جایگاه سنگ در بناها؛ تکامل و تغییر نمای ساختمان در قرن اخیر

با نگاهی به بناهای قدیمی مشهور در اقصی نقاط جهان، به اهمیت معماری و طراحی نمای ساختمان در طول تاریخ پی می بریم. از بناهای تاریخی مانند پانتئون در رم و قلعه اوزاکای ژاپن تا کلیساهای معروفی مانند نوتردام پاریس و سنت باسیل مسکو و مساجد ایرانی مانند مسجد شیخ لطف الله اصفهان و مسجد ایاصوفه استانبول ترکیه، همگی نمادی از شکوه، زیبایی، پایداری و آرامش را به تصویر می کشند. با یک بررسی اجمالی بناها، متوجه می شویم در طی گذشت زمان، معماری و مصالح استفاده شده در بنا تغییر چشمگیری داشته است و سبک های گوناگونی را به خود دیده است. در ایران، بناهای سنتی و خشت و گلی گذشته، جای خود را به بناهایی با سبک کلاسیک، نئوکلاسیک و مدرن داده است. این سبک ها در معماری در حال تغییر و تکامل مداوم هستند. در این نوشته قصد داریم تا از منظر مصالح به کاررفته در بناها به خصوص سنگ ساختمانی، به بررسی بناها بپردازیم و بدانیم که در طی یک قرن اخیر، جایگاه سنگ ساختمانی در طراحی داخلی و بیرونی بناها در مرحله نازک کاری چگونه بوده است؟

طراحی و معماری بنا در گذشته

در گذشته، طراحی و معماری داخلی بناها، بیشتر برای کاخ ها، بناهای اعیان نشین، مساجد و برخی ساختمان های منتصب به پادشاهی مورد توجه بود و معماران با مصالح و ابزارهای در دسترس خود مانند گچ، آهک، چوب، آینه، شیشه های رنگی و کاشی به هنرنمایی می پرداختند و شاهکارهای بی نظیری خلق نموده اند. بناهای مختلفی مانند خانه های طباطبایی در کاشان، مسجد نصیرالملک شیراز، کاخ چهلستون قزوین و کاخ عالی قاپو در قلب اصفهان، گواهی از هنر معماران ایرانی در گذشته است که به خوبی با این مصالح، زیبایی بی نظیر و چشم نوازی خلق کرده اند که هم چنان باعث می شود تا با دیده شگفتی به آن ها بنگریم. در مقابل، قابل توجه است که خانه های عموم مردم تا در آن زمان ها، عمدتا به صورت خشت و گلی و بعضا آجری ساخته می شد و مصالح خاصی برای ساخت این بناها در دسترس مردم قرار نداشت.

ظهور سنگ ساختمانی برای استفاده در نمای درونی و بیرونی بنا

با گذشت زمان و پس از پایان جنگ جهانی دوم، انقلاب صنعتی سوم و تاثیر به سزایی که بر پیشرفت فناوری داشت، باعث شد تا طراحی نمای داخلی و خارجی ساختمان ها تغییر کند و سنگ، در این عرصه، کاربرد چشمگیری پیدا کند که در ادامه به این تغییرات خواهیم پرداخت.

در ابتدا، قابل ذکر است که در گذشته های دور، بناهای عظیم سنگی مختلفی در سراسر دنیا ساخته شده که از معروف ترین آن ها می توان به تخت جمشید ایران، اهرام ثلاثه مصر و دیوار بزرگ چین اشاره نمود. مورد قابل تامل، این است که سنگ در این بناها نقش پایه ای و به عنوان بدنه اصلی ساختمان مورد استفاده قرار گرفته است. اما در دهه های اخیر سنگ، نقشی تزئینی یافته است و بیشتر برای زیبایی ظاهری بنا، کاربرد دارد.

تا حدوداً دهه 50 شمسی سنگ، بیشتر برای پله های ساختمان، کف ایوان ها و کف حیاط به صورت ساب نخورده کاربرد داشت و در نماهای خارجی ساختمان اکثرا از خشت، کاه گل و گاها گچ بری و آهک بری استفاده می شده است. تا آن زمان، از سنگ برای پی ریزی ساختمان به صورت لاشه چینی استفاده می شد و برای پله های ایوان و کف ایوان از سنگ های تیشه ای استفاده می شده است، لذا سنگ، هیچ کاربردی در تزئین داخلی و نمای خارجی ساختمان ها نداشته است.

 با پیشرفت تکنولوژی و اکتشاف گسترده معادن در اقصی نقاط ایران در دهه های 50 و 60 شمسی، سنگ های چینی ابری و سفید (چینی الیگودرز و سیرجان)، برای کار در نمای داخلی ساختمان ها و حتی نمای بیرونی آن مورد توجه قرار گرفت. این برهه ی زمانی، آغاز سلطنت سنگ در بناهای ایرانی محسوب می شود و سنگ در دیوارهای داخلی، پله ها، دیوار راه پله ها، قرنیز بنا و هم چنین در نمای ساختمان به صورت گسترده به کار گرفته شد. در دهه 70 شمسی با اکتشاف معادن سنگ تراورتن و استخراج گسترده آن و ویژگی متمایز آن یعنی مقاومت بالای این سنگ در برابر شرایط جوی، به مرور به سنگی خاص در بین سنگ های ساختمانی تبدیل شد.

