چشم‌انداز جذب سرمایه‌ خارجی در نفت با نگاه به گذشته

نگاهی به سابقه جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت نشان می‌دهد، در دوره ۱۱ ساله قبل از تحریم‌ها (سال‌های ۷۴ تا ۸۴)، تنها ۲۳ میلیارد دلار یعنی رقمی معادل نیاز یک سال صنعت نفت، از خارج جذب این صنعت شده است. به گزارش تسنیم، در سال‌های اخیر، صنعت نفت کشور برای تأمین مالی پروژه‌های خود با مشکلات بسیاری روبه‌رو بوده است، زیرا از طرفی جذب سرمایه‌گذاری خارجی به دلیل تحریم‌ها، بسیار محدود شد و از طرف دیگر هم وزارت نفت نتوانست سازوکار مناسبی برای جذب سرمایه‌های مردمی به سمت پروژه‌های سودآور این صنعت طراحی و راه‌اندازی کند.

بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت در برنامه زنده تلویزیونی «نگاه یک» در تاریخ 10 مردادماه درباره میزان منابع مالی هزینه شده در صنعت نفت در سال‌های اخیر گفت: در سال‌های ٩٠، ٩١ و ٩٢ به ترتیب ١٩، ٢١ و کمتر از ١٠ میلیارد دلار در صنعت نفت هزینه شده است، درحالی‌که این میزان در سال گذشته به حدود ٦ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود، امسال بسیار پایین‌تر از سال گذشته در این صنعت هزینه شود. در نتیجه، نیازمندی صنعت نفت به جذب سرمایه، افزایش چشمگیری داشته است.

سعید قوام‌پور، مدیرکل برنامه‌ریزی استراتژیک وزارت نفت درباره اینکه صنعت نفت در طول برنامه ششم توسعه به چه میزان سرمایه‌گذاری نیازمند است، گفت: «صنعت نفت براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده به حداقل 100 و حداکثر 200 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در طول برنامه ششم توسعه نیازمند است». براین اساس نیاز سالانه صنعت نفت به جذب سرمایه بین حداقل 20 و حداکثر 40 میلیارد دلار است.

نگاهی به اقدامات انجام شده توسط وزارت نفت نشان می‌دهد این وزارتخانه امیدوار است با جذب سرمایه‌گذاری خارجی، این مشکل را برطرف کنند. بر این اساس، وزارت نفت در دو سال اخیر، مدل قراردادهای نفتی کشور را اصلاح کرده و مدل قراردادی جدیدی با نام IPC که جذابیت بیشتری برای شرکت‌های خارجی دارد، طراحی کرده است.

این وزارتخانه قصد دارد با برگزاری کنفرانسی در لندن در اواخر آذرماه امسال (دسامبر 2015)، این مدل جدید قراردادی و همچنین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کشور را به شرکت‌های خارجی معرفی کند. ابتدای مردادماه، امیرحسین زمانی‌نیا، معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی در کنفرانس تجارت و سرمایه‌گذاری ایران و اتحادیه اروپا در وین اتریش با اشاره به برگزاری این کنفرانس گفت: «ایران حدود ٥٠ پروژه نفت و گاز به ارزش ١٨٥ میلیارد دلار مشخص کرده و امیدوار است که قراردادهای این پروژه‌ها را تا سال ٢٠٢٠ میلادی امضا کند».

با این وجود، بعید به نظر می‌رسد بخش زیادی از برنامه وزارت نفت برای جذب این حجم از سرمایه‌گذاری خارجی محقق شود زیرا براساس بررسی‌های انجام شده، کل میزان سرمایه‌گذاری انجام شده توسط شرکت‌های خارجی در صنایع نفت و گاز ایران براساس قراردادهای بیع متقابل امضا شده بین سال‌های 74 تا 84، حدود 31.5 میلیارد دلار بوده است. فهرست این قراردادها در جدول زیر آمده است:

قراردادهای خارجی بیع متقابل توسعه میادین نفت و گاز ایران

نکته قابل تأمل این است که حدود 8.5 میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری خارجی مطابق این جدول به قراردادهای توسعه میدان نفتی آزادگان توسط شرکت اینپکس ژاپن و توسعه فاز 12 پارس‌جنوبی توسط کنسرسیوم شرکت‌های کره‌ای و ایتالیایی مربوط است که در عمل انجام نشد.

در عین حال شرکت پتروایران نیز یک شرکت پیمانکار ایرانی است که با وجود کوچک بودن حجم پروژه‌های این شرکت، به دلیل قرار گرفتن این پروژه‌ها در لیست قراردادهای بیع متقابل در آن دوره و استفاده از فاینانس خارجی در بعضی از این پروژه‌ها در لیست فوق قرار گرفته است.در نتیجه، در مجموع 23 میلیارد دلار سرمایه خارجی ظرف مدت 11 سال جذب صنعت نفت شده است و برهمین اساس، امیدواری برای جذب 185 میلیارد دلار سرمایه خارجی ظرف مدت پنج سال در صنعت نفت، خوش‌بینانه و دور از ذهن به نظر می‌رسد. بر این اساس، ضرورت دارد وزارت نفت به‌صورت جدی استفاده از منابع داخلی برای تأمین مالی پروژه‌های صنعت نفت را نیز مورد بررسی قرار دهد.