گفت وگوی «فرصت امروز» با احمد شریفی، دبیرکل انجمن سنگ ایران / چشم اندازی 5 ساله برای صادرات 5 میلیارد دلاری

وجود 2هزار واحد معدنی در ایران موجب شده زمینه کار برای بیش از 6هزار واحد سنگ بری فراهم شود. همچنین حدود 160میلیون مترمربع توان تولید سنگ در این زمینه وجود دارد و 27میلیون تن ظرفیت معادن سنگ ایران است که از این 27میلیون تن تنها 12میلیون تن آن تولید می شود.

در این میان به دلیل رکود حاکم بر بازار ساختمان و ساختمان سازی، حوزه معدن و سنگ های معدنی نیز بی نصیب نمانده و این رکود موجب شده از این 160میلیون مترمربع ظرفیت نصب شده تنها 50میلیون مترمربع تولید شود و این کاهش 110میلیون مترمربعی موجب شده بازار واحدهای سنگ بری با چالش های جدی مواجه شود.

«فرصت امروز» در این گزارش در گفت وگو با احمد شریفی، دبیرکل انجمن سنگ ایران به بررسی این بازار، جذابیت های سرمایه گذاری و سرمایه  مورد نیاز برای ورود به این بازار و ریسک ها و تهدیدهایی را که در این بازار وجود دارد، بررسی کرده  است.

180میلیون دلار؛ آورده ارزی سنگ های ایرانی

بازار سنگ ایران از جمله مهم ترین و بزرگ ترین بازارهای جهانی است زیرا به دلیل حجم تولید و ذخایر و ظرفیت های معدنی، ایران رتبه  بالایی را به خود اختصاص داده است.

واحدهای معدنی و واحدهای سنگ بری زیادی در این زمینه در ایران فعالیت می کنند و آمار و ارقام جالب توجهی در این حوزه به چشم می خورد. البته ناگفته نماند رکود حاکم بر صنعت ساختمان، بر بازار سنگ تاثیر مستقیم داشته و موجب شده حجم تولید و فرآوری سنگ در این بازار کاهش چشمگیری را به خود ببیند.

احمد شریفی ضمن تایید موارد یادشده در پاسخ به این پرسش که آیا راهی جز بازار داخلی برای فروش سنگ داریم یا نه، می گوید: در چنین مواقعی بازارهای خارجی بهترین گزینه محسوب می شوند. در واقع راه های صادراتی باید گره گشای کار واحدهای سنگ بری باشند که البته به دلایلی چند درحال حاضر میزان صادرات این حوزه کمتر از ظرفیت های موجود است.

وی در ادامه با اشاره به میزان صادراتی که از این حوزه صورت می گیرد، می گوید: صادرات سنگ ایران در دو بخش سنگ های فرآوری شده و سنگ بلوکه معدن انجام می شود که این صادرات سالانه دارای ارزشی حدود 180میلیون دلار است.

وی ادامه می دهد: مهم ترین بازارهای مصرف سنگ های معادن ایران کشورهایی چون چین، ترکیه، هند، مالزی، اندونزی، آسیای میانه، کره، کشورهای حوزه خلیج فارس و آمریکا هستند.

چشم انداز 2میلیارد دلاری

دبیرکل انجمن سنگ ایران در ادامه ضمن بیان اهمیت این بازار در اقتصاد ایران و تاثیری که در اشتغال زایی و ارزآوری دارد، می گوید: یکی از مهم ترین صنایع کشور همین صنعت سنگ است که دارای مزیت های صادراتی ویژه ای است و همان طور که اشاره شد کشورهای زیادی در سراسر دنیا خواهان سنگ ایران هستند چون به لحاظ کیفیت در رده نخستین جهان قرار دارد. همچنین این صنعت در بازار داخلی و در ساختار اقتصادی کشور نیز دارای ارزش های بالایی است. کما اینکه صنعت سنگ ایران توانسته بیش از 380هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم در کشور ایجاد کند.

اما بحران های اقتصادی که دامن گیر کشور شده و ایستایی منفی بازارهای مختلف موجب شده این صنعت هم دچار مشکلات عدیده ای شود، تا جایی که شاید بتوان گفت در حال حاضر تنها راه نجات این صنعت حضور پررنگ تر در بازارهای جهانی و افزایش صادرات است چون بازار داخلی فعلا کشش لازم را ندارد.

وی اضافه می کند: در این زمینه انجمن سنگ ایران سیاست توسعه صادراتی را در پیش گرفته تا با ارتقای کیفیت سنگ تولیدشده در ایران بتواند در بازارهای هدف خارجی حضوری پررنگ داشته باشد. به همین مناسبت برنامه چشم انداز صادراتی تهیه کرده ایم که در شورای سیاست گذاری سنگ کشور در وزارت صنعت، معدن و تجارت هم تصویب شده است.

