گام بلند ایران و روسیه در زمینه همکاری اقتصادی

چندی است که عرصه صادرات ایران دروازه های روسیه را در مقابل خود گشوده می بیند و حرف و حدیث‌های جدی در جهت صادرات 60 قلم کالای مورد نیاز این کشور به بحث روز تبدیل شده است. این رویه سبب امید تازه ای برای تجار و تولید کنندگان شده است و آن را فرصتی برای رشد و توسعه تولیدات خود می دانند؛ اما کارشناسان و مسئولان چندان نسبت به این قرارداد امیدوار نیستند و آن را قراردادی آرمانی و تبلیغاتی قلمداد می کنند که در درازمدت نه تنها نمی تواند فرصت‌های طلایی برای صادرات و به دنبال آن اقتصاد فراهم آورد؛ بلکه تهدید هایی نیز به دنبال دارد. نگاهی به سیاهه این لیست پرسش‌های متعددی به ذهن متبادر می کند و مهم ترین آنها نام کالاهایی است که ایران نه تولید کننده؛ بلکه وارد کننده آن است. البته شاید به توان با گنجاندن آنها در مقوله reexport این پرسش را پاسخ گفت. پرسش دوم به مسایلی چون کمبود آب و صادرات کالایی که به آب بسیار نیاز دارند بر می گردد که از نظر بحران آب صادراتشان جایز نیست و علاوه بر اینکه صرفه اقتصادی ندارد؛ مشکلاتی را به همراه می آورد و  براساس نظریه کارشناسان لازم است از طیف کالاهای صادراتی حذف شوند. «کافه مدیران» تلاش کرده تا با گفت و گو با دو طیف تجار و کارشناسان فرصت‌ها و تهدید‌های این قرار داد را مورد بررسی قرار دهد

تولیدکننده و رییس سندیکای کارخانجات چای:
روسیه بازار پرسود چای ایران است

نعمت یاورزاده، رییس سندیکای کارخانجات چای در این‌باره معتقد است، با این اتفاق صادرات ایران می‌تواند نزدیک به 100 هزار تن افزایش یابد و بازار پرسودی را نصیب ایران کند.
در حال حاضر میزان تولیدات چای ایران چقدر است و چه میزان صادرات صورت می‌گیرد؟
امسال به دلیل خشکسالی چیزی حدود 16 هزار تن تولید داشتیم. با توجه به بازار مصرف داخل، نوع تولید و دیگر مسائل، هفت هزار تن آن در بازار داخلی مصرف و بقیه آن صادر می‌شود. اما در مورد روسیه قضیه متفاوت است.
 میزان ظرفیت بازار روسیه به چای ایران چقدر است؟
روسیه و کشورهای اقمار روسیه در سال حدود 400 هزار تن مصرف دارند. سهم ایران تاکنون حدود 500 تن بوده است.
آیا قابلیت افزایش صادرات وجود دارد؟
بازار ایرانی چای در روسیه دارای یک سیستم خاص است. احساس نیاز روسیه به‌خاطر تولید چای ایران نیست. زیرا روسیه کلیه مصرف چای خود را از هند و سیلان و از طریق ترکیه تامین می‌کند. با توجه به اینکه ترکیه عضو ناتو بوده و چالش‌هایی میان روسیه و ناتو در بحران اوکراین پیش آمده، پروسه بسیار مناسبی برای اینکه ایران تبدیل به کانال اتصال جنوب به شمال شود وجود دارد. به این ترتیب که ترانزیت چای‌های خارجی از جنوب به سواحل دریای خزر به‌خصوص منطقه آزاد انزلی و حمل آن از طریق کشتی به پنج کشور از جمله روسیه خواهد بود.
یعنی حالت سوآپ چای را داشته باشیم؟
بله. در این حالت چای ایران می‌تواند مخلوط و صادر شود. این اتفاق حجم بازرگانی بسیار غنی است که می‌توان سالانه 150 هزار تن از 400 هزار تن بازار مصرفی روسیه را به‌راحتی تامین کرد. درواقع اگر 10 درصد از چای ایران مخلوط شود، میزان صادرات ما 15 هزار تن خواهد بود. در عین حال مسئله تولید ما نیز حل و تجارت پرسودی به دلیل ترانزیت ارزان از ایران نسبت به ترکیه به دست می‌آید. در حال حاضر ترانزیت چای به روسیه از هند و سیلان از طریق دریای سیاه به ترکیه و از آنجا با ماشین به روسیه انجام می‌شود. با اقدام ایران هزینه ترانزیت برای روسیه یک‌سوم می‌شود. این مسئله موجب رونق چای ما خواهد شد. ما یک بازار 400 هزار تنی را هدف قرار می‌دهیم و می‌توانیم براساس آن برنامه‌ریزی کنیم.

