آیا اردک کوکی دوباره به ایران سفر می‌کند؟

42 سال پیش یعنی در سال 1351 خورشیدی، پلنگ صورتی در قسمت صد و هفدهم از سریال کارتونی خود، مهمانی جهانگرد داشت. اردک کوکی که از سفر دوردنیا برگشته بود، روی چمدانش برچسب‌هایی از نام کشورهای مقصد خورده بود: یونان، ایتالیا، پاریس، بریتانیا، مکزیک، ژاپن و ایران. ایران در حالی چهار دهه پیش به‌عنوان یک مقصد گردشگری بدیهی در انتخاب‌های ذهنی سازندگان این سریال کارتونی جهانی و برنده جایزه اسکار سال 1964 حضور داشته که اکنون نمایندگان غیردولتی آن باید پس از 42 سال، برای کسب میزبانی کنوانسیون فدراسیون جهانی راهنمایان گردشگری از عباراتی چون «ما کاملا در صلح‌ایم. لطفا پیام ما را به کشورتان برسانید.» استفاده کنند.

ایران برای نخستین بار بود که در کنوانسیون فدراسیون جهانی راهنمایان گردشگری شرکت می‌کرد و در این حضور توانست طی یک دوره رایزنی فشرده در چهار روز رای‌ها را به سوی میزبانی ایران در سال 2017 جلب کند. هدایت و اجرای این جریان را صرفا جمع بزرگ راهنمایان گردشگری ایران بر عهده داشتند، بدون آنکه دولت یا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در آن نقشی داشته باشد. تلاش گروه جوان ایرانی تا آخرین لحظه و پیش از رأی‌گیری -که دانمارک برنده از پیش تعیین شده آن و سنگاپور رقیب دیگر ایران بود- همچنان ادامه داشت تا تردیدهای برخی از اعضای هیات فدراسیون جهانی از بین برود و ورق به نفع ایران برگردد.

این تلاش غیردولتی که اکنون به ثمر نشسته، نشان‌دهنده توان نیروی غیردولتی در بازگرداندن حیثیت گردشگری ایران در همه حوزه‌هاست. ایران اکنون حدود 1.1 جمعیت جهان و تقریبا همین مقدار از مساحت خشکی‌های زمین را شامل می‌شود، همچنین به لحاظ جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی و برخورداری از هویت فرهنگی در فهرست 10 کشور برتر دنیا قرار دارد و از نظر تنوع اقلیم هم بین 15 تا 20 کشور نخست دنیا شمرده می‌شود. با این حال و با وجود جهش بی‌سابقه در سال 93 در حوزه گردشگری، ایران هنوز چیزی حدود نیم درصد از سهم گردشگری دنیا را در اختیار خود دارد.

اکنون در فیلم‌ها، انیمیشن‌ها و کتاب‌هایی که لوکیشن‌های گوناگونی دارند و حرفی از گردشگری و جهانگردی در آنها به میان می‌آید، کمتر نام و نمایی از ایران به چشم می‌خورد و پس از مهمان پلنگ صورتی، کمتر شخصیتی در تولیدات دراماتیک دنیا، به ایران رفته یا از آن بازگشته، بدون اینکه غرضی سیاسی در سفر او اراده شده باشد.
تغییر ذهنیت گردشگران و صاحبان بنگاه‌های گردشگری و همچنین تولیدکنندگان فرآورده‌های دراماتیک به‌عنوان ابزار بسیار مهم «معرفی» مقصدهای گردشگری نیاز به آن دارد که پای توانمندی‌های غیردولتی بیش از پیش به سازوکار «معرفی» باز شود؛ چنان که در کنوانسیون فدراسیون جهانی راهنمایان گردشگری در پراگ پایتخت جمهوری چک چنین شد.

راهنمایان گردشگری ایران نه با وزیران خارجه کشورهای عضو به گفت‌وگو نشستند و نه با سخنرانی‌های آتشین سعی در اثبات حقانیت موضع ایران در حق مسلم و سهم کشورشان از گردشگری برآمدند. آنها راه‌های دیگری را برگزیدند، از پذیرایی با چای گرفته تا پوشیدن لباس‌های محلی و تعارفات مرسوم ایرانی‌ها، لبخند زدن و عرضه کاتالوگی که ایران را معرفی می‌کرد. کپی کردن فیلم ایران روی لوح فشرده و تقدیم به اعضا، ارائه فیلم موبایلی دعوت از همه کشورهای شرکت‌کننده، ارائه پرینت نامه‌ها و ایمیل‌های مثبت گردشگران خارجی درباره سفر به ایران و حتی برگزاری مسابقه از محتوای کاتالوگ‌ها و ارائه‌های انجام‌شده با جایزه 3 سفر نیم‌بها به ایران، کارهایی بود که نماینده‌های جوان ایران در پراگ انجام دادند.

آنها در فرصت سخنرانی‌شان به نمایندگان 41 کشور دنیا گفتند: «قربانی واقعی رسانه ما هستیم، چون دست‌کم وقتی در جاهای دیگر دنیا از جمله همسایگان ایران بحران وجود داشته، در ایران نبوده ولی نام ایران همیشه در همین زمره در رسانه‌ها برده شده است. ما در شبکه‌های مجازی کمپین Come2Iran را راه انداختیم. ما از فرصت اینجا هم استفاده کردیم و با شما صحبت کردیم تا بگوییم ما کاملا در صلح‌ایم، تروریست هم نیستیم. لطفا پیام ما را به کشورتان برسانید. وقتی دفعه بعد کسی در رابطه با ما صحبت کرد، بگویید ما یک گروه از ایران را ملاقات کردیم که می‌گفتند ایران امن و زیباست، راهنمایان گردشگری موفقی هم دارد. شما رسانه ما باشید.»

گردشگری ایران در بخش «معرفی» اگر در دست دولت‌ها و دستگاه‌های فرادولتی بماند، نتیجه چیزی بهتر از آنچه در فاصله میزبانی پلنگ صورتی از اردک کوکی تاکنون بوده، نخواهد شد. شاید مردم دنیا و سازمان‌های غیردولتی و غیرفرادولتی زبان همدیگر را برای معرفی واقعی خودشان، فرهنگشان، میراث تاریخی و طبیعی‌شان و هرآنچه هستند، بیشتر بفهمند و بفهمانند و بتوانند این امانت به‌ارث‌رسیده از گذشتگان را در امان از رویکردهای سیاسی بین‌المللی به دست هم برسانند.

* کارشناس ارشد حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی