رانت‌های اطلاعاتی، تهدید‌کننده فضای کسب‌و‌کار

نیمه دوم دهه 80 تا سال 91 اوج شکوفایی و رونق صنعت ساختمان بود و رونق صنعت ساختمان با اجباری شدن پنجره‌های دو جداره و یوپی‌وی‌سی در مقررات و ضوابط ساختمان همراه بود و در این سال‌ها بر تولیدکنندگان پروفیل‌های یوپی‌وی‌سی نیز افزوده شد. به این ترتیب بسترهای لازم برای پا گرفتن و رشد و نمو این صنعت نوپا و جوان در کشور فراهم آمد و زمینه‌های رشد و توسعه آن نیز آماده شد.
از نظر کیفی، تولیدکنندگان یوپی‌وی‌سی به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ با شروع پروژه‌های مسکن مهر که متقاضیان آن توان مالی کمتری داشتند، تولیدکنندگان در و پنجره‌های یوپی‌وی‌سی دو قسمت شدند؛ بخشی که براساس نیازهای بازار مسکن مهر تولید می‌کردند و بخشی دیگر که تولید با کیفیت‌تر و ممتاز ارائه می‌دادند. این روند اما با رکود بازار مسکن و خواب حجمی آن، در دو سال گذشته از حرکت باز ایستاد و سرمایه‌گذاری‌های زیادی در این زمینه متوقف ماند.
در این زمینه برای تهیه مواد اولیه هیچ‌گاه مشکلی وجود نداشت. بیشتر مواد اولیه یوپی‌وی‌سی در داخل تولید می‌شود و تنها بخشی از مواد افزودنی را از راه واردات تامین می‌کنیم. پتروشیمی‌ها همیشه مواد اولیه را تولید می‌کرده‌اند اما گاهی به‌صورت سینوسی و بدون آمایش صنعت، آن را عرضه می‌کردند و گاهی نیز شیطنت‌هایی در میان بود. به هر حال نگاه و اعتقاد صنایع پتروشیمی به سمت صادرات است و در گذشته به تولید داخل اهمیت زیادی نمی‌دادند. در کنار آن برخی تولیدکنندگان که توان خرید مواد اولیه از بورس کالا را نداشتند، میدان را به دلالان می‌دادند تا آنها با خرید از بورس کالا، مواد اولیه را به‌صورت اعتباری در اختیارشان بگذارند و در سه سال گذشته دلالان این گونه در بورس کالا نفوذ کردند.
تا پیش از اجرای مصوبه جدید دولت مبنی بر خرید مواد اولیه با نرخ ارز آزاد، یکی از مخالفان این قانون بودم اما در دو ماه گذشته، پتروشیمی‌ها در این زمینه عملکرد درستی داشتند و نباید در این مورد ناسپاسی کنیم. در حال حاضر مواد اولیه (یوپی‌وی‌سی) به اندازه کافی در بورس کالا، بازار آزاد و مچینگ وجود دارد و اگر کسی غیر‌از این بگوید، سیاه‌نمایی می‌کند. نگرانی ما از تبانی پتروشیمی‌ها در زمینه مدیریت گریدهای پی‌وی‌سی که تنوع بسیار زیادی دارد، بود اما تاکنون پتروشیمی‌ها به خوبی این موضوع را مدیریت کرده‌اند.
اگرچه عملکردها تاکنون خوب بوده اما اگر مانند بسیاری از موارد دیگر، این قانون نیز پایش داخلی نشود و در ماه‌های آینده اجرای آن به دست فراموشی سپرده شود و مصوبه‌های کناری و تبصره‌های بازدارنده، ادامه اجرای آن را به هم بریزد، باز هم مشکلات گذشته به وجود خواهد آمد. اگر مدیریت عرضه و گریدها بدون محدودیت‌های حجمی انجام گیرد، صنایع داخلی و مادر رو به پیشرفت خواهند گذاشت.
متاسفانه همواره در فضای کسب‌و‌کار، رانت‌های اطلاعاتی و اقتصادی وجود داشته است و باید پایش‌های دائمی انجام شود. دراین زمینه تشکل‌ها و انجمن‌ها می‌توانند به کمک دولت بیایند و فضای کسب‌و‌کار را از گرد و غبارهای آلاینده اداری پاک کنند. البته در دولت یازدهم بر مشارکت بخش خصوصی تاکید و شعارهای زیادی داده شد اما عملکردها آنچنانی و قابل اتکا نبوده است.
موضوع دیگری که مطرح است، پرداخت مالیات بر ارزش افزوده از سوی تولیدکنندگان است. وزارت دارایی با در اختیار داشتن یک دستگاه عریض و طویل و درآمدهای هنگفت، وظیفه وصول مالیات از مصرف‌کننده را بر گردن تولیدکنندگان می‌گذارد و این شیوه نادرست و غلط است. تولیدکننده که مسئول وصول مالیات نیست. اگر مشتری و خریدار نخواهد مالیات بپردازد که ما نباید آن را بدهیم. در رقابت میان شرکت‌های منظم و یک دفتره که کارهای صوری نمی‌کنند با شرکت‌هایی که تخلف می‌کنند، تولیدکنندگان درستکار از رقابت عقب می‌مانند و مشتری جذب شرکت‌هایی می‌شود که مالیات بر ارزش افزوده را نمی‌دهد چون 8 درصد سود می‌کند. به این ترتیب شرکت‌هایی که از قانون سرپیچی می‌کنند سود بیشتری نصیب شان می‌شود و این ترویج یک کار غلط و ظلم به شرکت‌های تک دفتره است که مالیات می‌دهند.
دغدغه دیگر تولیدکنندگان در این حوزه پروفیل‌های یوپی‌وی‌سی وارداتی بی‌کیفیت است. محصولات خارجی به دلیل تعرفه‌ها و هزینه‌های اندک از قیمت پایینی برخوردارند و تهدیدی برای تولید داخلی به شمار می‌روند. به همان میزانی که هزینه‌های تولید در کشورهای رقیب کمتر است به همان اندازه نیز کیفیت پروفیل‌های یوپی‌وی‌سی داخلی نسبت به تولیدات خارجی بیشتر است. به بیانی دیگر، تولیدکنندگان رقیب اگر با کیفیت ما تولید کنند دیگر توان رقابت با محصولات ما را نخواهند داشت.