غول های تجاری در جنگ

سال هاست كه جنگ سرد ميان آمريكا و اتحاد جماهير شوروي به پايان رسيده و كمتر كسي پس از فروپاشي بلوک شرق در پایان قرن بیستم تصور می کرد جهان بار دیگر شاهد يك جنگ سرد باشد، اما به نظر مي رسد تاریخ در حال تکرار است و اين اتفاق در ابتدای هزاره سوم میلادی در حال رخ دادن است، با این تفاوت که این بار چین به جای شوروی در برابر آمریکا ایستاده است و میدان این جنگ سرد نیز بیشتر به سمت اقتصاد چرخش کرده است.

گویا جهان دوباره به نظاره نشسته است تا شاهد جنگی سرد میان دو غول اقتصاد جهانی باشد، همراه با تبعات و پیامدهایی که می تواند به مراتب خطرناک تر و مخاطره آمیزتر از جنگ سرد واشنگتن با شوروی سابق باشد؛ چنانچه در تازه ترین اتفاق، آمریکا و چین در آستانه برگزاری نشست سران کشورهای عضو گروه هفت، تعرفه های جدیدی علیه کالاهای یکدیگر وضع کرده اند تا جنگ تجاری بین دو اقتصاد بزرگ جهان وارد مرحله تازه ای شود.

ساعاتی پس از آنکه دولت چین تهدید کرد به تلافی تعرفه های وضع شده از سوی دولت آمریکا بر کالاهای چینی، 75 میلیارد دلار از کالاهای آمریکایی شامل دانه سویا، خودرو و نفت را طی دو مرحله مشمول تعرفه های جدید خواهد کرد، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا از افزایش مجدد تعرفه بر واردات کالاهای چینی خبر داد.

ترامپ در چند پیام توئیتری متوالی اعلام کرد: تعرفه های اعمال شده بر 250 میلیارد دلار از کالاهای چینی که اکنون در حال اجراست، از ابتدای ماه اکتبر (9 مهر) از 25درصد به 30درصد خواهد رسید. همچنین تعرفه 10درصدی که قرار بود از روز اول سپتامبر (10شهریور) بر 300 میلیارد دلار از کالاهای چینی اعمال شود، به 15درصد افزایش خواهد یافت.

او در پیامی توئیتری در توجیه افزایش وضع تعرفه بر کالاهای چینی نوشت: «متأسفانه دولت های گذشته به چین اجازه داده اند که تا این حد تجارت عادلانه و متوازن را زیر پا بگذارد و این یک بار سنگین برای مالیات دهندگان آمریکایی است. به عنوان رئیس جمهور، من دیگر نمی توانم اجازه دهم که این روند ادامه پیدا کند.»

رابرت لایت هایزر، نماینده آمریکا در مذاکرات تجاری با چین نیز با انتشار بیانیه ای تعرفه های جدید دولت چین بر کالاهای آمریکایی را غیرمنصفانه خواند و اعلام کرد: جزییات تعرفه های جدیدی که ترامپ در توئیتر از اعمال آنها بر کالاهای چینی خبر داده است، پس از مشخص شدن جزییات لازم در نشریه رسمی کاخ سفید (فدرال رجیستر) منتشر خواهد شد.

از سوی دیگر، ترامپ در پیام دیگری نوشت: «بدین وسیله به شرکت های آمریکایی دستور داده می شود که هرچه سریع تر به دنبال یافتن جایگزینی برای چین باشید، از جمله بازگرداندن کارخانه های خود به داخل کشور و تولید کردن کالاهای تان در آمریکا.»

