جزییات حذف یارانه پردرآمدها

از ابتدای دهه 90 و با کاهش درآمدهای نفتی، حذف یارانه ثروتمندان و ورود به فاز دوم هدفمندی یارانه ها به ضرورتی اجتناب ناپذیر در اقتصاد ایران تبدیل شد، اما از همان ابتدا بزرگترین مشکل دولت، همانا شناسایی دهک های برخوردار و غیربرخوردار جامعه بود. بر همین اساس، از سال 1394 که بحث حذف یارانه های نقدی از سوی مجلس کلید خورد و اجرای آن به دولت تکلیف شد، قطع یارانه دهک های مختلف با آمیزه ای از تردید و حساسیت و احتیاط همراه بود، با این حال و با گذشت بیشتر از چهار سال از نخستین تکلیف قانونی مجلس، در شهریورماه امسال با توجه به تاکید دوباره نمایندگان بر الزام دولت بر حذف سه دهک بالای درآمدی و ارتقای پایگاه های اطلاعاتی، یارانه نقدی 200هزار خانوار پردرآمد قطع شد.

آخرین خبرها از حذف یارانه ثروتمندان

در این میان و در تازه ترین اطلاع رسانی دولت، نحوه پیگیری افرادی که «پیامک قطع یارانه» دریافت کرده اند، مشخص شده است. در اطلاعیه ستاد اجرایی تبصره ۱۴ آمده است: «ممکن است شما مشمول دریافت یارانه باشید، ولی به دلایلی چون تغییر یا فوت سرپرست خانوار، اختلال در حساب بانکی و... یارانه به حساب سرپرست خانوار واریز نشده باشد. چنانچه پیامک حذف را دریافت نکرده اید، برای اعلام نقطه نظرات درخصوص نحوه همکاری دفاتر پیشخوان خدمات دولت، با شماره ۶۳۶۹ -021تماس حاصل فرمایید.»

همچنین حسین میرزایی، سخنگوی ستاد اجرایی تبصره ۱۴ قانون بودجه درباره حذف سه دهک بالای درآمدی گفت: «افراد سه دهک بالای جامعه شناسایی شده اند و در گام اول یارانه ۲۰۰ هزار نفر حذف می شود.»

او در برنامه «تیتر امشب» درخصوص حذف یارانه ۲۰۰ هزار خانوار ادامه داد: «شناسایی سه دهک بالای جامعه و حذف یارانه آنها تکلیفی است که دولت باید انجام دهد و از چند سال گذشته مطرح شده، اما به دلیل نبود داده های مناسب اطلاعاتی و حساسیت های اجتماعی هنوز عملیاتی نشده است. در گذشته دستگاه ها اعتقادی به الکترونیک کردن اطلاعات نداشتند، اما اکنون بیشتر دستگاه ها الکترونیکی شده اند و پیش نیاز اصلی برای شناسایی وسع درآمد افراد فراهم شده است.»

به گفته میرزایی، شاخص هایی همچون تعداد سفرهای خارجی، نوع شغل، تعداد املاک و خودرو، مجموع حقوق دستمزد خانوار در تعیین وسع خانوار و حذف یارانه نقدی موثر است.

سخنگوی ستاد اجرایی تبصره ۱۴ افزود: «در آزمون وسع، سه دهک بالای جامعه شناسایی شده اند و در گام اول یارانه ۲۰۰ هزار نفر به عنوان نمونه حذف می شود. به جهت اینکه میزان خطا مشخص شود، برای کلیه افراد پیامک ارسال شده است. اگر یارانه برای فردی واریز نشده و پیامک دریافت نکرده است، مشمول قطع یارانه نیست و حتما به سه دلیل یارانه به حساب سرپرست خانوار واریز نشده است: تغییر یا فوت سرپرست خانوار، اختلال در حساب بانکی واریز یارانه نظیر مسدود شدن و یا تغییر شماره حساب و یا تاخیر در انتقال یارانه به حساب سرپرست خانوار توسط بانک.»

میرزایی همچنین درباره کسانی که پیامک قطع یارانه دریافت کرده اند، گفت: «افرادی که پیامک قطع یارانه دریافت کرده اند به همراه مدارک معتبر به دفاتر پیشخوان مراجعه کرده و رضایتنامه دسترسی به حساب بانکی ارائه می دهند. طبق این رضایت نامه، حساب بانکی آنها بررسی می شود و سپس کد رهگیری به آنها داده می شود تا پس از ۴۸ ساعت برای ثبت شکایت به سایت مراجعه کنند.»

در جست وجوی نظام تامین اجتماعی کارا

در همین زمینه، مهدی پازوکی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به وضعیت جاری کشور و تجارب سایر کشورها، نظام مالیات ستانی قوی و تور ایمنی ویژه دهک های پایینی جامعه را دو نکته اساسی برای برقراری عدالت اجتماعی عنوان کرد و دسترسی به حساب های بانکی را امری مطلوب برای اجرای هر دو مورد دانست.

پازوکی درباره قطع یارانه دهک های پردرآمد جامعه گفت: «ایران اگر می خواهد در جهان بدرخشد و نشان دهد که طرفدار عدالت اجتماعی است، حداقل باید دو کار را انجام دهد: نخست طراحی یک سیستم مالیاتی کارا است. یعنی از هر کسی که در این مملکت درآمد دارد، از آستان قدس رضوی گرفته تا مستخدم نهاد ریاست جمهوری، اگر از حدی که قانون تعیین کرده است درآمد بیشتری داشته باشد، قطعا باید مالیات بگیرد. بنیادها و نهادهای عمومی هم باید مالیات بدهند، زیرا شرکت های بنیادها و نهادهای مذکور از راه های ترانزیتی، راه آهن، محیط زیست این مملکت استفاده می کنند پس باید مالیات آنها را پرداخت کنند.»

اقدام دوم از نگاه این اقتصاددان، طراحی یک سیستم تامین اجتماعی کارا است؛ به گفته پازوکی، «فلسفه تأسیس وزارت رفاه سیاست گذاری واحد برای تمام سازمان های حمایتی همچون کمیته امداد، بهزیستی، بنیاد شهید، بنیاد 15 خرداد و سایر بنیادها است. این موضوع تجربه موفق دنیا را پشتوانه خود دارد، اما ما نتوانستیم حتی این یارانه ها را هدفمند کنیم، در واقع دولت نهم و دهم، پول پاشی کرد و دولت یازدهم هم آن را ادامه داد.»

او به قانون هدفمندی یارانه ها اشاره کرد و ادامه داد: «یارانه ها فقط باید به سه دهک پایین درآمدی داده شود و رقم آن نیز افزایش پیدا کند. بیش از 76 میلیون نفر از مردم در حال حاضر یارانه می گیرند؛ یعنی بیش از 95درصد از مردم. در حالی که سه دهک پایینی جامعه حدود 25 میلیون نفر هستند.»

این اقتصاددان در انتقاد از کسانی که سایر مباحث همچون یارانه پنهان و مالیات را بر این موضوع مقدم می دانند، گفت: «اقتصاد ایران نیازمند اصلاحات ساختاری در حوزه بودجه ریزی، نظام بانکی، مالیات ستانی و . . . دارد. مسائل اساسی کشور ربطی به یکدیگر ندارند، هم کسی که درآمد دارد باید مالیات بدهد و هم کسی که نیازمند نیست، باید یارانه اش قطع شود. اقتصاد ایران به شدت از بی انضباطی رنج می برد. جلوی مسائل را باید از یک جایی گرفت، موافقت با یک موضوع و اجرای آن به معنای مخالفت با ابعاد دیگر نیست.»

پازوکی در مورد نحوه قطع یارانه ها نیز گفت: «حذف یارانه ها در شرایط فعلی باید تدریجی باشد؛ شیوه ای که اکنون دولت نیز آن را در دستور کار خود قرار داده است، یعنی کسانی که می خواهند یارانه بگیرند، باید آزمون استطاعت بدهند. حدود 12 میلیون نفر از نیازمندان شناسایی شده اند که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند. آنها صاحبان اصلی کشور هستند و میزان یارانه شان هم باید بیشتر شود. هر کسی هم نیازمند یارانه است باید در سایت کمیته امداد ثبت نام کند.»

