تصمیم گیری تجاری برمبنای ارزش ها

یک کشتی غول پیکر را در میان اقیانوسی توفانی تصور کنید؛ امواج سهمگین از هر سو به بدنه آن کوبیده می شوند و سعی در واژگون کردنش دارند، اما کشتی استوار باقی می ماند. چه نیروی نامرئی آن را در برابر این آشوب، باثبات نگه می دارد؟ پاسخ در یک شگفتی مهندسی نهفته است: ژیروسکوپ. این دستگاه سنگین و چرخان، به کشتی جهت نمی دهد؛ این وظیفه قطب نما و سکان است. ژیروسکوپ کار بسیار بنیادی تری انجام می دهد: تعادل را حفظ می کند. مهم نیست توفان چقدر سهمگین باشد، این نیروی درونی، کشتی را صاف نگه می دارد تا کاپیتان بتواند با آرامش به سمت مقصد حرکت کند. رهبران تجاری بزرگ نیز چنین ژیروسکوپ روانی در درون خود دارند. این ژیروسکوپ ارزش های محوری آنهاست. ارزش ها به شما نمی گویند که به کدام بازار وارد شوید یا چه محصولی را تولید کنید؛ آنها ثبات درونی شما را در میان بحران های غیرمنتظره، فشارهای اخلاقی و تصمیمات دشوار تضمین می کنند. در دنیای کسب و کار امروز که خود یک اقیانوس توفانی است، ساختن این عامل تعادل درونی دیگر یک انتخاب فلسفی نیست؛ یک ضرورت استراتژیک برای بقاست.

چرا ارزش ها یک ابزار عملکردی هستند؟

بیایید برای لحظه ای از دنیای استعاره ها فاصله بگیریم و به عملکرد مغز انسان نگاه کنیم. مغز ما برای انجام یک کار اصلی تکامل یافته است: بقا از طریق پیش بینی و مدیریت انرژی. هر تصمیمی که ما می گیریم، از انتخاب صبحانه گرفته تا یک تصمیم استراتژیک چند میلیون دلاری، انرژی شناختی مصرف می کند. 

در شرایط آرام این هزینه قابل مدیریت است اما در شرایط فشار، ابهام و اطلاعات ناقص (که تعریف دقیق محیط کاری یک رهبر است) هزینه هر تصمیم به صورت تصاعدی افزایش می یابد. این وضعیت به پدیده ای به نام خستگی تصمیم منجر می شود؛ جایی که کیفیت قضاوت ما صرفا به دلیل تعداد تصمیماتی که گرفته ایم، به شدت افت می کند.

ارزش های محوری روشن و مشخص، قدرتمندترین پادزهر برای این خستگی هستند. آنها مانند یک سری قوانین پیش فرض برای سیستم عامل ذهنی شما عمل می کنند. وقتی با یک دوراهی پیچیده مواجه می شوید، به جای اینکه هر بار تمام متغیرها را از نقطه صفر تحلیل کنید، ارزش های تان به عنوان یک فیلتر قدرتمند عمل کرده و گزینه هایی را که با هویت بنیادین شما در تضاد هستند، به طور خودکار حذف می کنند. 

مطلب مرتبط: چطور مدیری به قدرت تصمیم گیری بهتر باشیم؟

این کار فضای محاسباتی مغز شما را آزاد کرده و به شما اجازه می دهد تا انرژی ذهنی گران بهای خود را بر روی چند گزینه باقی مانده و واقعا حیاتی متمرکز کنید. برای مثال، رهبر تجاری که شفافیت یکی از ارزش های محوری اوست، در مواجهه با یک خبر بد لحظه ای برای بیان واضح حقیقت درنگ نمی کند. این گزینه از قبل در دستور کار است. انرژی او صرفا معطوف به این می شود که «چگونه این حقیقت را به بهترین و سازنده ترین شکل ممکن با تیم به اشتراک بگذارم؟». ارزش ها یک کالای لوکس اخلاقی نیستند؛ آنها یک ابزار کارایی و عملکرد بالا برای مدیریت انرژی شناختی در یک محیط پرفشار هستند.

باستان شناسی ارزش ها!

بسیاری از تمرین های شرکتی برای تعیین ارزش ها شبیه به خرید از یک فروشگاه هستند. لیستی از کلمات الهام بخش مانند نوآوری، یکپارچگی و کار تیمی به شما داده می شود و از شما خواسته می شود که چند مورد را انتخاب کنید. این رویکرد کاملا اشتباه است و به خلق ارزش های آرزویی منجر می شود؛ یعنی آنچه دوست داریم باشیم، نه آنچه واقعا هستیم. 

