برنامه ریزی سناریو (Scenario Planning): راهنمایی برای رهبران تجاری

برای دهه ها کسب و کارها براساس یک سنت ثابت اما عمیقا معیوب ساخته می شدند: خلق یک نقشه جامع برای آینده. مدیران ارشد هفته ها در اتاق های دربسته بر روی پیش بینی های خطی و بودجه های دقیق کار می کردند تا سندی بی نقص برای سال پیش رو تدوین کنند. این نقشه مانند یک ریل قطار مسیر حرکت سازمان را با دقتی ماشینی مشخص می کرد. 

اما این رویکرد بر یک فرض بنیادین استوار بود که امروز بیش از هر زمان دیگری شبیه به یک توهم خطرناک به نظر می رسد: این فرض که آینده نسخه ای قابل پیش بینی و کمی تکامل یافته تر از زمان حال است. در دنیای امروز آینده دیگر یک خط مستقیم نیست؛ بلکه مجموعه ای از مسیرهای واگرا و غیرمنتظره است که توسط نیروهای غیرقابل کنترل، از نوآوری های فناورانه گرفته تا تغییرات ناگهانی در ژئوپلیتیک و رفتار مصرف‎کننده، شکل می گیرد.

در چنین چشم انداز پرآشوبی تکیه بر یک نقشه واحد دیگر یک استراتژی نیست، بلکه یک قمار پرمخاطره است. این کار مانند آن است که یک کاشف با در دست داشتن نقشه یک جزیره آرام بخواهد در مجمع الجزایری که هر روز در حال تغییر شکل است، مسیر خود را پیدا کند. 

سازمان هایی که امروز و فردا را رهبری می کنند، این بازی را به کلی تغییر داده اند. آنها دیگر به دنبال پیش بینی دقیق آینده نیستند؛ چراکه می دانند این کار غیرممکن است. در عوض آنها خود را برای چندین آینده محتمل آماده می کنند. این گذار از پیش بینی آینده به آمادگی برای آینده ها، یک تغییر تاکتیکی نیست؛ بلکه یک انقلاب در تفکر استراتژیک است. 

ابزار این انقلاب برنامه ریزی سناریو نام دارد: هنر قدرتمند و ظریف گفت و گوی ساختاریافته با احتمالات، که به یک کسب و کار اجازه می دهد تا نه تنها در برابر توفان ها زنده بماند، بلکه از دل عدم قطعیت، فرصت های بی نظیر خلق کند. نکته کلیدی اینکه چنین برنامه ریزی الزاما برای امور مالی نیست!

دنیاهای موازی: فراتر از بهترین و بدترین حالت

برنامه ریزی سناریو در ابتدایی ترین سطح خود فرآیند خلق داستان های دقیق و منسجم درباره چندین آینده محتمل است. این کار فراتر از یک تحلیل مالی ساده از بهترین حالت، بدترین حالت و حالت واقع بینانه است. این سه سناریوی کلاسیک اگرچه مفید هستند، اما اغلب تخیل استراتژیک ما را محدود می کنند. 

یک سناریوی واقعا قدرتمند، یک دنیای کامل و قابل باور را به تصویر می کشد؛ دنیایی که در آن متغیرهای کلیدی اقتصاد، فناوری، بازار و رفتار مصرف کننده به شکلی متفاوت اما منطقی با یکدیگر ترکیب شده اند. این داستان ها، به تیم رهبری اجازه می دهند تا به صورت ذهنی در آن آینده ها زندگی کنند و از خود بپرسند: «در چنین دنیایی استراتژی ما چگونه عمل خواهد کرد؟ چه تهدیدها و فرصت هایی برای ما پدیدار خواهد شد؟».

برای مثال، برند نایک را در نظر بگیرید. آنها می توانند چندین سناریوی کلان را برای دهه آینده مدل سازی کنند. یک سناریو می تواند انقلاب پایدار نام داشته باشد: دنیایی که در آن نگرانی های زیست محیطی به اولویت اصلی مصرف کنندگان تبدیل شده، دولت ها مالیات های سنگینی بر روی مواد مصنوعی وضع کرده اند و نوآوری در تولید مواد پایدار، به مزیت رقابتی اصلی تبدیل شده است. 

مطلب مرتبط: هنر رهبری تجاری در دنیای امروز: چگونه از یک مدیر به رهبر تجاری تبدیل شویم؟

سناریوی دیگر می تواند دنیای پراکنده باشد: جهانی که در آن، تنش های تجاری منجر به اختلالات مداوم در زنجیره تامین جهانی شده و تولید محلی و منطقه ای، کلید بقای کسب و کارهاست. با اندیشیدن به این دنیاها، نایکی می تواند امروز سرمایه گذاری های هوشمندانه تری در تحقیق و توسعه مواد پایدار یا ایجاد شبکه های تولید انعطاف پذیر انجام دهد تا برای هر یک از این آینده ها، آمادگی بیشتری داشته باشد.

