مازوت چیست؟

با اینکه این روزها منابع تجدیدپذیر و نیروگاه هایی مانند نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه اصفهان جایگزین سوخت های فسیلی شده اند، هنوز هم درباره مازوت به عنوان یکی از منابع اصلی آلودگی هوا در ایران و برخی از کشورهای جهان اخباری می خوانیم و می شنویم. احتمالاً شما نیز این اخبار را شنیده اید که سوخت مازوت در کشور متوقف شده یا نیروگاه ها تلاش می کنند تا از مازوت به عنوان سوخت اصلی خود استفاده نکنند اما به راستی مازوت چیست و چرا تا این حد مصرف آن نکوهش می شود؟ در این مقاله، به این سؤالات پاسخ می دهیم.

منظور از مازوت چیست؟

مازوت یا mazut به انگلیسی به نوعی نفت سنگین یا نفت کوره گفته می شود که در ابتدا به صورت سوخت خانگی در کشورهایی همچون اتحاد جماهیر شوروری یا کشورهایی که در خاور دور قرار دارند، به کار می رفت. این ماده نفتی کم کم به سوخت اصلی برای تولید برق، سوخت کشتی ها و دیگ های بخار صنعتی تبدیل شد.

این ماده نیمه جامد و چسبناک در واقع نوعی نفت کوره سنگین با کیفیت پایین است که در فرایند تولید و پالایش نفت خام درست می شود. ترکیبات موجود در این ماده نفتی معمولاً هیدروکربن ها، گوگرد، نیتروژن و اشکالی از فلزات هستند.

مازوت چه کاربردهایی دارد؟

مازوت باقیمانده نفت کوره یا نفت خامی است که مواد باارزش آن استخراج شده یا به فرآورده های نفتی ارزشمندی تبدیل شده اند. بااین حال، در کشورهایی مانند کشورهای واقع در خاورمیانه از این ماده برای مقاصد مختلفی استفاده می شود.

تولید برق از مازوت

مهم ترین کاربرد مازوت در کشورهای در حال توسعه تولید برق است. این ماده نفتی در چنین کشورهایی به وفور یافت شده و قابل دسترس است. به همین دلیل، از آن برای تولید انرژی در نیروگاه های سیکل ترکیبی یا نیروگاه هایی که در آنها سوخت های فسیلی مانند زغال سنگ برای تولید برق به کار می روند، استفاده می کنند. این روش تولید برق در نهایت، برای چنین کشورهایی مقرون به صرفه تر است اما بهایی که برای آن می پردازند، گریبان نسل های بعدی آنها را می گیرد.

تولید انرژی از مازوت برای حرکت کشتی ها

کاربرد دیگری که مازوت در کشورهای در حال توسعه یا برخی از کشورهای توسعه یافته دارد، استفاده از آن به عنوان سوخت کشتی ها است. مازوت می تواند انرژی مورد نیاز کشتی ها برای به حرکت در آمدن را تأمین کند. بااین حال، آلودگی ناشی از این سوخت در صنعت کشتیرانی سبب شده تا نهادهای بین المللی همچون سازمان بین المللی دریانوردی درباره آن قوانین سختگیرانه ای اعمال کنند و مالکان کشتی ها را به استفاده از انرژی های تجدیدپذیر که مصرف آنها آلودگی کمتری در پی دارد، تشویق کنند.

استفاده از مازوت در راه سازی

همان طور که قبلاً اشاره کردیم، مازوت ماده ای نیمه جامد با حالت چسبندگی است. همین ویژگی نیز این ماده را به ماده ای کاربردی در ساخت جاده ها تبدیل کرده است. این ماده می تواند آسفالت با هزینه کمتر تولید کند. در نتیجه، ساخت جاده های طولانی تر با هزینه کمتری تمام خواهد شد.

کاربرد مازوت در صنایع مختلف

شاید صنایع پیشرفته در کشورهای بزرگ توسعه یافته بتوانند از منابع تجدیدپذیر در مقیاس بیشتر برای به حرکت در آوردن چرخ کارخانه های خود استفاده کنند اما این اتفاق در همه جای دنیا نمیفتد. کارخانه ها و صنایع در کشورهای در حال توسعه هنوز به منابع تجدیدپذیر و انرژی حاصل از نیروگاه خورشیدی و نظایر آن در سطح وسیع دسترسی ندارند. بنابراین، از موادی مانند مازوت به عنوان سوخت اصلی خود استفاده می کنند. این ماده قابلیت سوختن و تولید گرمای زیادی دارد. بنابراین، صنایع مختلف از آن به عنوان سوختی کم هزینه استفاده می کنند.

چرا استفاده از مازوت خطرناک است؟

این روزها سرمایه گذاری در شرکت هایی مانند شرکت صنایع نیرو و انرژی پاک فولاد (صناپ) افزایش یافته است. علت آن نیز به حمایت طرفداران محیط زیست به استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و پاک به جای سوخت های فسیلی مانند زغال سنگ و مازوت باز می گردد. مازوت از نظر کارشناسان محیط زیست ماده ای خطرناک در نظر گرفته شده و کاهش مصرف آن توصیه می شود.

سوختن مازوت سبب می شود که گازهای گلخانه ای همچون دی اکسید گوگرد (SO2)، اکسیدهای نیتروژن (NOx)، ذرات معلق و هیدروکربن ها انتشار یابند. انتشار این گازهای سمی و افزایش آلودگی هوا نیز مشکلات تنفسی و سایر مشکلات نظیر آن را برای شهروندان در پی خواهد داشت.

علاوه براین، گوگرد تولید شده از سوختن مازوت ممکن است خطراتی مانند باران های اسیدی را در پی داشته باشد. به همین دلیل، در کشورهای پیشرفته دنیا استفاده از مازوت کاهش یافته و قوانین سخت گیرانه ای برای جلوگیری از کاربرد مازوت در صنایع مختلف و تولید برق وضع می شود.

کلام آخر

مازوت ماده ای است که در فرایند استخراج و پالایش نفت خام یا نفت کوره به دست می آید. این ماده معمولاً برای تولید برق یا تولید انرژی در صنایع مختلف به کار می رود اما خطرات ناشی از سوختن مازوت سبب شده که کارشناسان محیط زیست راه هایی مانند استفاده از انرژی تولید شده در نیروگاه خورشیدی یا تولید برق از انرژی هسته ای را به عنوان جایگزین پیشنهاد کنند. با انجام چنین راهکارهایی می توان به بهبود کیفیت هوا و کاهش آلاینده ها امیدوار بود.