پیامد سدسازی‌های بی‌رویه تا 25 سال آینده

استاد ایرانی دانشگاه ایالتی «می‌سی‌سی‌پی» آمریکا تأکیدکرد: اثر خشکسالی باید روی زیرساخت‌های مهم ایران نظیر سدهای خاکی بررسی شود. دکتر فرشید واحدی فرد در گفت‌وگو با سیناپرس، درخصوص خشکسالی‌های اخیر ایران گفت: تغییرات اقلیمی اخیرا موجب خشکسالی‌های مشابه در مناطق مختلف دنیا نظیر جنوب استرالیا یا ایالت کالیفرنیای آمریکا شده است. بنابراین ایران نیز می‌تواند با استفاده بهینه از تجربیات مشابه، در زمینه مدیریت بحران و کاهش اثرات مخرب خشکسالی موفق عمل کند.

واحدی‌فرد با اشاره به اینکه مناطق مختلف ایران دچار خشکسالی شدیدی هستند، تصریح کرد: در زمان خشکسالی حفاظت و مدیریت منابع آبی از اهمیت بالایی برخوردار است اما آنچه باید مورد توجه قرار گیرد، این است که اثر خشکسالی را روی زیرساخت‌ها از جمله سازه‌های مهم کشور مانند سدهای خاکی بررسی کرد. علاوه بر اثرات مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی، خشکسالی موجب تضعیف ساختار و مقاومت خاک، ایجاد ترک‌های گسترده و نشست زمین می‌شود. این عوامل می‌توانند موجب تهدید جدی سازه‌های مهندسی مرتبط با خاک (نظیر سدهای خاکی) شود.

به گفته استاد ایرانی دانشگاه ایالتی «می‌سی‌سی‌پی» آمریکا، وقوع خرابی‌های متعدد سدها و بند‌های خاکی در دوران خشکسالی در کشورهای هلند و استرالیا موید اهمیت این موضوع است. وی با بیان اینکه بسیاری از مناطق کشور نظیر استان‌های تهران، اصفهان، قزوین، بوشهر و کرمان شاهد رخداد میزان قابل توجهی نشست زمین در سال‌های اخیر بوده‌اند، خاطرنشان کرد: زمانی‌که سدی طراحی می‌شود، با محاسبه حداکثر آورد رودخانه با دوره بازگشت‌های طولانی، ارتفاع مشخصی برای سد در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر آن، ارتفاعی هم به‌عنوان ارتفاع آزاد برای اطمینان در نظر می‌گیرند و در نهایت سد طراحی می‌شود. اما زمانی‌که زمین نشست می‌کند، این ارتفاع اطمینان کاهش می‌یابد یا از دست می‌رود و سازه سد در معرض خطر جدی قرار می‌گیرد.

واحدی‌فرد با بیان اینکه خشکسالی باعث تغییر سیکل نرمال بارش و متعاقبا تضعیف ساختار خاک می‌شود، گفت: در زمان خشکسالی ممکن است به یکباره بارندگی‌های شدید رخ دهد. چون خاک مدت‌زمان طولانی خشک بوده، آمادگی خود را جهت جذب آب از دست داده و بارندگی شدید موجب وقوع سیل می‌شود که در بسیاری از مناطق ایران این موضوع صادق است. بنابراین وزارت نیرو و سایر نهادهای مرتبط باید علاوه بر مدیریت منابع آب، اثر مخرب خشکسالی را روی زیرساخت‌ها به‌خصوص سدهای خاکی مطالعه کنند.

دکتر واحدی‌فرد در پایان با اشاره به سدسازی‌های گسترده درکشور افزود: ایران یکی از بزرگ‌ترین صنایع سدسازی دنیا به خصوص سدهای خاکی را در سال‌های اخیر داشته است. اما متأسفانه در برخی موارد این سدها بدون در نظر گرفتن مدیریت بهینه منابع آب طراحی و ساخته شده‌اند.

استاد ایرانی دانشگاه ایالتی «می‌سی‌سی‌پی» آمریکا خاطرنشان کرد: تغییرات اقلیمی از جمله مهم‌ترین دلایل وقوع خشکسالی است که در همه مناطق دنیا وجود دارد. اما علاوه بر تغییرات اقلیمی، ضعف مدیریت منابع آب موجب تشدید مشکل خشکسالی شده است. در این راستا سدسازی‌های گسترده‌ای که در 25 سال گذشته در ایران اتفاق افتاده است به‌تدریج نتایج خود را نشان خواهد داد.