طبق این برنامه که چشم اندازی پنج ساله را پیش روی خود قرار داده است، باید طی پنج سال آینده میزان صادرات سنگ ایران به 2میلیارد دلار در سال افزایش یابد، یعنی چیزی نزدیک به صادرات سنگ ترکیه که حدود 2/5میلیارد دلار در سال است.

به چشم انداز 5ساله می رسیم اگر...

شریفی در ادامه و اینکه چقدر خوشبین هستند که چنین صادراتی رنگ واقعیت به خود ببیند، اضافه می کند: ظرفیت 160میلیون مترمربعی که عرض کردم دارای ارزشی معادل 5میلیارد دلار است البته به شرطی که تولید شود.

پس ما پتانسیل تولید رقم 5میلیارد دلار را داریم. از طرفی 27میلیون تن ظرفیت سنگ خام فعلی ایران است که دارای ارزش جهانی 3میلیارد دلاری است که جمعا می شود 8میلیارد دلار و صادراتی تا 2میلیارد دلار در 5سال آینده می تواند منطقی باشد و دور از ذهن نیست.

اما باید به این نکته نیز اشاره کنم که نمی توان تنها به ظرفیت ها و توانایی بخش خصوصی برای رسیدن به این اعداد و ارقام تکیه کرد، بلکه دولت باید همانند سایر کشورها مانند ترکیه، هند و ایتالیا که از بازیگران اصلی بازار جهانی سنگ هستند، امکانات و مشوقات صادراتی ویژه ای تدارک ببیند تا بتوانیم در بازارهای جهانی رقابت کنیم.

در واقع موانعی برای نرسیدن به این عدد وجود دارد؛ یکی از مسائلی که می تواند به بازگشایی راه بازارهای جهانی به روی سنگ ایران کمک کند، حضور مداوم در نمایشگاه های بین المللی برای معرفی کیفیت و ظرفیت سنگ ایران است. اما هزینه های بالای حضور در چنین موقعیت هایی موجب شده شرکت ها و واحدهای سنگ بری و تولیدکننده سنگ تنها به بازار داخلی فکر کنند.

بازاری که دیگر کششی برای خریدوفروش و تجارت سنگ ندارد. بنابراین بازارهای صادراتی راه نجات این صنعت به شمار می روند و باید دولت در این زمینه پیش قدم شود. به عنوان مثال کشور ایتالیا بین 50 تا 70درصد از هزینه های حضور در نمایشگاه های خارجی را می پردازد. همچنین بازاریابی و ایجاد مارکت در سطح جهان هم باید از جمله حوزه های مدنظر دولت باشد.

همچنین در کشورهایی که توانسته اند بازارهای جهانی را در قبضه کالاهای خود داشته باشند، تسهیلاتی با سودهای صفر تا 2درصد به صنعت شان می دهند اما در ایران نرخ سود تسهیلات روی 20درصد است. در واقع دوباره به همان حرفم، مبنی بر وجود موانع برمی گردم و باید بگویم که در ایران همه عوامل نرسیدن به این عدد جمع هستند تا سند چشم انداز به کاغذپاره ای تبدیل شود.

کاهش 100میلیون مترمربعی ساخت وسازها

دبیرکل انجمن سنگ ایران در مورد ویژگی های کیفی سنگ های ایرانی و توان رقابتی شان در بازارهای جهانی نیز به «فرصت امروز» می گوید: به لحاظ تنوع و کیفیت سنگ های طبیعی ایران در رتبه نخست دنیا قرار دارند. اما مشکلی که در این باره وجود دارد برمی گردد به مسئله فرآوری این سنگ ها در ایران. چون مثلا در سال 92 یعنی زمانی که بازار داخلی به اصطلاح داغ بود و ساخت و سازهای بسیاری در سطح کشور انجام می شد و 140میلیون متر مربع پروانه ساخت توسط شهرداری های کشور صادر شده بود، واحدهای سنگ بری و فرآوری سنگ به تولید سنگ با استانداردهای داخلی می پرداختند.

اما امروز که بیش از 100میلیون متر مربع کاهش صدور پروانه ساخت داشته ایم و تنها 40میلیون متر مربع زیربنای ساخت و ساز فعلی است، این واحدها با مشکلات بسیاری مواجه شده اند چون استانداردهای فرآوری برای حضور در بازارهای خارجی را یا نمی شناسند یا حجم تولیدشان آنقدر اندک است که توان تامین خواسته متقاضیان جهانی را ندارند.

