نیمی از بودجه آبیاری نوین به گلخانه‌ها اختصاص یابد

سیستم آبیاری نوین (سیستم تحت فشار و قطره‌ای) در همه جا کاربرد دارد و می‌توان از این روش استفاده کرد اما برخی توقع‌شان بالاست و در زمین‌هایی با EC 7 هزار PPM هم از این سیستم‌ها استفاده می‌کنند. شاید تا مدتی این روش استفاده شود و جواب هم بدهد اما کم‌کم بر شوری خاک افزوده می‌شود و آب را هم شور می‌کند. با ادامه این روش در مدت زمان پنج تا 10 سال زمین‌های لب شوری که با سیستم تحت فشار آبیاری می‌شوند، لم یزرع شده و از کشاورزی به شوره‌زار تغییر شکل می‌دهند. نمونه‌هایی از این زمین‌ها را در منطقه چاه افضل یزد و کرمان که پیش از این باغ پسته بوده‌اند، می‌توان مشاهده کرد. این باغ‌ها که محصول‌شان دیگر بازار اقتصادی ندارد، اکنون به شورآبادی تبدیل شده‌اند و کشاورزان آنها را رها کرده‌اند.

بسیاری از کارشناسان و مهندسانی که دبی (میزان آبی که در یک ثانیه خارج می‌شود) چاه‌ها را تعیین و در پروانه‌های بهره‌برداری ذکر می‌کنند، از دانش کافی برای انجام این کار برخوردار نیستند. به همین دلیل بسیاری از چاه‌ها دبی اسمی که در پروانه بهره‌برداری‌شان ذکر شده با دبی واقعی چاه‌ها تفاوت بسیاری دارد. دبی بیشتر چاه‌های کنونی آب نسبت به چاه‌های 10 سال پیش کاهش زیادی داشته اما کارشناسان همچنان با آمارهای گذشته دبی چاه‌ها را تخمین‌ می‌زنند و برآورد می‌کنند. در واقع آنها اندازه‌گیری دبی چاه‌ها را جدی نمی‌گیرند. همچنین میزان شوری آب چاه‌ها نیز اندازه‌گیری نمی‌شود و برآوردها و مطالعاتی در این زمینه‌ها انجام نمی‌شود. مهندسانی که پروانه طراحی سیستم آبیاری تحت‌فشار دارند در یک دوره آموزشی یک ماهه شرکت و سپس پروانه بهره‌برداری چاه‌ها را صادر می‌کنند.

در حال حاضر دولت (وزارت جهاد کشاورزی) بر اجرای سیستم آبیاری تحت فشار در زمین‌های کشاورزی تاکید دارد و کمک‌های بسیار خوبی می‌کند و تا 85 درصد کمک بلاعوض به کشاورزانی که خواستار اجرای این سیستم در زمین‌های‌شان باشند، ارائه می‌دهد. در حالی که اگر دولت نیمی از بودجه‌ای را که صرف ایجاد سیستم‌های آبیاری نوین می‌کند، برای ترویج و اجرای طرح گلخانه به خانواده‌ها و کشاورزان اختصاص دهد، تحول بزرگی در کشاورزی و منابع آبی کشور ایجاد خواهد کرد.

در سال 1381 سیاست‌های دولت این بود که تا سال 1400 میزان گلخانه‌های سبزی و صیفی کشور به 125 هزار هکتار افزایش یابد درحالی‌که تاکنون این میزان به حدود5/12 هکتار رسیده است، یعنی تنها به یک دهم هدف دست یافته است. یکی از دلایل اصلی شکست این طرح، هزینه‌های گران اجرای گلخانه در کشور است. هزینه هر متر گلخانه درجه یک در کشور 300 هزار تومان و درجه متوسط به متری 100 هزار تومان می‌رسد. کشاورز برای ایجاد گلخانه یک هکتاری نیاز به سرمایه یک میلیارد تومانی دارد، درحالی‌که در کل روستا هم نمی‌‌تواند این مبلغ را پیدا کند. اگر دولت می‌خواهد بحران آب را در بخش کشاورزی مهار و کنترل کند باید دست‌کم نیمی از بودجه آبیاری نوین را به ایجاد گلخانه‌های خانوادگی در روستاها اختصاص دهد و 50 درصد از هزینه‌های ساخت گلخانه را به‌صورت بلاعوض به کشاورزان بدهد. در غیر‌این صورت با ادامه روش‌های سیستم آبیاری تحت فشار و فراگیر شدن آن در کشور، جز زمین‌های بی‌حاصل و لم‌یزرع چیزی باقی نمی‌ماند.

* کارشناس آب، آبیاری و زهکشی