دولت همواره در سیاستگذاریهای خود سهم قابل توجهی برای صنعت فرش در سبد صادرات غیرنفتی کشور در نظر میگیرد. اما با وجود تاکید بر توسعه صادرات غیرنفتی، دستاندرکاران این هنر-صنعت از بیبرنامگی بخش دولتی برای حمایت از تولید فرش ایرانی گلایه دارند. فعالان صنعت فرش بر این باورند که هیچ برنامه یا نقشه راهی به فعالان صنعت فرش -شامل تولیدکنندگان یا صادرکنندگان- تاکنون ابلاغ نشدهاست.
در برنامه چهارم توسعه قرار بود فرش ایرانی 2درصد از صادرات غیرنفتی کشور را شامل شود. برای دستیابی به این مهم، بدون شک تولیدکننده داخلی باید محصولی قابل رقابت به بازارهای جهانی عرضه کند تا کشورهایی نظیر هند و چین که نیروی کار ارزان در اختیار دارند، نتوانند محصولات خود را با برند فرش ارزشمند ایرانی به بازار عرضه کرده و فضای رقابت را بر ایران تنگ کنند. اما نبود برنامهریزی مناسب در این بخش به همراه اعمال تحریمهای سنگین علیه ایران، به تدریج فرش ایرانی را از خاطر مشتریان پر و پا قرص اروپایی حذف کرد.
سیدمرتضی عراقچی، نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش ایرانی در گفتوگو با «فرصت امروز» میگوید: هیچ سند و نقشه راهی برای توسعه تولید و صادرات فرش ایرانی تدوین نشده و این مسئله ضربههای سنگینی به این صنعت وارد کردهاست. وی از احیای دوباره صنعت فرش در کشور ناامید بوده و بیان میکند: تلاش برای احیای فرش ایرانی مثل چوب به تابوت مرده زدن است.
عراقچی تاکید میکند: برای احیای صنعت فرش، دولت باید سوبسیدهایی در نظر بگیرد تا بازار صادرات رونق یابد. اما در شرایطی که وزیر مستقیما اعلام میکند پولی برای تامین هزینههای جاری وزارتخانه، یعنی حقوق پرسنلی در اختیار ندارد، چگونه میتوان انتظار داشت به فرش سوبسیدتعلق بگیرد. وی اضافه میکند: تا قبل از سال 90 به صادرات فرش مشوق صادراتی اعطا میشد اما این مشوق از سال 90 حذف شد. ضمن آنکه سال 89 از بین صادرکنندگان مدارک لازم برای تخصیص مجوز صادراتی جمعآوری شد اما تاکنون هیچ اقدامی در این رابطه انجام نشدهاست.
نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش ایرانی ادامه میدهد: صادرکنندگان روی مشوقهای صادراتی حساب باز میکردند. این مشوقها قیمت تمام شده فرش را کاهش میداد و توان رقابت برای تولیدکننده داخلی ایجاد میکرد. اما در حال حاضر این جوایز حذف شدهاست. ضمن آنکه اعلام کردهاند به دلیل کمبود بودجه جوایز سال 89 نیز پرداخت نخواهد شد.
عراقچی بر این باور است که در بازار آشفته و بدون برنامه فرش ایرانی، تولیدکننده اصیل بیشترین آسیب را خواهد دید. به گفته عراقچی، توزیع یارانه در جامعه سبب شده که ساکنان 400 پارچه آبادی موجود در همدان شغل اصلی خود یعنی فرشبافی را رها کنند. فرشبافان اگر این حرفه را کنار گذاشته و سراغ مشاغل کاذب که کسب درآمد در آن راحتتر است بروند، حتی با رونق یافتن صنعت فرش هم به چرخه تولید باز نخواهند گشت.