فرآیند واقعی شناسایی ارزش های محوری بیشتر شبیه به یک سفر باستان شناسی است تا یک خرید. شما در حال اختراع چیزی جدید نیستید؛ شما در حال حفاری عمیق در لایه های تصمیمات گذشته خود هستید تا کتیبه های کهنی را که همیشه راهنمای شما بوده اند، کشف کنید.

برای این حفاری، باید از خود سوالات درستی بپرسید. به جای اینکه بپرسید «چه چیزی برای من مهم است؟»، بپرسید: «در کدام تصمیم کاری، بیشترین احساس غرور و رضایت درونی را تجربه کردم و چرا؟». به گذشته نگاه کنید و لحظه ای را به یاد بیاورید که بر سر یک دوراهی، راه سخت تر اما درست تر را انتخاب کردید. 

چه چیزی شما را به آن سمت سوق داد؟ به زمانی فکر کنید که برای دفاع از یک اصل، حتی به قیمت از دست دادن یک فرصت یا مواجهه با مخالفت، ایستادگی کردید. آن اصل چه بود؟ پاسخ به این سوالات، ارزش های واقعی و «آزمایش شده» شما را آشکار می کند. این ارزش ها، کلماتی نیستند که شما انتخاب کرده اید؛ آنها اصولی هستند که قبلا برای شان هزینه پرداخت کرده اید. اینها ژیروسکوپ واقعی شما هستند، نه تزیینات روی دیوار.

شکاف ارزشی: زلزله ای که پایه های اعتماد را ویران می کند

خطرناک ترین اتفاق در یک سازمان شکاف ارزشی است؛ فاصله میان ارزش هایی که یک رهبر با صدای بلند اعلام می کند و رفتارهایی که در عمل از خود نشان می دهد یا در سیستم خود به آنها پاداش می دهد. این شکاف، سمی ترین خورنده اعتماد است. کارمندان شاید به حرف های شما گوش دهند، اما آنها سیستم پاداش و تنبیه شما را باور می کنند.

مطلب مرتبط: تصمیم گیری در عصر داده های کلان

رسوایی حساب های جعلی در بانک ولز فارگو یکی از تکان دهنده ترین مطالعات موردی در این زمینه است. ارزش رسمی و اعلامی شرکت این بود: «ما با این سوال شروع می کنیم: چه چیزی برای مشتریان ما بهترین است؟». اما در عمل یک سیستم پاداش دهی بسیار تهاجمی طراحی شده بود که به کارمندانی که بیشترین تعداد حساب جدید را برای مشتریان باز می کردند، پاداش می داد؛ فارغ از اینکه مشتری واقعا به آن حساب ها نیاز داشت یا نه. 

این سیستم، کارمندان را در یک دوراهی غیرممکن قرار داد: یا به ارزش های اعلامی شرکت وفادار باشند و شغل خود را از دست بدهند یا برای رسیدن به اهداف فروش غیرواقعی، رفتار غیراخلاقی در پیش بگیرند. نتیجه، یک فاجعه تمام عیار بود: میلیون ها حساب جعلی، جریمه های چند میلیارد دلاری و نابودی کامل اعتمادی که ساختن آن دهه ها طول کشیده بود. 

این شکاف ارزشی، یک زلزله خاموش بود که پایه های سازمان را به کلی ویران کرد. یک رهبر استراتژیک می داند که وظیفه اش نه تنها تعریف ارزش ها، بلکه طراحی دقیق سیستمی است که این ارزش ها را در هر تصمیم، فرآیند و ارزیابی عملکردی تقویت کند.

سخن پایانی

داشتن ارزش های محوری روشن، تصمیم گیری های دشوار را لزوما آسان تر نمی کند. گاهی اوقات آنها تصمیم گیری را به مراتب سخت تر، اما به شکل بی نظیری شفاف تر می سازند. وقتی با تصمیمی مانند تعدیل نیرو برای حفظ سودآوری شرکت مواجه می شوید و یکی از ارزش های شما «انسانیت و احترام به کارمندان» است، دیگر نمی توانید این تصمیم را صرفا به عنوان یک مسئله مالی ببینید. ارزش های تان شما را مجبور می کنند که با پیامدهای انسانی آن روبه رو شوید، به دنبال راه های جایگزین بگردید و اگر هیچ راهی نبود، فرآیند را با حداکثر احترام و شفافیت ممکن اجرا کنید. آنها شما را از پناه گرفتن در پشت بهانه های آسان باز می دارند و وادارتان می کنند که با هزینه کامل هر تصمیم روبه رو شوید. این شفافیت دردناک، همان چیزی است که رهبران بزرگ را از مدیران متوسط متمایز می کند. ژیروسکوپ شما مقصد را تعیین نمی کند، اما تضمین می دهد که شما در طول سفر، هرگز خودتان را گم نخواهید کرد.

منابع:

https://hbr.org

https://online.hbs.edu