از داستان تا استراتژی

زیبایی برنامه ریزی سناریو در این است که از یک تمرین فکری محض به یک ابزار تصمیم گیری پویا تبدیل می شود. تفاوت اصلی میان یک سازمان استراتژیک و یک سازمان رویاپرداز در تعریف نقاط ماشه یا نشانه های هشداردهنده اولیه نهفته است. برای هر سناریویی که طراحی می شود، تیم رهبری باید به این پرسش پاسخ دهد: «اولین نشانه هایی که به ما می گویند جهان در حال حرکت به سمت این سناریوی خاص است، چه خواهند بود؟». این نقاط ماشه، مانند حسگرهای یک سیستم هشدار اولیه عمل می کنند و به سازمان اجازه می دهند تا پیش از آنکه رقبا متوجه شوند، استراتژی خود را فعال کرده و از حالت انفعال به حالت کنشگری تغییر وضعیت دهد.

فرض کنید شرکتی مانند کوکاکولا سناریویی را طراحی کرده که در آن مقررات دولتی در مورد نوشیدنی های قندی به شدت سختگیرانه می شود. نقاط ماشه آنها می تواند شامل مواردی مانند: تصویب اولین قانون مالیات بر قند در یک بازار بزرگ، انتشار یک تحقیق علمی معتبر که افکار عمومی را به شدت تحت تاثیر قرار دهد یا تعهد عمومی یکی از رقبای اصلی به کاهش 50 درصدی قند در تمام محصولاتش باشد. 

به محض فعال شدن هر یک از این ماشه ها طرح عملیاتی از پیش آماده شده (مانند افزایش سرمایه گذاری در برندهای آب معدنی و نوشیدنی های سالم یا آغاز یک کمپین بازاریابی جدید برای محصولات کم شکر) به اجرا درمی آید. این رویکرد، واکنش های وحشت زده و دیرهنگام را با اقدامات سریع، حساب شده و استراتژیک جایگزین می کند.

فراتر از امور مالی

بزرگ ترین دستاورد برنامه ریزی سناریو حتی در ترازنامه های مالی نیز منعکس نمی شود. ارزش واقعی آن در تاثیری است که بر فرهنگ یک سازمان می گذارد. 

وقتی رهبران و تیم ها به طور منظم در مورد آینده های مختلف فکر و گفت وگو می کنند، یک زبان استراتژیک مشترک و یک عضله قدرتمند برای تفکر انطباقی در سراسر سازمان شکل می گیرد. این تمرین مداوم، تفکر سیلو محور را در هم می شکند و افراد را وادار می کند تا فراتر از وظایف روزمره خود، به تصویر بزرگ تر و نیروهای خارجی که بر کسب و کارشان تاثیر می گذارند، بیندیشند. کارمندان دیگر دنیا را به صورت یک خط مستقیم نمی بینند، بلکه آن را به عنوان شبکه ای از احتمالات درک می کنند.

مطلب مرتبط: مهارت هایی برای تبدیل شدن به رهبر تجاری بهتر

این تغییر فرهنگی سازمان را در برابر شوک های آینده واکسینه می کند. وقتی یک بحران غیرمنتظره رخ می دهد، خواه یک همه گیری جهانی باشد یا ظهور ناگهانی یک فناوری انقلابی، سازمانی که با تفکر سناریومحور پرورش یافته فلج نمی شود.

تیم های آن قبلا سناریوهایی شبیه به این را در ذهن خود تمرین کرده اند. آنها وحشت زده نمی شوند، زیرا عدم قطعیت به بخشی از مدل ذهنی آنها تبدیل شده است. این همان فرهنگی است که در شرکت های ماندگاری مانند تویوتا دیده می شود، جایی که مفهوم کایزن یا بهبود مستمر با آمادگی دائمی برای مواجهه با مشکلات و اختلالات غیرمنتظره گره خورده است. آنها می دانند که بهترین راه برای مدیریت آینده، ساختن سازمانی است که برای یادگیری، انطباق و تکامل، بهینه شده باشد.

در پایان، باید این حقیقت را بپذیریم که هرگونه ادعای پیش بینی دقیق آینده نشانه ای از غرور و نه خرد است. رهبران بزرگ آینده پیشگو یا غیب گو نخواهند بود؛ بلکه معماران سازمان هایی تاب آور هستند که می توانند در هر نوع آب و هوایی، مسیر خود را به سوی موفقیت پیدا کنند. آنها با دست کشیدن از امنیت فریبنده یک نقشه واحد و در آغوش کشیدن عدم قطعیت از طریق چندین سناریوی هوشمند، به تیم های خود بزرگ ترین دارایی استراتژیک ممکن را هدیه می دهند: اعتماد به نفس برای روبه رو شدن با هر آینده ای که از راه می رسد. 

پرسش حیاتی برای هر رهبر دیگر این نیست که «نقشه ما برای آینده چیست؟»، بلکه این است که «گفت وگوهای ما درباره آینده های ممکن، تا چه اندازه غنی، شجاعانه و مستمر است؟».

منابع:

https://smallbiztrends.com

https://www.netsuite.com