تا پنج میلیارد تومان سرمایه لازم است که صرف خرید ژنراتور، مخازن و تاسیسات هاضم فضولات و تولید گاز، تاسیسات تصفیه گاز، تجهیزات کنترل، مانیتورینگ و ساختمان‌سازی و ابنیه مورد نیاز می‌شود. البته به دلیل شامل شدن این پروژه در طرح‌های تشویقی دولت و سازمان‌های جهانی بازگشت سرمایه به سرعت انجام‌پذیر خواهد بود.

دانش فنی مهم‌تر از سرمایه است
احداث نیروگاه به هر شکلی نیاز به دانش فنی نسبتا بالایی دارد. سرمایه‌گذاران در این حوزه باید به شرکت‌هایی که توانایی و تجربه احداث چنین واحدهایی را دارند رجوع کنند و از آنها کمک بخواهند. خوشبختانه با توجه به درآمد مناسبی که چنین پروژه‌هایی خواهند داشت هزینه چنین خدماتی ناچیز می‌نماید.
 در زمان راهبری نیروگاه نیز همانند مرحله احداث، نیاز به دانش فنی و تجربه راهبری مناسب الزامی است تا بتوان حداکثر استفاده از ظرفیت‌های موجود را کرد.
بالا بودن و به عبارتی چند برابر بودن قیمت برق تولیدی این نیروگاه‌ها به نسبت نیروگاه‌های فسیلی نخستین تسهیلات برای سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود. همین‌طور می‌توان از محل منابع صندوق توسعه ملی و از طریق یکی از بانک‌های عامل با مشارکت 30 تا 70 درصدی سرمایه‌گذار و بانک، سرمایه مورد نیاز را تامین کرد.

ارزیابی بازار
 با توجه به افزایش روزافزون نرخ مصرف انرژی در کشور و همین‌طور افزایش قیمت حامل‌های انرژی و با توجه به اینکه انرژی یک کالای مصرفی و مورد مصرف همگان است، همچنین برق کالایی است که بلافاصله پس از تولید به فروش می‌رسد بنابراین هزینه‌های بازاریابی و انبارداری ندارد. به این ترتیب می‌توان آینده درخشانی برای این نوع سرمایه‌گذاری متصور شد. از طرفی دوره بازگشت سرمایه در این طرح‌ها بسیار خوب ارزیابی می‌شود. معمولا دوره بازگشت سرمایه در حدود دو تا 5/2 سال است. از این رو در چند سال اخیر نیروگاه‌های بیوگاز یا حتی فسیلی گازسوز مقیاس کوچک توانسته نظر مثبت بسیاری از سرمایه‌گذاران را به سمت خود جلب کند. همچنین به جهت چشم‌انداز‌های مثبت بازار انرژی در تمام اعصار و حمایت مستمر دولت از این نوع نیروگاه‌ها می‌توان آینده بسیار روشنی را برای این شاخه از نیروگاه‌ها متصور شد. استفاده از مشاوران متخصص و همچنین راهبری اصولی و علمی نیروگاه، بزرگ‌ترین رمز پیروزی در این شاخه است.

توصیه فعالان بازار
یکی از بزرگ‌ترین اشتباهاتی که سرمایه‌گذاران عمدتا مرتکب می‌شوند این است که به محض یافتن یک زمین خالی که نزدیک به خط گاز طبیعی و کابل‌های برق است اقدام به اخذ مجوز برای احداث نیروگاه در آن مکان می‌کنند غافل از اینکه پارامتر‌های مهم دیگری نظیر ظرفیت کابل، فشار گاز و... نیز در این امر دخیل هستند و پس از طی مراحل بسیار خسته‌کننده یا بعضا پس از تهیه موتور ژنراتور متوجه می‌شوند امکان بهره‌برداری در آن محل وجود ندارد. بنابراین از همه سرمایه‌گذاران محترم خواهشمندیم قبل از هر گونه اقدام در این راستا ابتدا با کارشناسان زبده مشورت کنند.