4بار تدوین سند، بدون هیچ ابلاغی
عبدالله بهرامی، مدیر عامل اتحادیه سراسری فرش دستباف ایران هم در گفتوگو با «فرصت امروز» از عدم ابلاغ سند راهبردی صنعت فرش سخن میگوید. وی اضافه میکند: تاکنون چهار بار برای صنعت فرش سند راهبردی نوشته شده اما هیچ ابلاغی به فعالان صنعت فرش انجام نشدهاست. حداقل یک سوم تولیدات کشور در بخش تعاون انجام میشود، بنابراین حداقل باید سند راهبردی صنعت به ما ابلاغ شود. البته تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است.
بهرامی نبود برنامه را یکی از مهمترین مشکلات صنعت فرش دانسته و میگوید: دولت هیچ برنامهای برای دوران پساتحریم ندارد. در حال حاضر با روند کاهش تولید مواجه هستیم. صادرات کاهش یافته و عرضه داخلی دچار رکود است. خروج بافندهها از هنر- صنعت فرش، مشکلی است که آینده این صنعت را تحت تاثیر قرار خواهد داد. به گفته وی، فرش کشور به یک خواب حرفهای رفته و باید برای خروج از این بحران برنامه جدی و منظمی تدوین شود.
مدیر عامل اتحادیه سراسری فرش دستباف ایران معتقد است که بهترین راه خروج از مشکلات فعلی تدوین سند راهبردی است زیرا اهداف، برنامهها و چشمانداز آتی در این سند مشخص میشود. وی با ذکر این نکته که آینده روشنی برای صنعت فرش متصور نیست، بیان میکند: بدون داشتن سند راهبردی، تکلیف صنعت فرش در بودجه مشخص نیست. نمیدانیم کجای کار هستیم و کدام بانک عهدهدار سرمایهگذاری در صنعت فرش است.
بهرامی اضافه میکند: حتی نمیدانیم آیا با بهره 25درصدی وامهای بانکی، میتوانیم محصول رقابتپذیر تولید کنیم؟ در حال حاضر مزیت نسبی فرش کشور در حال از دست رفتن است. فرش نیاز به نوآوری و تحرک در ارزش دارد.
ابلاغ سند راهبردی، 2 ماه دیگر
نادر خادمالحسینی، مدیر آموزش مرکز ملی فرش ایران در پاسخ به اظهارات فعالان بخش خصوصی که سند فرش را بدون نقشه راهبردی میدانند، به «فرصت امروز» میگوید: از سال 83 مرکز ملی فرش به دنبال تدوین سند برای هنر-صنعت فرش بود. وی ادامه میدهد: براساس قراردادی که بین مرکز ملی فرش ایران و موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی منعقد شد، تحقیقی با عنوان نظام جامع مدیریت فرش ایرانی انجام شد. این تحقیق دارای پنج فاز مطالعاتی بود و پیشنهاداتی را به مرکز ملی فرش ایران ارائه میکرد.
خادمالحسینی با اشاره به اینکه تاکنون این سند چند بار بازنگری شده، از آخرین مراحل ویرایش آن خبر میدهد. به گفته وی، سند راهبردی نهایی شده صنعت فرش ایران، ظرف یک تا دو ماه آینده به فعالان صنعت فرش ابلاغ خواهد شد. مدیر آموزش مرکز ملی فرش ایران در پاسخ به این پرسش که آیا در این سند جزییاتی نظیر وضعیت بانک عامل سرمایهگذار در صنعت فرش مشخص شده یا خیر، عنوان میکند: در این سند خطوط کلی مشخص شدهاست. مثلا اینکه بخش خصوصی موظف است در چه حوزهای سرمایهگذاری کند و دولت نیز باید زیرساختهای لازم را برای رسیدن به اهداف فراهم کند.
وی اضافه میکند: با تکمیل اسناد بالادستی، پروژههای مختلفی تعریف میشود. بخشی از این پروژهها به بخشخصوصی واگذار میشود و اجرای قسمتهای دیگر به عهده مرکز ملی فرش ایران است. دولت هم براساس این سند قادر خواهد بود پرداختهایی را به بخش خصوصی داشته باشد.