واردات آب در مرحله شناسایی و امکان سنجی

موضوع واردات آب از کشورهای همسایه هنوز در دست مطالعه و امکان‌پذیری است که با ابهاماتی روبه‌روست. این‌گونه طرح‌ها پس از مطالعه، امکان‌پذیری و ارزیابی‌های اقتصادی و زیست‌محیطی به مرحله قرارداد می‌رسند. در این طرح که هنوز در دست مطالعه است مواردی مانند انتقال از نهر ثقلی یا آب حجمی مطرح بوده و مطالعات پیرامون آن انجام می‌شود. آخرین مراحل کار مربوط به اعداد و ارقام و مسائل مالی است که با شاخص‌هایی تعیین می‌شوند و در صورت لزوم طرح به اجرا می‌رسد. هر طرح مطالعاتی سه مرحله دارد که شناسایی و امکان‌پذیری مرحله نخست آن است و ما در موضوع واردات آب در این مرحله قرار داریم. ناگفته نماند که بسیاری از طرح‌ها و پروژه‌ها در همین مرحله امکان‌پذیری و شناسایی متوقف می‌شوند. آنچه وزیر نیرو در این خصوص گفته‌اند، جنبه مطالعاتی طرح بوده و به نظر من هم از نظر دیپلماسی، صلاح کار در این است که این طرح اجرا نشود. 

در خصوص انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به استان‌ها جنوبی و شرقی کشور نیز این پروژه‌ها براساس ضوابط خاصی باید انجام شوند و بخش خصوصی باید وارد شود. دولت نمی‌تواند متولی پروژه‌های طولانی‌مدت شود. در این پروژه نیز مطالعات اولیه در حد شناسایی انجام شده است. براساس پیدایش طرح‌ها دارای مراحلی است و در مرحله شناخت، پیدایش طرح را رقم می‌زنیم و در کلی‌ترین شکل آن مشاور استخدام می‌کنیم و مراحل تفصیلی و طراحی را انجام می‌دهیم. هیچ‌یک از این طرح‌ها هنوز مراحل شناسایی را طی نکرده‌اند و حجم آب و هزینه‌های تقریبی آنها محاسبه نشده است. هزینه‌ها در پروژه‌ها بسیار مهم هستند و ممکن است برخی طرح‌ها صرفه اقتصادی نداشته باشند. برخی هم با راه‌های ساده‌تر و با بهره‌وری بالاتر قابلیت اجرا دارند. 

در طرح‌های انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان، افزون بر هزینه‌های انتقال، هرینه‌های تحمیلی دیگر مانند شیرین‌سازی آب به وجود می‌آید که برای بخش‌هایی مانند کشاورزی و تولید محصولات صرفه اقتصادی نیست. شیرین‌سازی هر متر مکعب آب حدود 70 سنت (1500 تا 2000 تومان) هزینه در بردارد و با رقم‌های بالای انتقال، هزینه‌های زیادی خواهد داشت. حالا اگر این روند انتقال به پمپاژ هم نیاز داشته باشد، هزینه‌ها افزایش بیشتری دارد و انتقال هر متر مکعب آب به 10 هزار تومان هم می‌رسد. حال باید دید که آیا این روش انتقال آب به لحاظ اقتصادی منطقی است یا دنبال راهکارهای ساده‌تر دیگری برویم. مانند تغییر الگوی کشت مثلا از صیفی‌جات به غلات که آب‌بری کمتری دارند و به این طریق میزان مصرف آب را مدیریت کنیم تا نیاز به طرح‌های پرهزینه انتقال آب نباشد. البته مسائل و مطالعات زیست‌محیطی نیز بخش دیگر شناسایی و امکان‌سنجی این‌گونه طرح‌ها هستند که باید با دقت انجام شوند.

* معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو