مدیریت واحد گمرکی نداریم

منطقه آزاد تجاری و صنعتی ماکو که در نیمه دوم سال 1390کارش را آغاز کرد، 5 هزار کیلومتر مساحت دارد و بزرگ‌ترین منطقه آزاد در کشور به شمار می‌آید. منطقه آزاد ماکو در جایی قرار دارد که امیدهای زیادی در تجارت به آن چشم دوخته است؛ دالان تجاری شمال به جنوب در خلیج فارس. جایی که ایران برای مراودات تجاری‌اش با ترکیه برنامه‌های جدی برای آن دارد.

آمارها می‌گویند که از بازرگان، مرز مشترک با ترکیه، سالانه حدود 17 میلیارد دلار تجارت از طریق واردات، صادرات و ترانزیت به سایر کشورهای جهان انجام می‌شود. منطقه آزادی که اکبرترکان مشاور رئیس‌جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد پبش بینی کرده است سقف 30 میلیارد دلاری تجارت را در آینده‌ای نه‌چندان دور بر دوش خواهد کشید. حسین فروزان مدیرعامل منطقه آزاد ماکو در گفت‌وگوی زیر با «فرصت‌امروز» از چالش‌ها و فرصت‌های بزرگ‌ترین منطقه آزاد کشور می‌گوید.

دبیر شورای عالی مناطق آزاد آینده درخشانی برای این منطقه تصویر کرده است، او گفته عمده تجارت کشور با ترکیه در این منطقه متمرکز خواهد شد، آیا تا به حال اقدامی در این جهت انجام شده است.

نخستین اقدام ما افزایش تعداد محورهای رفت‌و‌آمد کامیون‌هاست که از سوی ما تا حدودی انجام شده و با ترکیه هم خوشبختانه به این تفاهم رسیده‌ایم که بتوانیم محورهای ورود و خروج را به چهار محور افزایش دهیم و در واقع همسو با اهداف توسعه تجاری با این کشور اتفاق افتاده است. ما هم‌اکنون حداکثر 500 کامیون روزانه ظرفیت داریم که در صورت اتمام این کار تا دو برابر افزایش ظرفیت در حمل‌و‌نقل خواهیم داشت.

آیا مشکل انتظار طولانی کامیون‌ها با این مهم حل خواهد شد؟

مشکل منتظر ماندن و معطل شدن کامیون‌ها فقط این نیست. درست است با افزایش تعداد باندها بخشی از مشکلات ما حل می‌شود، اما مشکلات گمرکی هم هست، متاسفانه ما هنوز مدیریت واحد گمرکی نداریم. هرچند که دائماً از ان حرف زده می‌شود، اما به نظر من هنوز آن را تعریف نکرده‌ایم. بنابراین مشکلات و قوانین ما در این حوزه، بسیار کاستی دارند و هر اقدامی شاید اندکی از این مشکلات را حل کند. مثلاً پایانه صادراتی و وارداتی که ما درحال برنامه‌ریزی برای آن هستیم قاعدتاً امکان تخلیه و بارگیری را ایجاد خواهد کرد و سرعت کار بالاتر می‌رود. اما درخصوص جامعیت در این حوزه هنوز راهکاری وجود ندارد.

در مورد قوانین و مقررات به منطقه آزاد برگردیم، به خصوص در بخش واگذاری‌ها، جایی که به تخلفات و فساد در برخی مناطق آزاد منجر شد. آقای ترکان هم اخیراً 150 مورد از قراردادهای واگذارشده در کیش را لغو کرد، شما چه تضمینی دارید که در منطقه آزاد ماکو که البته مساحت وسیعی هم دارد، این اتفاق نیفتد و در این صورت عملکرد شما چیست؟

به هر حال رانت همیشه بوده و تا مشکلات را از ریشه حل نکنیم باز هم این اتفاقات خواهد افتاد. زمانی که اختلاف قیمت واگذاری با قیمت واقعی زیاد است فساد اتفاق می‌افتد. یعنی ما زمین را مثلاً 10 هزارتومان واگذار کنیم درحالی‌که قیمت بیرون یک میلیون تومان باشد، خب این قاچاق است دیگر. ما باید برنامه‌هایی داشته باشیم که قیمت‌گذاری درست انجام شود. کار خوبی که آقای ترکان انجام دادند این بود که یک شیوه‌نامه برای مناطق فرستادند که واگذاری‌ها باید براساس این شیوه نامه باشد.

