هم‌افزایی جایگزین ادغام شود

مدتی است که موضوع ادغام ایرلاین‌ها مطرح است و این مسئله مخالفان و موافقانی دارد. این در حالی است که به نظر می‌رسد کلمه ادغام برای رساندن منظور افرادی که از این طرح صحبت می‌کنند، نامناسب باشد. شاید در این شرایط اگر از کلمه «هم‌افزایی» ایرلاین‌ها استفاده کنیم، مناسب‌تر باشد، زیرا کلمه «ادغام» مقداری گنگ است و معنای صحیحی را در رابطه با این موضوع دربرندارد. در دنیا موارد بسیاری را شاهد بوده‌ایم که مدیریت دو یا چند ایرلاین کوچک تصمیم گرفته‌اند که مستقل از یکدیگر فعالیت و از منابع هم استفاده کنند اما در عین حال با یکدیگر رقابتی نداشته باشند و در جهت تخریب یکدیگر هیچ فعالیتی انجام ندهند. درواقع این هم‌افزایی به‌گونه‌ای است که شرکت‌های هواپیمایی با هم مسافر ردوبدل می‌کنند و به یکدیگر خدمات کترینگ ارائه می‌دهند.

شاید بهتر باشد در کشور ما نیز بین سرمایه‌های ایرلاین‌های کوچک یک هم‌افزایی ایجاد شود و شرکت‌های هواپیمایی بزرگ‌تری به وجود بیاید. بنده با مطالعاتی که بر نظرات افراد موافق ادغام ایرلاین‌ها انجام دادم، متوجه شدم که هدف این افراد آن است که سرمایه‌های ایرلاین‌های کوچک در یک‌جا تجمیع شود و بنابراین باید هلدینگی به وجود بیاید که دارنده سهام چند شرکت‌ هواپیمایی کوچک باشد، اما در عین حال باید کاملا سرمایه‌ها از یکدیگر تفکیک شده باشد. اما با این وجود ذکر این نکته ضروری است که ادغام ایرلاین‌های کوچک و ایجاد هلدینگ بزرگ هوایی، توان شرکت‌ها را افزایش می‌دهد و از مشکلات فعلی ایرلاین‌ها می‌کاهد. به‌طورکلی در دنیا صنایع هواپیمایی به این نتیجه رسیده‌اند که همکاری را جایگزین رقابت‌های مضر کنند. در همین راستا کشورهای غربی به این نتیجه رسیده‌اند که باید شرکت‌های هواپیمایی و ایرلاین‌ها بدون اینکه با یکدیگر رقابت کنند، همکاری داشته باشند و خدمات بهتر و مرغوب‌تری را به مسافران ارائه دهند و در عین حال مانع از بین رفتن منافع خود که ناشی از رقابت ناسالم و مضر است، شوند. در این راستا دردنیا، شرکت‌های هواپیمایی با یکدیگر مسافر ردوبدل می‌کنند و شبکه‌های پروازی را در اختیار هم قرار می‌دهند و درواقع در بسیاری از کشورهای دنیا این روش‌ها جایگزین رقابت ناسالم و مضر شده است.

به طور یقین اگر در کشور ما نیز ایرلاین‌های کوچک، منابع یا توانمندی‌های خود را در شکل کاملا حرفه‌ای به اشتراک بگذارند هم از اتلاف منابع خود جلوگیری به عمل می‌آورند و هم دچار آسیب و ضرر و زیان کمتری می‌شوند. به عنوان مثال در حال حاضر در کشور ما در بسیاری از مسیرهای هوایی، چند شرکت هواپیمایی به صورت همزمان پروازهایی را در یک مسیر انجام می‌دهند و هر دو ظرفیت‌های خالی نیز دارند. شاید دیدگاه برخی از ناظران و کارشناسان این باشد که این شکل از رقابت اشکالی ندارد اما چرا باید اجازه دهیم که چنین اتفاقی رخ دهد و موجب اتلاف منابع کشور شود. هم‌اکنون در برخی از فرودگاه‌ها، دو یا سه شرکت هواپیمایی مانند قارچ رشد کرده‌اند و خدمات فرودگاهی را ارائه می‌دهند و منابع اقتصادی در این شرکت‌ها به‌نوعی از بین می‌رود. اما واقعیت این است که دلیلی ندارد شرکت‌های هواپیمایی به این شکل با یکدیگر رقابت کنند و می‌توانند در مقابل همکاری متقابل داشته باشند.

این قبیل همکاری‌ها در قالب اشتراک سرمایه‌گذاری هم مقدور است. در این شرایط شرکت‌های هواپیمایی کوچک می‌توانند صورت‌های مالی خود را به هلدینگ کمپانی گزارش دهند و شکل دیگر این است که هریک موسسه مالی خود را داشته‌باشند ولی به‌جای رقابت، با یکدیگر همکاری کرده تا شبکه خدمات‌رسانی یکدیگر را تقویت کنند. در توضیح این موضوع باید گفت که اگر یک ایرلاین، دارای کترینگ یا گراندهلدینگ باشد، ضرورتی ندارد که یک ایرلاین دیگر نیز لزوما این خدمات را دایر کند. بلکه در این شرایط ایرلاین‌های کوچک می‌توانند منابع و امکانات موجود خود را به اشتراک بگذارند و از آنها استفاده کنند تا اتلاف کمتر منابع و بازدهی بیشتر سرمایه را داشته باشند.

اما نظر برخی از کارشناسان و صاحب‌نظران این است که با ادغام ایرلاین‌های کوچک امکان تجمیع سرمایه آنها و خرید هواپیماهای نو فراهم می‌شود و به تبع آن ایمنی پروازها نیز افزایش می‌یابد. اما واقعیت آن است که حتی اگر در حال حاضر ایرلاین‌ها منابع بسیار زیادی را در اختیار داشته باشند، باز هم با توجه به شرایط تحریم امکان خریداری هواپیماهای نو و مدرن را نخواهند داشت. در مجموع اگر بخواهیم موضوع ادغام ایرلاین‌های کوچک را مورد بررسی قرار دهیم، باید به این مسئله اشاره کنیم که شرکت‌های هواپیمایی کوچک از ادغام استقبال نمی‌کنند. زیرا چشم ایرلاین‌های کوچک به منابع اعتباری دولت است و برای کسب این منابع اعتباری از دولت، شریک نمی‌خواهند. با توجه به این موضوع بسیار بعید است که در شرایط فعلی ایرلاین‌های کوچک از موضوع ادغام و تجمیع سرمایه استقبال کنند اما از موضوع همکاری استقبال می‌کنند.

* معاون بازرگانی هواپیمایی جمهوری اسلامی