این مدرس دانشگاه در پاسخ به اینکه برخی حذف شدگان جزو کمیته امداد هستند، افزود: «نمی شود شما تحت پوشش کمیته امداد باشید و ماشین گران هم سوار شوید. درحال حاضر بسیاری از کسانی که دارند به عنوان کارگر ساختمانی حق بیمه دولت را دریافت می کنند، مغازه دار هستند، یعنی عده ای از رانت دولت استفاده می کنند.»

ضرورت دسترسی دولت به حساب های بانکی

پازوکی درباره دسترسی دولت به حساب های بانکی با رضایت معترضان گفت: «دولت قطعاً باید به حساب های بانکی دسترسی داشته باشد، یکی از مشکلات ما این است که اصلاً دولت نباید نیازی به رضایت نامه داشته باشد. چرا نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران هفت و نیم درصد است، درحالی که این شاخص در ترکیه 20درصد و در مالزی 21درصد است؟ از یک طرف، رادیکال ها شعار عدم وابستگی به نفت می دهند ولی وقتی نفت نباشد، مالیات، تور ایمنی قوی برای دهک های پایینی و مواردی مثل این، نیاز است. ما وقتی می توانیم مالیات بگیریم، وقتی می توانیم جلوی فساد را بگیریم که به اطلاعات شفاف، دسترسی داشته باشیم. هرچه اطلاعات شفاف تری داشته باشیم، به نفع اقتصاد ملی است.»

وی ادامه داد: «اطلاعات باید شفاف باشد تا ما بتوانیم رصد کنیم. من پزشکی می شناسم که با ماهی 50 میلیون درآمد، یارانه می گیرد، چرا؟ چون سیستم شفاف نیست. امروز ما «FATF» داخلی نیاز داریم. نمونه این موارد را امروز در بانک سرمایه می بینیم. اگر سیستم بانکی ما شفاف باشد چنین اتفاقاتی نمی افتد. مبارزه با فساد در ایران وقتی واقعی است که ما اطلاعات شفاف داشته باشیم و جلوی کلاهبردارها و رشوه بگیران را بگیریم.»

به گفته این اقتصاددان، «قطعا باید اطلاعات شفاف باشد و اطلاعات باید به دستگاه های گزینشی هم وصل شود. یعنی هر کس اطلاعات غلط داده بعداً پاسخگو باشد. باید هزینه فساد را بالا برد. نمونه بارز این عدم شفافیت در تعاونی های مسکن دیده می شود. افرادی که حقیقت را گفته اند بی نصیب مانده اند و کسانی که به دروغ گفته اند خانه ای ندارند، صاحب خانه های جدید شدند.»

پازوکی درباره نحوه مصرف منابع صرفه جویی شده هم گفت: «منابع ناشی از صرفه جویی در حذف یارانه ها باید صرف دهک های پایینی جامعه شود. از طرف دیگر، آمریکا ما را در محاصره اقتصادی قرار داده است، در نتیجه ما درآمدهای نفتی مان تحقق پیدا نمی کند. در هزینه ها هم آنچنان نمی شود صرفه جویی کرد، مگر می شود حقوق معلم و پلیس را نداد، مگر می شود حقوق بازنشسته را نداد، بنابراین یکی از کارهایی که می شود انجام داد، قطع یارانه ثروتمندان است.»

این استاد دانشگاه برای همراه شدن مردم با اجرای طرح نیز گفت: «به نظر من، مدیران ارشد دولتی باید شبی نیم ساعت از طریق رسانه ملی با مردم صحبت کرده و آنان را در جریان امور قرار دهند. باید به مردم بگویند پزشکی که 50 میلیون درآمد دارد، بازاری های شهرهای بزرگ، کسانی که خانه های شان میلیاردی است، نباید یارانه بگیرند. برای اجرای موفق این طرح، دولت باید اطلاعات را به صورت شفاف در اختیار مردم قرار دهد.»

ارتباط با نویسنده : IvanKaramazof@yahoo.com