شايد چنگ رودکي پيدا شده باشد

نخستين ايران مستقل را پس از ورود اسلام ساماني‌ها برپا کردند. چهارمين امير از نخستين دولت مسلمان پارسي‌زبان، نصر بن احمد ساماني بود که در زمستان در بخارا اقامت مي‌کرد و در تابستان به سمرقند يا به شهري از شهرهاي خراسان مي‌رفت. در سالي که به هرات رفته بود، بهار و تابستان را در آنجا گذراند و به جهت خوشي هوا و فراواني نعمت‌ها، پاييز و زمستان نيز در آنجا ماند و به همين ترتيب اقامتش چهار سال طول کشيد. سران و بزرگان که از اقامت طولانی‌مدت و دراز از خانواده دلتنگ شده بودند پيش رودکي رفتند و از او خواستند تا کاري کند که امير به بخارا بازگردد.

پدر شعر پارسي هم قصيده‌اي سرود و در مجلس امير حاضر شد و چنگ در دست گرفت و در پرده عشاق آغاز به خواندن کرد: بوي جوي موليان آيد همي، ياد يار مهربان آيد همي ... چون به اين بيت رسيد که «مير سرو است و بخارا بوستان، سرو سوي بوستان آيد همي» امير چنان به هيجان آمد که بي‌کفش و جامه‌ سفر بر اسب نشست و رو به بخارا نهاد و تا آنجا هيچ توقفي نکرد. از تمام آثار رودکي که گفته مي‌شود بيش از يک ميليون و 300 هزار بيت و نيز شش مثنوي بوده‌ است، فقط ابياتي پراکنده به همراه چند قصيده، غزل و رباعي باقي‌مانده ‌است و اين يکي از همان باقي مانده‌هاست.

بيش از هزار سال بعد، يعني وقتي که ديگر نام چنداني از شهرهاي ايران کنوني و همچنين ايران تاريخي و فرهنگي (از دجله تا جيحون) در بين شهرهاي مقصد سفر جهان شنيده نمي‌شد، شهر پاريس بين سال‌هاي 2005 تا 2012 نخستين شهر مقصد گردشگري جهان شد. از سال 2013، اما پاريس جاي خود را به استانبول داد. در همان سال ۲۰۱۳ درآمد ترکيه از گردشگري به بيش از ۳۱ ميليارد دلار رسيد. اين در حالي است که در همان سال سهم ايران از درآمد 1250 ميليارد دلاري گردشگري جهان فقط 0.5‌درصد بود و از ورود چهار ميليون و 700 هزار نفر گردشگر 6.5 ميليارد دلار در آمد داشت.

در همين سال، هر گردشگر در ترکيه سرانه 824‌دلار خرج کرده اما ترکيه‌اي‌هاي مقيم خارج از اين کشور بهتر از خارجي‌ها در خاک مادري‌شان دست‌به جيب شده‌اند. در اين سال سرانه خرج و برج گردشگران خارجي در ترکيه به ازاي هر نفر ۷۴۸ دلار بود، در حالي که ترکيه‌اي‌هاي مقيم خارج از اين کشور به ازاي هر نفر 1252دلار خرج کردند. گردشگران ايراني مقيم خارج از کشور و همچنين مقيم ايران اما (بر اساس تخمين سال 2006 ميلادي) در مجموع سالانه بيش از ۲۰۰ ميليارد دلار در امارات متحده عربي پول خرج مي‌کنند؛ اين در حالي است که درآمدهاي ناشي از گردشگري ايرانيان خارج از کشور و غير‌ايراني‌ها در ايران 6.5 ميليارد دلار است که به‌طور نسبي مي‌توان آن را ناچيز شمرد.

عبارت ايرانيان مقيم خارج يا ايرانيان خارج از کشور به اقوام ايراني‌تباري اطلاق مي‌شود که در ايران به دنيا آمده‌اند، اما در خارج از ايران با خانواده‌هايشان زندگي مي‌کنند. با اين حساب، درحال‌حاضر پنج تا هفت‌‌درصد ايراني‌ها در بيرون از ايران‌اند؛ يعني چيزي حدود چهار تا شش ميليون ايراني. افزودن تعداد ايراني‌زاده‌هاي خارج از ايران، از نسل دوم يا سوم ايرانيان مهاجر، مي‌تواند جمعيت شگفت‌آوري از ايرانيان و ايراني‌زادگاني را به دست آورد که هرگز يا سال‌هاست هيچ گوشه‌اي از ايران را نديده‌اند. ترکيه در سال ۲۰۰۵ ميلادي براي اولين بار توانست وارد فهرست ۱۰ کشور برتر از نظر جذب گردشگران خارجي شود و رتبه نهم را به دست آورد و اکنون توانسته با وجود بحران‌هاي سياسي و اقتصادي در منطقه خاورميانه خود را به جايگاه هفتم جهان برساند. کشوري که تا دو دهه پيش مثال بحران‌هاي اقتصادي کلاس‌هاي درس در دانشکده‌هاي اقتصاد بود، پيش‌بيني مي‌شود که در سال 2015 بيش از 40ميليارد دلار درآمد تنها در بخش گردشگري کسب کند؛ کسبي که در آن ترکيه‌اي‌هاي دور از وطن حدود دو برابر گردشگران خارجي خرج مي‌کنند.

شايد ترکيه‌‌اي‌ها چنگ رودکي را جايي مابين رودهاي سيحون و جيحون پيدا کرده باشند.

* کارشناس ارشد حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی