قائممقام وزیر صنعت با تشریح عوامل کاهش تجارت خارجی در نیمه اول سالجاری گفت: دولت با افزایش حسابگرانه نرخ ارز میتواند به رونق صادرات در نیمه دوم امسال منجر شود. مجتبی خسروتاج در گفتوگو با مهر با بیان اینکه هیچ یک از سیاستهای اقتصادی دولت طی دو سال گذشته ضد صادراتی نبوده است، گفت: طی دو سال اخیر، هیچ یک از سیاستهای اقتصادی دولت علیه صادرات نبوده یا ترمزگیری پیشروی صادرات نگذاشته، این در حالی است که حتی مقررات نیز بهگونهای اصلاح شده که در جهت تسهیل صادرات و توسعه آن باشد.
قائممقام وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: در شش ماهه ابتدای سالجاری آمارهای گمرک نشانگر این است که صادرات کالاهای غیرنفتی به ۲۰.۵ میلیارد دلار رسیده که در همین مدت، کشور ۲۰.۸ میلیارد دلار واردات داشته و در کل تراز منفی در شش ماهه ابتدای امسال برای کشور رقم خورده است. البته از ابتدای سالجاری تا پایان مردادماه، تراز تجاری کشور به دلیل پیشی گرفتن صادرات از واردات مثبت بوده است، اما در شهریورماه، پیشی گرفتن ۳۰۰ میلیوندلاری واردات از صادرات، این تراز را منفی کرده است.
۴ اثر کاهش قیمت نفت بر تجارت خارجی ایران
وی در ادامه با تشریح علت اصلی کاهش تجارت خارجی کشور در نیمه اول سالجاری تصریح کرد: علت اصلی کاهش تجارت خارجی کشور در نیمه اول امسال، به علل و عوامل خارجی برمیگردد؛ به این معنا که در شش ماهه دوم سال ۲۰۱۴ میلادی، متوسط قیمت نفتخام نزدیک به ۸۵ دلار بوده درحالیکه در شش ماهه ابتدای سال ۲۰۱۵ که با سهماهه اول سال ۹۴ هم تداخل دارد، قیمت نفت به ۵۳دلار در هر بشکه رسیده، ضمن اینکه این روزها قیمت نفت تا ۴۸ دلار هم رسیده؛ بنابراین در یک حساب سرانگشتی، قیمت نفت از ۸۵ دلار نیمه دوم سال گذشته میلادی، به ۵۵ دلار بهطور متوسط در شش ماهه ابتدای سال ۲۰۱۵ رسیده است.
به گفته خسروتاج، در مدت شش ماه، قیمت نفت در هر بشکه ۳۰ دلار کاهش را نشان میدهد و این کاهش قیمت نفت توانسته چهار اثر را در صادرات غیرنفتی ایران بگذارد؛ به این معنا که این کاهش قیمت، در مبادلات گازی و صادرات میعانات اثر گذاشته است، چراکه میعانات گازی کاملا از قیمت نفت تبعیت میکند و بنابراین با وجود اینکه در میعانات گازی ۳۲۰ هزار بشکه در هر روز، صادرات داشتهایم اما ارزآوری آن نسبت به شش ماهه مشابه سال قبل، ۴۱ درصد کاهش داشته، این در حالی است که میزان صادرات به لحاظ وزنی کم نشده است.
قائممقام وزیر صنعت، معدن و تجارت خاطرنشان کرد: در پتروشیمی نیز اگرچه کاهش قیمت نفت، با تأخیر زمانی چند ماهه اثر خود را بر صادرات پتروشیمی میگذارد اما کاهش قیمت نفت و قیمتهای گاز سبب شده تا با وجود اینکه صادرات محصولات پتروشیمی نسبت به شش ماهه مشابه سال قبل، ۳۸ درصد افزایش وزنی را نشان دهد اما در ارزش، افزایشی مشاهده نشده و بنابراین ارزآوی کشور از این بخش از صادرات هم نسبت به سال گذشته بدون تغییر بوده است.
وی اظهار داشت: در این میان با وجود اینکه از نظر وزنی صادرات افزایش یافته اما به دلیل کاهش ارزش، تلاش صادرکنندگان برای افزایش صادرات، در ارزآوری برای کشور نمودی ندارد. در بخش معدن هم وضع به همین منوال است؛ به این معنا که در بخش معدن که ۵۳ درصد کاهش را تجربه کرده ایم، دلیل آن است که در این بخش، یکی از اقلام عمده سنگآهن است که متأسفانه در اوایل سال قبل، ارزش هر تن از این کالای صادراتی به ۱۲۰ دلار رسید. درحالیکه هماکنون این قیمت به ۴۰ دلار تنزل یافته است؛ بنابراین سنگآهن صادراتی ایران هماکنون به یکسوم قیمت صادراتی سال قبل فروخته میشود و صادرات سنگ آهن ۳۷ درصد کاهش وزنی را تجربه کرده است.
خسروتاج گفت: صادرات معدن ۳۷ درصد کاهش وزنی را تجربه کرده، چراکه به دلیل کاهش قیمت سنگ آهن، صادرات توجیه ندارد، این در حالی است که ۵ میلیون تن از سنگ آهن صادراتی کشور از سنگان حمل میشود که هزینه حمل آن تا مبادی حمل و بندرگاهها، به نحوی است که صادرات را غیراقتصادی میکند و به دلیل کاهش قیمت جهانی، صادرات توجیه چندانی ندارد.
