سرمایه‌گذاری روی صنایع معدنی (قسمت پنجم)

سلسله گفتارهای حاضر شامل چهار بخش زیر است که به بررسی تاثیر لغو احتمالی تحریم‌ها بر فضای معدنی ایران می‌پردازد:

1- توان معدنی موجود کشور و بررسی زمینه‌های جذب سرمایه‌گذار خارجی درصورت حذف تحریم‌ها.

2- اهداف سرمایه‌گذاری اکتشاف مواد معدنی در ایران و مسائل مرتبط با تحریم‌ها.

3- تاثیرپذیری محصولات شیمیایی برپایه موادمعدنی از لغو احتمالی تحریم‌ها.

4- شرکت‌های معدنی ایرانی در تعامل با شرکت‌های سرمایه‌گذار خارجی.

در شماره گذشته به شش دسته از هفت دسته عنوان بند دو پرداخته شد و در این شماره گفتار را با عناوین زیر ادامه می‌دهیم:

2- اهداف سرمایه‌گذاری اکتشاف مواد معدنی در ایران و مسائل مرتبط با تحریم‌ها.

2-7 سرمایه‌گذاری روی صنایع معدنی.

فرصت‌هایی در زمینه صنایع معدنی در کشور شناسایی شده که ارزش سرمایه‌گذاری میان مدت، برای تکمیل زنجیره معدن تا بازار مصرف را داراست که با اتکا بر آنها می‌توان به سمت تولید انحصاری مواد استراتژیک حرکت کرد. تحولات اقتصادی کشورهای عربی و آفریقایی در سال‌های گذشته توازن تمایل شرکت‌های معدن خارجی را برای سرمایه‌گذاری در موارد زیر برهم زده است. از این رو باید وجود انگیزه مشارکت را برای شرکت‌های خارجی در مورد هریک با توجه به شرایط جدید بررسی کرد. از جمله موارد صنایع معدنی که می‌تواند برای سرمایه‌گذار داخلی مناسب باشد به شرح زیر است:

- تولید کود شیمیایی از ذخایر پتاس کشور.
- تولید اسیدفسفریک خوراکی و کود شیمیایی از ذخایر فسفات کشور.
- تولید فلزات قیمتی همچون طلا و مس.
- ذخایر بنتونیت مورد استفاده در اکتشاف صنعت نفت.
- تولید و دانه‌بندی باریت که می‌تواند روی قیمت جهانی باریت تاثیرگذار باشد.
- تولید فلز منیزیم از ذخایر دولومیت.
- تولید سیلیس مایع مورد مصرف در فناوری نوین.

باوجود اهمیت این موارد صنعتی و وجود پتانسیل‌های قابل‌توجه در کشور در برخی از این موارد هنوز زمینه‌های اولیه و پیش نیازهای جذب سرمایه‌گذار خارجی آماده نشده است. از سوی دیگر، در دهه 80 شمسی شرکت‌های فرانسوی و استرالیایی به منظور احداث کارخانه تولید اسیدفسفریک، برای سرمایه‌گذاری در معادن فسفات رسوبی ایران پیش‌قدم شدند و از آنجا که جهان اقتصاد منتظر نمی‌ماند، ریوتینتو با مشارکت «المعادن» عربستان حدود 6 میلیارد دلار هزینه اکتشافی- معدنی در ذخایر فسفات عربستان انجام داده و چرخه تولید کودها در عربستان در کنار پتروشیمی تکمیل شده و بازار منطقه را تا سال 2016 در دست خواهد گرفت. ازسوی دیگر احتمال می‌رود که فرصت تولید کودهای پتاسی و فسفاتی از دست رفته باشد چرا که در شاخ آفریقا (اریتره و اتیوپی) ذخایر عظیمی کشف شده که در آستانه تولید هستند و به‌زودی بازار هدف رو به اشباع خواهد رفت، بنابراین بررسی مجدد این فرصت‌ها نیز خود یک ضرورت محسوب می‌شود. 

3- تاثیرپذیری محصولات شیمیایی برپایه مواد معدنی از لغو احتمالی تحریم‌ها

محدودیت انتقال پول به دنبال مشکلات ناشی از تحریم، موجب شد صادرات تولیدات پتروشیمی ایران محدود شده و به تبع آن در سال‌های گذشته صنایع پتروشیمی ایران با ظرفیت حدود 60 درصد فعالیت داشته‌اند. محصولات پتروشیمی به‌عنوان تنها تولید عمده بعد از نفت و گاز محسوب می‌شوند. با برداشته شدن احتمالی تحریم‌ها، صادرات محصولات پتروشیمی گسترش بیشتری خواهد یافت. این عامل به کمک پایین بودن ارزش انرژی در ایران منجر خواهد شد که مجوزهای دیگری برای احداث واحدهای جدید پتروشمی صادر شود. بر همین اساس مصرف نمک مورد نیاز بیشتر خواهد شد.

تعداد معادن تامین‌کننده نمک صنایع پتروشیمی در بخش‌های جنوبی کشور محدود است و یکنواخت نبودن ترکیب نمک سنگی و نیز در مواردی آلودگی نمک استخراجی باعث شده معادن مناسب کمتر یافت شده و از ارزش بالاتری برخوردار باشند، بنابراین با افزایش مصرف نمک در صنایع پتروشیمی توجه به استحصال نمک از آب خلیج فارس بیشتر موردتوجه قرار خواهد گرفت. به‌خصوص اینکه زمین‌های مستعد استحصال نمک آبی در جنوب کشور با محدودیت‌های تکنیکی و جغرافیایی ویژه‌ای همراه است و هر ساله گرفتن مجوزهای تولید نمک آبی سخت‌تر می‌شود. تولید پتاس، منیزیا و لیتیوم در کنار نمک مورد‌نیاز پتروشیمی برتری سرمایه‌گذاری را به ذخایر نمک شورابه‌ها بخشیده است که توجه ویژه‌ای را طلب می‌کند.

* کارشناس ارشد زمین شناسی