با توجه به بحران آب و خشکسالی ایران، آیا این مسئله قابل توجیه است و می‌توان جواب‌گو بود؟
اغلب چای ما به‌صورت دیم تولید می‌شود. تولید چای هم حدود 50 درصد آن در بهار صورت می‌گیرد. یعنی نیازی به آبیاری تابستان و پاییز ندارد. اگر برنامه‌ریزی صورت بگیرد، کاشت بهار نصف ظرفیت تولید ما تامین خواهد کرد. ما امکان تولید بالقوه 150 هزار تن چای در ایران را داریم. اگر خشکسالی باشد، حدود 30 درصد کاهش می‌یابد.
با توجه به اینکه عمده واردات چای روسیه از هند و سیلان صورت می‌گیرد، آیا از نظر کیفیت چای ایران قابل رقابت با چای خارجی است که بخواهد با آن مخلوط و صادر شود؟
در حال حاضر چایی که ما صادر می‌کنیم، به وسیله تجار ترکیه مخلوط می‌شود. اکثر صادرات ما به ترکیه نیز به‌خاطر بازار روسیه است. در حال حاضر از چای‌های سنواتی ما حدود 20 هزار تن برای مخلوط کردن به ترکیه صادرات صورت می‌گیرد.

تولیدکننده و دبیرکل اتحادیه آبزیان:
می‌توان 8 هزار تن به روسیه صادرات داشت

به گفته علی‌اکبر خدایی دبیرکل اتحادیه آبزیان شاید تنها در دو مورد آن هم میگوی پرورشی و ماهی قزل‌آلا می‌تواند پاسخگوی نیازهای روسیه باشد، اما همین دو مورد نیز می‌تواند قابل توجه باشد. به همین منظور با او در این باره گفت‌وگویی داشته‌ایم. 
با توجه به درخواست روسیه مبنی بر واردات آبزیان از ایران، میزان تولید داخل و سهم صادرات چقدر است؟
تولید سالیان آبزیان ایران طی سال گذشته حدود 880 هزار تن بوده که بخش عمده مصرف داخلی است و چیزی حدود 45 هزار تن صادرات داشته‌ایم یعنی 5 درصد کل صادرات ایران بوده است.
به کدام کشورها صادرات داشته‌ایم؟
صادرات به 44 کشور دنیا صورت گرفته است. مقداری به آسیای جنوب شرقی، چین، کره، ویتنام و کشورهای عربی مانند امارات، کویت، مصر، لبنان و اروپا مانند آلمان و فرانسه و ایتالیا.

