اسناد خزانه و مزایای آن در بازار سرمایه ایران

سنا- به طور کلی مهم ترین نقش بازار های سرمایه تجمیع منابع خرد و کلان برای تامین مالی پروژه ها و فعالیت های شرکت های بزرگ است؛ اما متاسفانه اندازه بازار اوراق بهادار کشور متناسب با حجم اقتصاد نیست، از این رو عمده تامین مالی از طریق بازارهای پول صورت می گیرد.

اسناد خزانه اسلامی، ابزاری مالی مبتنی بر بدهی دولت به  نظام بانکی، ذی نفعان و تامین کنندگان منابع بوده و به وسیله خزانه داری کل وزارت امور اقتصادی و دارایی منتشر و به قیمت اسمی و سررسید معین به طلبکاران غیردولتی واگذار می شود. این اسناد معاف از مالیات هستند. این اوراق از ابزارهای مالی با ماهیت بدهی بوده که بدون کوپن سود منتشر شده و هدف اصلی آن، تامین کسری بودجه دولت هاست.

اسناد خزانه اصلی ترین ابزار بازار پول جهت اعمال سیاست های پولی است. عرضه این اسناد در مرحله اول در نماد اخزا1 به ارزش هزار میلیارد تومان (بودجه سال 93) از مهر ماه سال 94 آغاز شد ودر مرحله دوم (اخزا2 تا اخزا6) در هر مرحله هزار میلیارد تومان (بودجه سال 94) از این اوراق به بازار آمد همچنین در مرحله سوم انتشار پنج مرحله جدید اسناد خزانه (اخزا 7 تا اخزا 11) با ارزشی بیشتر و معادل 1500میلیارد تومان توزیع شده است.

در حال حاضر تعداد 11 سری از این اسناد منتشر شده که نیمی از آنها با رسیدن به سر رسید خود پایان و نیمی در حال معامله هستند و مجموع ارزش تامین مالی از این طریق تاکنون نزدیک به 14.000 میلیارد تومان است.

اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی کمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهی های دولت پرداخت می شود اما به دلیل اشکالات فقهی این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبکاران غیر دولتی واگذار کرده است. دارنده اوراق که معمولا پیمانکاران و بستانکاران غیر دولتی هستند، در صورت نیاز به وجه نقد، آن را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می رساند.

با توجه به اینکه ضامن این اوراق وزارت امور اقتصادی و دارایی است و خزانه دارایی کل کشورنیز بازپرداخت این اوراق در سر رسید را به عهده گرفته و دولت به این بدهی اولویتی هم ردیف حقوق و مزایای کارکنان خود داده و به عنوان بدهی ممتاز دولت در نظر گرفته شده است. از این رو اسناد خزانه اسلامی ریسک نکول نخواهند داشت.

تفاوت اسناد خزانه اسلامی (اخزا) و اسناد خزانه اسلامی(سخا):

این اوراق عموما سررسیدی کمتر از یک سال دارد و اغلب سررسیدشان به صورت 4، 13، 26 و 52 هفته ای است. اسناد خزانه اسلامی بدون سود بوده و هیچ گونه پرداخت میان دوره  ای تحت عنوان سود نخواهند داشت و سرمایه گذاران از مابه التفاوت قیمت خرید اوراق و ارزش اسمی دریافتی آن در سررسید(مبلغ 1.000.000ریال به ازای هر برگ)، منتفع خواهند شد. همچنین، این اوراق در مقایسه با دیگر ابزارهای بازار پول از درجه نقدشوندگی بیشتری برخوردار است.

مزایای حاصل از انتشار اسناد خزانه در بازار سرمایه ایران:

1- تصفیه بدهی های دولت و تسری در پرداخت بدهی های ایشان به پیمانکاران

2- ابزاری موثر برای بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی و تنظیم حجم نقدینگی

3- تعیین نرخ سود با استفاده از مکانیزم عرضه و تقاضا

4- استخراج نرخ سود بدون ریسک مورد انتظار بازار در اقتصاد کشور

5- تامین کسری بودجه دولت

به طور کلی با انتشار اسناد خزانه اسلامی به طور هم زمان دولت از طریق مدیریت بدهی ها، بانک مرکزی از طریق کنترل نقدینگی و مردم به واسطه استخراج نرخ بهره بدون ریسک در یک بازار رقابتی، منتفع می شوند.

تحلیلگر بازار سرمایه