کارآفرینی فرصت‌سنجی شود

در دنیا، با توجه به اولویت‌ها، امکانات و سیاست‌های هر کشور از برخی حوزه‌های کارآفرینی حمایت بیشتری انجام داده و امکاناتی را در اختیار کارآفرینان قرار می‌دهند.
قاعدتا در کشور ما هم نمی‌توان کارآفرینی و حمایت از آن را به یک یا چند حوزه محدود کرد اما با توجه به شرایط اقتصادی کشور ما برخی حوزه‌ها اولویت دارند و اگر سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها انجام شود، پتانسیل رشد بیشتری دارند. آی‌تی و فناوری‌های نانو از جمله این حوزه‌ها هستند. بنابراین اگر در برخی بخش‌ها سرمایه‌گذاری و هدف‌گذاری شود و از کارآفرینی در حوزه‌هایی مانند آی‌تی و فناوری‌های نانو حمایت شود، مناسب‌تر است. زیرا صادرات خدمات و محصولات بخش آی‌تی آسان‌تر از سایر حوزه‌هاست و تحریم‌ها اثر کمتری بر آنها می‌گذارد،

 از سوی دیگر در کشور ما استعدادهای بسیاری در حوزه آی‌تی وجود دارد اما به زیرساخت‌های ارتباطی و سرمایه‌ای بسیاری نیاز دارد. هنوز در کشور ما شرایط به گونه‌ای نیست که از ایده‌ها و فرصت‌های نو حمایت مالی شود. به همین دلیل اگر قرار است برنامه‌ریزی در مورد کارآفرینی و حمایت از آن صورت بگیرد، باید امکان‌سنجی و فرصت‌سنجی شود تا مشخص شود در کشور ما در چه حوزه‌هایی پتانسیل رشد بالاتری وجود دارد و سپس از این حوزه‌ها حمایت صورت گیرد. اما هنوز ساختار اقتصادی ایران به اندازه‌ای خصوصی نشده که شرکت‌های خصوصی رشد چشمگیری داشته باشند. زیرا در کشور ما شرکت‌های بزرگ از شرکت‌های کوچک شروع نمی‌کنند و معمولا شرکت‌های بزرگ همین‌طور بزرگ متولد می‌شوند.

در کشور ما هنوز به اندازه‌ای چرخه تجاری‌سازی یا تجاری شدن شرکت‌ها کامل نیست که یک شرکت از حوزه کارآفرینی با تعداد محدودی پرسنل آغاز کند و بعد از گذشت مدت زمانی به یک شرکت بسیار بزرگ تبدیل شود و حتی محصولات خود را صادر کند. اما در هر حال نمی‌توانیم بگوییم که کارآفرینی بر اقتصاد بی‌تاثیر است. بر خلاف سایر کشورها، شرکت‌های کارآفرین در کشور ما رشد زیادی نداشته‌اند ولی همین موضوع که حوزه‌ای در کشور شکل بگیرد و بازار جذابی را ایجاد کند، باعث می‌شود شرکت‌های بزرگ‌تر در آن سرمایه‌گذاری کنند. اما برای صحبت کردن در مورد کیفیت کالاها و خدمات ناشی از کارآفرینی باید به این موضوع اشاره کرد که حتی کیفیت تولید شده توسط شرکت‌ها و تولید‌کنندگان بزرگ با استانداردها و کیفیت مطلوب فاصله بسیاری دارد.

یک علت هم این است که شرکت‌ها همچنان دغدغه مشکلات روزمره خود را دارند و به همین دلیل به کیفیت اهمیت چندانی نمی‌دهند. در کشور ما کیفیت چندان مورد توجه نیست و این موضوع فقط شامل حال تولیدات و خدمات شرکت‌های کارآفرینی نیست، بلکه تولیدات و خدمات شرکت‌های بزرگ را نیز در‌بر‌می‌گیرد. اما موضوع دیگری که در مورد بنگاه‌های کارآفرینی مطرح می‌شود، حمایت دولت است. البته بنده اعتقاد ندارم که دولت می‌تواند به صورت مستقیم از کارآفرینان حمایت کند.

زمانی که قرار است بخش دولتی اقداماتی را برای بخش‌خصوصی انجام دهد، هزاران مشکل ساختاری و قانونی بروز پیدا می‌کند. به عنوان مثال در سال‌های اخیر چند نوع تسهیلات برای شرکت‌های کارآفرینی تصویب و اجرا شده است اما این تسهیلات به درستی توزیع نمی‌شود زیرا هنوز ارزیابی صحیحی از شرکت‌های کارآفرین وجود ندارد. اگر قرار است از شرکت‌های کارآفرین حمایت شوند، این حمایت باید در دل بخش‌خصوصی شکل گیرد زیرا در تمام دنیا نیز به ندرت پیش می‌آید که دولت از شرکت‌های کارآفرین حمایت کند و این شرکت‌ها به موفقیت دست یابند.

زیرا زمانی که دولت از بخش‌خصوصی حمایت می‌کند، هم انتظاراتی دارد و هم بوروکراسی اداری دولتی به مشکلات شرکت‌های کارآفرین اضافه می‌‌کند. در دنیا، در مواردی که موفق شده‌اند از بخش کارآفرینی تکانی به اقتصاد بدهند، این اتفاق در بخش‌خصوصی افتاده است. اگر هم قرار است دولت کمکی کند باید به صورت قانون‌گذاری باشد، یعنی از شرکت‌های کارآفرینی حمایت‌های قانونی مانند کاهش مالیات را انجام دهد تا بخش‌خصوصی ترغیب شود که از این شرکت‌ها حمایت کند.

در حال حاضر در کشور ما شرکت‌هایی برای حمایت از کارآفرینان وجود ندارد، البته چند شرکت خصوصی در حال تلاش هستند که این کار را انجام دهند اما همچنان فرهنگ، دانش و تجربه آن وجود ندارد. بنابراین خیلی موافق نیستم که دولت از کارآفرینان حمایت کند زیرا طرح‌های حمایتی از صنایع در نهایت منجر به رانت‌های بسیار بدی می‌شود و شرکت‌های کارآفرینی سهمی از این موضوع نمی‌برند. بسیاری از تسهیلات پیش‌بینی شده برای کارآفرینان نیز به رانت کشیده شده است.
دولت وام‌هایی را پیش‌بینی کرده که به شرکت‌های کارآفرینی اختصاص دهد اما عملا این تسهیلات به شرکت‌های کارآفرین واقعی تخصیص نمی‌یابد زیرا در این میان شرکت‌های صوری تشکیل می‌شوند و این وام‌ها را دریافت می‌کنند.

بنابراین اگر قرار است حمایتی از کارآفرینی شود، باید از طریق بخش اقتصادی این کار را انجام دهند؛ یعنی تسهیلاتی را از طریق بانک‌ها در نظر بگیرند. بانک‌ها بهتر از بخش دولتی می‌توانند فرصت‌ها را به صورت دقیق‌تر شناسایی کنند. به عبارت دیگر بانک‌ها ارزیابی اقتصادی را انجام دهند و نقدینگی لازم از طریق بانک‌ها در اختیار شرکت‌های کارآفرینی قرار گیرد.

* کارآفرین و رییس هیات مدیره «تجارت الکترونیک آلتون»