ظرفیت بازار آبزیان روسیه به چه میزان است؟ با توجه به میزان صادراتی که ایران دارد، چه قدر می‌تواند سهم روسیه باشد؟
بازار روسیه، بازار خیلی بزرگی است. بررسی صورت گرفته از نظر آماری حاکی از آن است که برای نمونه 52 هزار تن میگو به روسیه وارد می‌شود که کل تعداد تولیدات میگوی ما 15-16 هزار تن بوده است. اگر این‌گونه حساب کنیم، صادرات ما به روسیه رقم بالایی خواهد داشت. در مورد سایر آبزیان بالای 3 میلیارد دلار تجارت دارند، در حالی که کل صادرات آبزیان ما 300 میلیون دلار بوده است. کل ارزش آن 10 درصد چیزی است که روسیه وارد می‌کند.
توان ایران برای پاسخگویی به نیاز روسیه به این مقدار است؟
ما به بازارهای دیگری هم تعهد داریم و سال‌های سال است که در حال افزایش تولید هستیم تا سهمی در بازار روسیه داشته باشیم. در حال حاضر پتانسیل تولید ایران در مورد میگوی پرورشی و ماهی قزل‌آلاست و خیلی سریع می‌توانیم پاسخگوی نیاز روسیه باشیم. در بقیه اقلام این‌گونه نیست. ظرفیت‌های ما پایین است.
چه بازه زمانی را می‌توانیم تعریف کنیم برای اینکه بتوانیم پاسخگوی تمام نیازهای وارداتی روسیه باشیم؟
نمی‌توان به‌صورت کلی گفت. روسیه از کشورهای دیگر نیازهای خود را تامین می‌کند و شاید کشورهای دیگری هستند که شرایط بهتری نسبت به ما دارند. ولی یک سال آینده آن چیزی که در حال توافق هستیم بستگی به یافتن مشتری و قیمت دارد. مهم نیست که روسیه نیاز دارد و ما هم تولید داریم، بلکه مهم این است که باید دید با چه قیمتی و براساس چه نوع شرایط پرداخت مالی کار صورت می‌گیرد. فرض کنیم همه این ضوابط فراهم باشد، در مجموع 45 هزار تن کل صادرات، شاید بتوانیم حدود 5 تا 8 هزار تن به روسیه صادرات داشته باشیم.
مشکلات اساسی در این مسیر چیست؟
دو مشکل وجود دارد. نخست مسئله تعرفه‌هاست. روسیه تعرفه‌های بالایی برای صادرات دارد که این مانع بزرگی است. دوم مسئله بازگشت پول است. اینکه اگر معامله‌ای صورت گرفت، براساس چه مکانیزمی پول به کشور بازمی‌گردد. این مسئله حائز اهمیتی است. 

تولیدکننده و مشاور صنایع لبنی:

در2 سال می‌توانیم پاسخگوی نیازهای روسیه باشیم

اعلام نیاز روسیه مبنی بر واردات محصولات لبنی از ایران بهانه‌ای شد تا با حسین چمنی، مشاور صنایع لبنی گفت‌وگوی کوتاهی درباره میزان تولید، سهم صادرات و بازار روسیه داشته باشیم.
با توجه به اعلام نیاز روسیه در حوزه صنایع لبنی در ابتدا این پرسش مطرح می‌شود که ظرفیت تولیدی سالانه ایران چقدر است؟
در حال حاضر حدود 12 میلیون تن ظرفیت فرآوری در کشور ایجاد شده است. اما کمتر از این میزان تولید می‌شود. درواقع کمتر از 50 درصد تولید و در حدود 10 الی 12 درصد آن به صادرات اختصاص دارد.
محصولات لبنی بیشتر به چه کشورهایی صادر می‌شود؟
به 24 کشور صادر می‌شود. ولی قسمت اعظم آن کشورهای منطقه از جمله عراق، افغانستان، پاکستان، قطر، امارات و عمان است. البته تا جایی که امکان داشته، زمینه صادرات فراهم شده است. در حال حاضر ایران بزرگ‌ترین صادرکننده به کشورهای منطقه به‌خصوص عراق و افغانستان است و سهم بازار این کشورها متعلق به محصولات ایرانی است. 

ظرفیت بازار روسیه برای محصولات ایرانی چقدر است؟
در این باره هنوز اطلاعات دقیقی به دست نیاورده‌ایم. اما در کل ظرفیت غذایی روسیه حدود 16 الی 17 میلیارد دلار بوده است که حداقل باید سه الی چهار میلیارد سهم صنایع لبنی باشد. زیرا این کشور به دلیل شرایط اقلیمی مصرف‌کننده شیر و فرآورده‌های لبنی است.
آیا ایران توان پاسخگویی به ظرفیت بازار صنایع لبنی روسیه را دارد؟
اگر مشکلات ما به‌لحاظ موانع قانونی با این کشور حل شود، به طبع شاید در کوتاه‌مدت نتوانیم پاسخ دهیم، ولی ظرف یک یا دو سال می‌توانیم خود را برای پاسخ به کل نیازهای روسیه آماده کنیم. ظرفیت خالی که در کشور به وجود آمده به دلیل لطماتی است که در این سال‌ها متوجه صنایع لبنی شده است. اکنون در حوزه شیر خام تولید بالایی نداریم و چیزی حدود 2/8 میلیون تن شیر تولید می‌کنیم که فقط 10 درصد آن صادر و 90 درصد آن در بازار داخلی مصرف می‌شود. اگر قرار به اضافه شدن بازار روسیه باشد، به‌ویژه باید در بحث شیر خام اقدامات سریعی صورت بگیرد که فعلا چنین تمهیداتی صورت نگرفته است.