و این شیوه‌نامه هم مشکلات و نواقص واگذاری‌ها را حل خواهد کرد؟ به هر حال این نگرانی در مورد منطقه آزاد ماکو که بسیار وسیع است، وجود دارد.

این شیوه نامه پاسخگو است و ما هم چیزهایی به آن اضافه کردیم. ما برای صنعت امکان فروش و واگذاری را گذاشتیم. هر کسی که بخواهد فعالیت صنعتی داشته باشد می‌تواند زمین را بخرد در واقع به‌نوعی برای سرمایه‌گذار صنعتی نشویق است و هم در این صورت برای صادرات مانعی برای آنها وجود ندارد. اما در حوزه کشاورزی به هیچ عنوان واگذاری زمین نخواهیم داشت. همه‌اش اجاره‌های بلند‌مدت است، آن‌هم برای کسانی که می‌خواهند مکانیزه کار کنند. ما فروش را از بخش کشاورزی برداشتیم. زمین‌ها بزرگ است و اگر قرار است فروش کنیم خودش یک جور رانت است. واگذاری در بخش کشاورزی به شکل اجاره بلند‌مدت خواهد بود که درآمدهایی برای منطقه خواهد داشت. برای حمل‌و‌نقل، ابتدا سیاست‌مان این بود که واگذار کنیم اما بعد تصمیم گرفتیم که به شکل اجاره بلند‌مدت باشد برای زمین‌های تجاری هم مشارکت گذاشتیم و در واقع در این حوزه واگذاری انجام نمی‌شود.

این راهکارها منجر به این خواهد شد که فساد و تخلفاتی که در برخی مناطق آزاد، اتفاق افتاد در ماکو تکرار نشود؟

فساد فقط در مناطق آزاد نیست، در همه بخش‌ها و همه جای کشور اتفاق افتاده است. ایرادی که ما در برنامه‌ها و طرح‌هایمان داریم این است که کارها و فعالیت‌ها قبل از سپرده شدن به اشخاص تعریف نمی‌شود. من به‌عنوان مدیرعامل منطقه آزاد ماکو، نباید تصمیم بگیرم، باید سیستمی باشد و من اجازه تخلف کردن از آن نداشته باشم. به عبارت بهتر امکان تخلف را به من ندهد. ما بیشتر تخلفات‌مان از آن جا ناشی می‌شود که دست مدیرعامل و همه را باز می‌گذاریم و اختیار واگذاری و دیگر تصمیمات کلان را به آنها می‌سپاریم.

اما الان این‌طور نیست. از زمانی که آقای ترکان آمده‌اند، یک شیوه نامه وجود دارد، شما باید طرح داشته باشید، طرح بررسی شود، اگر قبول شد به کمیسیون و پس از آن به هیات‌مدیره می‌رود و بعد باید تأیید شود. سیستماتیک شدن احتمال فساد و تخلف را پایین می‌آورد. سیستم را نباید آنقدر باز بگذاریم که تخلف اتفاق بیفتد. ما در حال حاضر از مشاوران داخلی و خارجی طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌هایمان استفاده می‌کنیم. من تنها تصمیم‌گیرنده نیستم و نباید باشم.

این سیستم چقدر ممکن است تخلفات را پیش‌بینی کرده باشد، تخلفات در منطقه آزاد کیش و قشم فاجعه‌آمیز بود.

مطبوعات هم باید روشنگری کنند. آنچه رسانه‌ها گفتند در قشم اتفاق افتاد، به نظر من کاملاً واقعی نبود. من از این اتفاق دفاع نمی‌کنم. اما رسانه‌ها واگذاری فرودگاه قدیم را که 20 هکتار بود 23 هزار هکتار عنوان کردند. بر ملا کردن این اتفاق قابل تقدیر است اما اغراق‌آمیز کردن آن، در مردم و به خصوص سرمایه‌گذاران بی‌اعتمادی زیادی ایجاد خواهد کرد. در حال حاضر سرمایه‌گذار در پنج هکتار آن مشغول به کار و در 15 هکتار دیگر هیچ کاری انجام نشده است. این واگذاری در دولت قبل اتفاق افتاد که به نظر من اتفاق بسیار بدی بود.