در واقع فرهنگ تولید کیفی در این صنعت پررنگ نبوده و بخش زیادی از فعالان بازار تنها روی بازار داخلی تمرکز کرده و در نهایت به شرایط کنونی برخورده اند. در همین زمینه انجمن برای کیفی سازی و نزدیک کردن تولید سنگ در ایران به استانداردهای جهانی درصدد ایجاد زمینه های آموزشی در این زمینه است. به همین مناسبت با انجمن سنگ ایتالیا مذاکراتی داشته ایم که انستیتوی مشترکی را در ایران دایر کنیم.

چون در حال حاضر بسیاری از کارخانجات ایرانی از ماشین آلات خارجی و در حد استانداردهای جهانی استفاده می کنند اما برای شیوه های استفاده و تولید باکیفیت باید آموزش هایی را ببینند. همچنین ایجاد بیش از 50کنسرسیوم  صادراتی از دیگر اهداف سند چشم انداز پنج ساله انجمن است تا بتوانیم رونق دوباره ای برای این صنعت ایجاد کنیم.

ارزش سنگ های وارداتی کمتر از 5میلیون دلار

شریفی در ادامه و در مورد میزان واردات سنگ به بازار ایران می افزاید: واردات در این حوزه مربوط به سنگ های خیلی خاص است و رقم بالایی هم ندارد. تا جایی که ارزش دلاری سنگ های وارد شده به بازار ایران حدود 5میلیون دلار است که در مقابل حجم تولید ایران و میزان صادرات فعلی بسیار ناچیز است و نمی تواند نگرانی ویژه ای را در این زمینه ایجاد کند.

وی همچنین در مورد سنگ هایی که در بازار تحت عنوان مصنوعی شناخته می شوند، می گوید: مصرف چنین سنگ هایی هم در بخش ساختمان است. شیوه تولیدشان هم به این صورت است که پودر سنگ را با رزین میکس کرده و مانند سنگ طبیعی فرآوری می کنند.

وی اضافه می کند: این سنگ ها هیچ گاه نمی توانند جایگزین سنگ های طبیعی شوند چون مقاومت طبیعی ها را ندارند و از طرفی به دلیل کاربرد مواد شیمیایی در این سنگ ها برای محل زندگی انسان مخاطراتی ایجاد می کنند. این مقام مسئول همچنین اشاره می کند که در حال حاضر حدود شش کارخانه تولید سنگ مصنوعی هم در کشور فعالیت می کنند.

اما از آنجایی که چرخ بازار سنگ  بر معیار مترمربع می چرخد، شریفی می گوید هر مترمربع سنگ طبیعی در بازار ایران بین 10هزار تا 2میلیون تومان خریدوفروش می شود. نوسان قابل توجهی که نشان از تنوع بسیار زیادی دارد در بازار محصولات سنگی ایران به چشم می خورد.

وی همچنین اشاره دارد به ارزش سنگ های وارداتی مانند مرمرهایی که دارای کیفیت بسیار بالایی هستند؛ بین یک تا 2میلیون تومان برای هر متر مربع. اما سنگ های معمولی که مصارف عمومی دارند به طور معمول هر مترمربع شان بین 20هزار تا 100هزار تومان است و در بازار، سنگ هایی که هر متر مربع از آنها بالای 100هزار تومان باشد، جزو سنگ های خاص محسوب می شوند.

***

سرمایه  اولیه

شرکت صادراتی تاسیس کنید

از شریفی در مورد سرمایه گذاری در این بازار که می پرسیم، قاطعانه می گوید: من به هیچ عنوان سرمایه گذاری به شیوه سابق یعنی ایجاد واحدهای فرآوری و سنگ بری را توصیه نمی کنم، اما از آنجایی که هیچ گاه نمی توان یک بازار را خالی از فرصت های سرمایه گذاری تصور کرد، پیشنهاد می دهم همه ارگان ها و افرادی که تخصص هایی در امر صادرات دارند، در کنار هم قرار بگیرند و شرکت های مدیریت صادرات ایجاد کنند.

البته ایجاد چنین شرکت هایی نیاز به سرمایه بالایی دارد و مثلا بین 100 تا 200میلیارد تومان برای ایجاد چنین شرکتی سرمایه اولیه مورد نیاز است. اما به صورت تضمین شده می توان گفت که چنین شرکتی بسیار سودآور است چون باید در بازارهای جهانی حضور یابد و سنگ ایران را در آنجا عرضه کند.سنگی که خواهان زیادی دارد.