وی افزود: همچنین در مورد قیمت فولاد نیز باید به این نکته اشاره کرد که قیمت هر تن فولاد صادراتی ۴۵۰دلار بوده که اگر ورق، شمش یا میلگرد صادر شود قیمت ۴۵۰ دلاری در هر تن خوب است اما اکنون این قیمت به ۳۰۰ دلار در هر تن رسیده، بنابراین امسال با وجود اینکه تناژ صادراتی فولاد در شش ماهه ابتدای سالجاری افزایش یافته و 2 میلیون تن صادرات داشتهایم و تا پایان سال هم به ۴ میلیون تن صادرات میرسیم اما چون قیمت کاهش یافته، تمامی واحدهای مرتبط با انرژی در این عرصه، متاثر شدهاند و فولاد و فلزات رنگین، همچون آلومینیوم، مس، سرب و روی که هم انرژیبر بوده و هم قیمتهای جهانی آن کاهش یافته است، با کاهش صادرات یا ارزآوری مواجه شدهاند.
راهکار ارزی وزارت صنعت برای افزایش صادرات
این مقام مسئول در وزارت صنعت، معدن و تجارت درخصوص دستیابی به اهداف صادراتی از پیشتعیین شده کشور گفت: امسال به اهداف صادراتی دست خواهیم یافت، این در حالی است که سال گذشته ۵۰ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی محقق شده که بنا بود با رشد ۲۰درصدی در سالجاری محقق شود، این در حالی است که در شش ماهه دوم امسال، صادرات افزایش خواهد یافت و امیدواریم به اهداف از پیش تعیین شده برسیم.
خسروتاج گفت: در ششماهه ابتدای سالجاری، صادرات غیرنفتی کشور به ۲۰.۵ میلیارد دلار رسیده اما در شش ماهه دوم سال با توجه به تجربیات گذشته میتوانیم به ۵۰ میلیارد دلار سال قبل برسیم درحالیکه ما پیشبینی رشد ۲۰ درصدی صادرات را هم داشتیم ولی با توجه به مجموعه شرایطی که نام برده شد، کار سخت شده است. وی افزود: البته رشد صــادراتـی راهـکـارهـای کوتاهمدتی هم دارد که دولت به دنبال آن است آنها را اجرایی کند؛ به این معنا که در کوتاهمدت یکی از عواملی که بر صادرات اثرگذار است، نرخ ارز است که صادرکنندگان نگران این هستند که نرخ ارز پایین آید و این نگرانی را هم دارد که مبادا مواد اولیه خود را با نرخ ۳۵۰۰ تومانی امروز خریداری کرده و بعدا، متضرر شود درحالیکه این نگرانی خود باعث کاهش صادرات هم میشود.
قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت خاطرنشان کرد: بر این اساس، دولت باید در یک سیاست اقتصادی، صادرکنندگان را راضی نگه دارد به نحوی که صادرکنندگان را نسبت به سیاستهای پولی و مالی مطمئن کند؛ به این معنا که ضمن اینکه از نوسانات شدید نرخ ارز جلوگیری کند و رشد آرامی را برای نرخ ارز رقم زند که قابل کنترل هم باشد و نوسان شدید نداشته باشد، زمینه امید را هم برای صادرکنندگان فراهم کند و صادرکننده هم مطمئن خواهد بود که سیاستهای کلان پولی به نحوی است که از صادرات حمایت میکند.
وی افزود: در گذشته که حجم واردات نسبت به صادرات بیشتر بود، تغییرات در نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی میتوانست بهشدت روی صادرات و واردات اثرگذار باشد، چراکه این چرخه صادرات و واردات، یک دور تسلسل است و اگر نرخ ارز را بالا بریم، مواد اولیه کالاهای صادراتی بالا میرود و در نتیجه تولید گرانتر تمام میشود؛ بنابراین یک دور تسلسل پیش میآید که باید برای آن چارهاندیشی کرد.
خسروتاج گفت: به نظر میرسد ساختار اقتصادی به تدریج به سمتی میرود که سهم صادرات بیشتر و سهم واردات کمتر میشود؛ بنابراین اثر نگرانکننده افزایش نرخ ارز، کمتر نمود پیدا میکند، این در حالی است که در مجموع تجارت خارجی ایران، ۵۲ میلیارددلار صادرات و ۵۰ میلیارد دلار واردات رقم میخورد که آثار و تبعات نرخ ارز در واردات آنقدر نگرانکننده نیست؛ به این معنا که در شرایطی که در اقتصاد، سهم واردات نسبت به کل تجارت خارجی زیاد نیست، آثار افزایش نرخ ارز به اندازه شرایطی نیست که واردات از صادرات پیشی گرفته باشد.
وی اظهار داشت: البته نرخ ارز در صادرات محصولات کشاورزی اثر چندانی ندارد و حتی دولت با نرخ یارانهای، کود و سم را در اختیار کشاورزان قرار میدهد اما در برخی واحدهای صنعتی، افزایش نرخ ارز ممکن است روی مواد اولیه و ماشینآلات اثرگذار باشد و هزینه را بالا برد که باید اثرات آن را ملاحظه کرد. البته بهطورکلی، نرخ ارز در کالاهای مختلف اثر جزئی دارد و در صادرات کالاهایی همچون فرش نیز اثرگذاری بسیار اندکی دارد، ضمن اینکه در صادرات محصولات دانشبنیان و صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز بالا بردن نرخ ارز اثری ندارد و حتی به شکوفایی هم منجر میشود چراکه دانایی و دانش فنی، ثروت ایجاد میکند.
خسروتاج ادامه داد: البته معتقد نیستم که توسعه صادرات صرفا متکی و نیازمند افزایش نرخ ارز است بلکه در آن اثرگذار است، این در حالی است که در تعیین نرخ ارز عوامل متعددی را باید دید اما در کوتاهمدت، افزایش نرخ ارز میتواند در جهت رونق صادرات، یاری رسان باشد اما در بلندمدت باید برای آن فکری کرد.