شوک جنگ تجاری به بازارهای جهانی

در این میان، بسیاری از فعالان اقتصادی آمریکا صراحتاً با تصمیمات دونالد ترامپ به مخالفت برخاسته اند، زیرا معتقدند این رویکرد ترامپ درنهایت به آنها آسیب جدی وارد می کند؛ ازجمله دیوید فرنچ، نایب رئیس فدراسیون ملی خرده فروشان آمریکا، در بیانیه ای اعلام کرد: «برای بنگاه های اقتصادی بسیار دشوار است که در چنین محیطی برای آینده برنامه ریزی کنند. کاملاً مشخص است که رویکرد دولت جواب نخواهد داد. راه حل مشکلات این نیست که بر کسب و کارها و مصرف کنندگان آمریکایی مالیات بیشتری [در قالب تعرفه] وضع شود. این وضعیت کی قرار است پایان یابد؟»

اتفاقات اخیر نشان از جهشی چشمگیر در تنش های تجاری بین آمریکا و چین دارد؛ دو کشوری که طی ماه های اخیر تلاش های ناکامی برای حل وفصل اختلافات شدیدی تجاری بین خود داشته اند. با این شرایط مشخص نیست که آیا مذاکره کنندگان دو طرف، ماه آینده طبق برنامه قبلی در واشنگتن با یکدیگر دیدار خواهند کرد یا اینکه اتفاقات دیگری در راه خواهد بود.

تعرفه های جدید دولت چین بر کالاهای آمریکایی که روز جمعه به تلافی تعرفه های دولت ترامپ بر کالاهای چینی مطرح شد، افت قابل توجه شاخص بازارهای سهام آمریکا و قیمت کالاهای خام را در پی داشت. جالب اینجاست که دولت چین دقیقاً کالاهایی را هدف قرار داده که مرکز اصلی تولید آنها در ایالت های حامی ترامپ است. کارخانه ها، مزارع و میادین نفتی ایالت های غرب میانه (Midwest) و ایالت های جنوبی مانند تگزاس درست زمانی هدف حمله تجاری چین قرار گرفته اند که اقتصاد آمریکا نشانه های از کاهش نرخ رشد را بروز داده است.

براساس اطلاعیه وزارت دارایی چین، بخشی از تعرفه های جدید بر کالاهای آمریکایی از روز اول سپتامبر (10 شهریور) و بخش دیگر از روز 15 دسامبر (24 آذر) اجرایی خواهد شد. دولت چین از ماه آینده میلادی تعرفه واردات دانه سویا از آمریکا را به میزان 5درصد افزایش خواهد داد و افزایش 25درصدی تعرفه بر خودروهای وارداتی از آمریکا را که فعلاً در حالت تعلیق است را از روز 15 دسامبر اجرا خواهد کرد که البته این افزایش تعرفه برای برخی خودروهای آمریکایی حتی 10درصد نیز بالاتر خواهد بود. با احتساب تعرفه های فعلی دولت چین بر خودروهای وارداتی از آمریکا و افزایشی که قرار است در ماه های آینده اعمال شود، واردکنندگان خودروهای آمریکایی در چین باید حدود 50درصد تعرفه بپردازند.

هو شی جین، سردبیر نشریه انگلیسی زبان گلوبال تایمز که جزو نشریات وابسته به دولت چین است، ساعاتی قبل از اعلام رسمی تعرفه های جدید دولت چین بر کالاهای آمریکایی، در یادداشت کوتاهی نوشت: «تا جایی که من اطلاع دارم، چین در واکنش به تعرفه های آمریکا بر 300 میلیارد دلار از کالاهای چینی اقدامات متقابل دیگری را نیز انجام خواهد داد. پکن به زودی از برنامه های خود برای اعمال تعرفه های تلافی جویانه بر برخی کالاهای آمریکایی رونمایی خواهد کرد. چین برای پاسخ دادن به حملات آمریکا مهمات کافی دارد. طرف آمریکایی درد تعرفه ها را احساس خواهد کرد.»

مقامات چینی هفته گذشته هشدار داده بودند که تصمیم دولت ترامپ برای وضع تعرفه های جدید بر کالاهای چینی، تصمیمی تنش زا است و قطعاً اقدام تلافی جویانه دولت چین را در پی خواهد داشت.

تشدید جنگ تجاری، قیمت نفت را کاهش داد

در همین حال، افزایش تعرفه های واردات نفت خام آمریکا که برای نخستین بار توسط چین اعمال شد، قیمت نفت را تا 4درصد کاهش داد و به کمترین میزان در دو هفته اخیر رساند. در واقع، آتش جنگ تجاری میان چین و آمریکا که تقریبا از سال گذشته آغاز شد، تبعات منفی متعددی برای اقتصاد جهان داشته و موجب شده است تحلیلگران بارها درباره نرخ رشد اقتصاد جهانی هشدار دهند.