وی اضافه می کند: بنابراین مهم ترین وظیفه چنین شرکتی این است که پشتیبان واحدهای فرآوری باشد و با تامین مشکلات نقدینگی این واحدها تولیدشان را رونق بخشند تا سنگی باکیفیت و استانداردهای جهانی تولید کنند. چون واحدهای موجود به دلیل ضعیف شدن و رکود حاکم بر بازار با مشکل نقدینگی مواجه هستند و نه تنها تولیدشان کاهش یافته بلکه توان تولید کیفی را هم ندارند. این واحدها که گاه با سرمایه اولیه حدود 100میلیارد تومان تاسیس شده اند، در شرایط کنونی حتی از پس هزینه های جاری شان هم برنمی آیند.

با توجه به سیاست های دولت یازدهم مبنی بر تعامل با دنیا و بازشدن هر چند اندک پنجره های امید به روی اقتصاد ایران و ابراز علاقه مندی سرمایه گذاران خارجی برای حضور در ایران، به نظر می رسد حوزه معدن و سنگ ایران از جمله حوزه های جذاب برای سرمایه گذاری باشد.

شریفی در این رابطه می گوید: یکی از مشتریان جدی معادن ایران، چینی ها هستند که در معادن مشارکت کرده و با سرمایه گذاری در این حوزه به تولید و صادرات می پردازند. وی ادامه می دهد: حضور سرمایه گذار خارجی مزیت هایی دارد، از جمله اینکه سهمی از بازار جهانی خود را به محصولات ایرانی اختصاص می دهد. یعنی بازارهایی که برای به دست آوردن شان باید سال ها کار کنیم، با حضور سرمایه گذار خارجی به راحتی به دست می آید و مهم تر اینکه چنین سرمایه گذارانی مشکل نقدینگی را حل می کنند.

***

ریسک ها و تهدیدها

هیچ ریسکی در اینجا نیست

از آنجایی که هر نوع سرمایه گذاری ممکن است با ریسک و تهدید هایی همراه باشد، چنین مسئله ای را با دبیرکل انجمن سنگ ایران درمیان می گذاریم که می گوید: این مدل سرمایه گذاری که من پیشنهاد می دهم، کوچک ترین ریسک و تهدیدی ندارد. دلایل زیادی هم در این زمینه وجود دارد.

از جمله اینکه وقتی چنین شرکت هایی ایجاد می شوند که با حمایت مالی از تولیدکننده و جبران مشکلات نقدینگی شان موجب افزایش تولید شوند، انبارهای بزرگ صادراتی انباشته از سنگ می شوند و می توانند پاسخگوی نیازهای بالای متقاضیان داخلی و خارجی باشند. سنگ هم کالای فاسدشدنی نیست که اگر دوسال در انبار بماند، تاریخ مصرفش بگذرد. بنابراین اگر براساس استانداردها تولید شود و با شیوه های مدرن بسته بندی شود، همیشه خریدار دارد.

وی در ادامه می افزاید: اما همان طور که اشاره کردم الان مشکل عمده صنعت سنگ ایران این است که شرکت ها نمی توانند پاسخگوی پروژه های بزرگ باشند.

حتی پروژه های بزرگی که در ایران با زیربنای بیش از یک میلیون مترمربع در حال احداث هستند، مجبورند بخشی از نیاز خود را وارد کنند. بنابراین شرکت های صادراتی باید حداقل 500هزار متر مربع دپوی سنگ استاندارد داشته باشند تا بتوانند نیازها را تامین کنند. بنابراین چنین مدل سرمایه گذاری نه تنها ریسک و تهدید قابل توجهی ندارد بلکه سرشار از سودآوری است چون بازار فروش مهیاست و خریداران زیادی دارد.

شریفی در پایان صحبت هایش باز هم بر نقش آموزش ها و به روزآوری علم و دانش در زمینه استخراج، سنگ بری و فرآوری سنگ تاکید کرده و می گوید: سطح معلومات و به طور کلی دانش روز در صنعت سنگ ایران بسیار پایین است.

به این دلیل که افراد صاحب واحدهای صنعتی موجود که معمولا بالای 60سال سن دارند، تنها سرمایه گذارانی بوده اند که سرمایه های خود را راهی این بازار کرده اند اما دانش کافی برای اداره یک واحد صنعتی را ندارند. اما آنچه در حال حاضر امیدوارکننده است، حضور فرزندان تحصیلکرده این افراد در بازار است که اغلب با تحصیلات مرتبطی که دارند، امید است بتوانند این حوزه را براساس دانش روز اداره کنند تا تهدیدی به نام کمبود دانش نیز در این حوزه نداشته باشیم.