نقطه عطف کاربرد سنگ در نمای ساختمان، در دهه 80 شمسی است. در این سال ها، انواع روش های پرداخت و فرآوری سنگ، استفاده از رزین و دستگاه های ساب جدید برای صیقلی کردن سنگ، باعث شد تا انواع سنگ تراورتن که مقاومت بالایی در برابر سرما و گرما داشتند، صیقل پذیری بالای خود را جلوه گر شوند و جایگاه خود را در بین معماران و استادکاران سنگ پیدا نمودند.

بدین ترتیب، قیمت سنگ تراورتن روزبه روز نسبت به سنگ های مرمریت و کریستال بالا و بالاتر رفت. از جمله سنگ های تراورتن پرطرفدار می توان به سنگ تراورتن عباس آباد، تراورتن ابیانه، تراورتن دره بخاری و تراورتن حاجی آباد اشاره نمود. در کنار سنگ های تراورتن، سنگ های مرمریت نیز به منظور کار در نمای داخلی ساختمان از جمله پله ها، دیوار راه پله ها، قرنیز، کف ساختمان، کف پارکینگ، جدول های کنار خیابان و سنگ فرش های خیابان مورد توجه قرار گرفت اما این سنگ، به دلیل مقاومت بسیار پایین آن ها در برابر گرما و سرما و نور خورشید در نمای بیرونی ساختمان کاربردی نداشتند.

امروزه بسیاری از مردم با توجه به علاقه ای که به معماری سنتی باستانی ایران دارند، در نمای داخلی ساختمان های خود از تلفیق سبک های سنتی و مدرن استفاده می کنند و سنگ، هم چنان یکی از پرکاربردترین مصالح به کاررفته در این نماها است.

کاربرد سنگ در ساختمان طی دهه های گذشته

در یک نگاه، اگر بخواهیم تحول در نماهای خارجی و داخلی ساختمان از سال 1300 تا 1402 شمسی را بررسی نماییم، تغییرات بدین گونه است. تا سال 1330 ، نماها به صورت خشتی و کاه گلی ، از سال 1330 تا 1350، نماها به صورت آجری، سیمان سفید یا سیمان بوده است. از سال 1350 تا 1370، استفاده از نماهای سنگی به صورت تیشه ای و سنگ های کریستال دیده می شودو از سال 1370 تا 1380، به کارگیری سنگ های مرمریت در نماهای داخلی ساختمان ها نیز رونق بیشتری یافت. هم چنین از سال 1380 تاکنون استفاده از سنگ های تراورتن، گرانیت و کریستال در نماهای خارجی ساختمان ها و کاربرد سنگ مرمر، سنگ مرمریت و سنگ گرانیت در نمای داخلی ساختمان ها رواج یافته است.

تفاوت ساختمان های قدیمی با ساختمان های امروزی

 ساختمان های قدیمی دیوارهای قطوری داشتند که وزن ساختمان را به زمین انتقال می دادند این دیوارها معمولاً از جنس آجر، خشت خام و کاه گل بودند. سقف این بناها از نوع شیروانی یا گنبدی ساخته می شد که برای استحکام آن از تیرک های چوبی با جنس گردو یا بلوط استفاده می شد تا مقاومت بالایی داشته باشند. هم چنین برای این که در برابر رطوبت و باران، عایق باشند، سقف ساختمان ها را کاه گل می کردند تا جلوی نفوذ آب به داخل ساختمان گرفته شود.

در ساختمان های امروزی، از سازه های بتنی یا فلزی استفاده می شود که استحکام آن ها به مراتب بالاتر از سازه های قدیمی است. سازه های امروزی، بسیار مقاوم تر از سازه های قدیمی در برابر زلزله هستند. از جمله مصالحی که در این سازه ها پرکاربرد هستند می توان به آجر، تیرچه بلوک، بتن، میل گرد، تیرآهن، کاشی، سرامیک، سنگ، گچ و غیره اشاره کرد. در ساختمان های جدید برای این که سقف بناها در برابر رطوبت و باران عایق باشد، معمولاً از ایزوگام استفاده می شود.

بدین ترتیب، همان گونه که بیان شد، در دهه های اخیر، با توجه به اختراع دستگاه های استخراج، برش و ابداع روش های فرآوری نوین، استخراج و تولید سنگ ساختمانی تسهیل شده است و سنگ را به جایگاهی ویژه و پرکاربرد در ساختمان ها رسانده است. صنایع سنگ کیان مهر، با سابقه تولید و صادرات انواع سنگ ساختمانی، به همراهی و مشاوره تخصصی در زمینه خرید سنگ ساختمانی می پردازد و نهایت تلاش خود را می کند تا خریدار عزیز، براساس بودجه و مقصود خود، بهترین سنگ را انتخاب نماید. برای کسب اطلاعات بیشتر و دیدن محصولات می توانید از سایت صنایع سنگ کیان مهر (https://kianmehrstone.ir/) دیدن نمایید و یا با کارشناسان مجموعه تماس حاصل فرمایید.

شماره تماس: 09131338164