براساس گزارش رویترز، تشدید اختلافات و اقدامات تلافی جویانه چین و آمریکا که در اثر افزایش تعرفه های واردات محصولات آمریکایی موجب شده است که قیمت نفت حدودا 4درصد کاهش پیدا کند و به کمترین میزان خود در دو هفته اخیر برسد. پکن اعلام کرده است که این افزایش تعرفه های گمرکی شامل نفت خام آمریکا نیز می شود که از اول سپتامبر سال جاری میلادی به میزان 5درصد اعمال خواهد شد. بر این اساس، در معاملات روز جمعه، بهای هر بشکه نفت برنت دریای شمال با افزایش ۹ سنتی به ۶۰.۰۱ دلار رسید و نفت خام آمریکا نیز با افزایش ۳ سنتی به ازای ۵۵.۳۸ دلار معامله شد.

روند کاهشی قیمت نفت که روز جمعه تحت تاثیر اظهارات جروم پاول، رئیس بانک مرکزی آمریکا، متوقف شده بود حالا با انتشار خبر تشدید جنگ تجاری و اقدامات تلافی جویانه چین و ایالات متحده باری دیگر رو به کاهش رفت. براساس خبر CNBC، قیمت نفت خام برنت با ۰.۸درصد یا ۵۰ سنت کاهش، در ۵۹.۴۰ دلار ایستاد و قیمت معاملات آتی نفت خام وست تگزاس اینترمدیت (WTI) نیز با ۲.۱درصد یا ۱.۱۸ دلار کاهش، در ۵۴.۱۷ دلار اعلام شد.

البته به گفته تحلیلگران بازار نفت، از آنجایی که ترامپ در اواخر روز جمعه این قانون افزایش تعرفه های گمرکی بر کالاهای چینی را اعلام کرد و بازار معاملات بسته بودند، تاثیر و تبعات منفی این اقدامات تلافی جویانه و جنجال برانگیز چین و آمریکا از ابتدای هفته جاری میلادی آغاز می شود.

روز سیاه و کم سابقه بازارهای مالی جهان

همچنین در واکنش به تنش های جدید آمریکا و چین، بازار سهام نیز در سراسر جهان به شدت ریزش کرد و آخرین روز از معاملات هفتگی بورس های جهان به شکلی کابوس وار به پایان رسید؛ به طوری که شاخص «استوکس ۶۰۰» که دربردارنده نماد ۶۰۰ شرکت بزرگ اروپایی است ۰.۷۸درصد و شاخص «ام اس سی آی» جهانی که دربردارنده شاخص های بورسی ۴۷ کشور جهان است ۱.۵۷درصد ریزش کردند.

در بورس های منطقه آمریکای جنوبی ریزش بورس ها به طور میانگین به عدد باورنکردنی 3درصد رسید، در آسیا شاخص «نیک کی ۲۲۵» بورس ژاپن بیش از 2درصد ریزش کرد. شاخص ها در چین، هنگ کنگ، کره جنوبی، مالزی، سنگاپور و استرالیا نیز با ریزش های سنگین بسته شدند. در خود آمریکا، شاخص «داو جونز اینداستریال اوریج» ۲.۳۷درصد و شاخص «اس اند پی ۵۰۰» ۲.۵۹درصد سقوط کردند تا به ترتیب در سطوح ۲۵ هزار و ۶۲۸.۹ واحدی و ۲۸۴۷.۱۱ واحدی بسته شوند. دیگر شاخص بورسی مهم وال استریت یعنی «نزدک کامپوزیت» نیز با سقوط 3درصدی به ۷۷۵۱.۷۷ واحد رسید.

میشل اورکه، استراتژیست موسسه «جونز تریدینگ» گفت: نگرانی خیلی زیادی اینجا وجود دارد. واکنش بازارها به این مساله خیلی جای تعجب ندارد. فکر می کنم هیچ کس حتی تصورش را هم نمی کرد که کار به اینجا بکشد.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com