حداقل مشارکتی که می‌خواهیم 30درصد است

اشتغال زنان، سهم زنان از مشارکت اجتماعی و اقتصادی و زمینه‌هایی که از ظرفیت‌های لازم برای ایجاد شغل و درآمد برای زنان برخوردار هستند، همواره در صدر سخنانی است که در مورد زنان و اقتصاد زنان به گوش می‌رسد. امروز در صفحه زنان و کارآفرینی سراغ سهیلا جلودارزاده، نماینده سابق مجلس ورئیس همایش نقش‌آفرینی زنان در توسعه پایدار رفته‌ایم که موارد مذکور را با او در میان بگذاریم. سخنانش را در این مصاحبه بخوانید.

***

با توجه به در پیش بودن همایش نقش‌آفرینی زنان در توسعه پایدار، سوال نخستی که از شما دارم این است که جشنواره‌های اختصاصی، ارگان‌های اختصاصی و به‌نوعی جداسازی‌های اینچنینی تا چه اندازه به نفع زنان است؟

در این زمینه یک‌سوال وجود دارد که آیا در کشور ما دارایی‌ها، فرصت‌ها و شرایط اقتصادی و اجتماعی بین زنان و مردان کاملا مساوی و مشابه تقسیم شده است؟ اگر نشده پس باید با برگزاری چنین رویدادهایی کمبودهای موجود را نمایان کنیم. بنابراین برای رسیدن به حد نرمال در شرایط نابرابر، باید کفه سبک‌تر را تقویت و حمایت کرد تا به شرایط استاندارد برسد.

مسئله مهم‌تر اینکه یکی از مهم‌ترین زمینه‌های حضور زنان در عرصه توسعه پایدار، کارآفرینی و اشتغال دانش‌بنیان است. براین اساس، نقش محوری مداخله دولت‌ها در تقویت فرهنگ و ایجاد بستر مناسب برای گسترش کارآفرینی با ملاحظه نقش بدون جایگزین زنان در افزایش بهره‌وری، رشد اقتصادی و توسعه پایدار اجتناب‌ناپذیر است. از این رو با توجه به ضرورت ملی در گسترش فرصت‌های کارآفرینی برای زنان، برگزاری گردهمایی تخصصی و بین‌المللی می‌تواند به نشر اطلاعات در مورد نوآوری‌های زنان، زمینه‌های کارآفرینی، رابطه کارآفرینی، توسعه اقتصادی و اجتماعی و رونق بخش‌خصوصی با توسعه کسب وکار زنان کمک شایان توجهی کند.

فکر می‌کنید با اجرای چنین برنامه‌هایی زنان سهم چند درصدی از مشارکت اجتماعی و اقتصادی را به دست می‌آورند؟

حداقلی را که در مشارکت اجتماعی و اقتصادی در نظر می‌گیریم، 30درصد است، چون زنان بخش بیشتری از زمان خود را هم برای خانواده صرف می‌کنند. ولی حداقلی که می‌تواند جامعه را به سمت توسعه پایدار پیش ببرد، 30درصد مشارکت زنان است. الان در قاعده مخروط و در بعضی از مشاغل که حرف از بهره‌کشی باشد، سهم زنان به این حد رسیده‌ است. مثلا در حوزه مشاغلی چون قالیبافی یا کشاورزی. اما در سطح مدیریت به 2 تا 3درصد می‌رسد و این سهم در دارندگی نمایندگان مجلس به یک‌درصد می‌رسد.

شما به سهم نمایندگی زنان در مجلس اشاره کردید؛ حداقل انتظارات زنان از نمایندگان زن حاضر در مجلس مخالفت با تصویب قوانینی است که بعضا موقعیت اقتصادی زنان را متزلزل و بی‌ثبات می‌کند. اما در چند سال اخیر بعضا شاهد تصویب یا پیشنهاد قوانینی از این دست و توسط خود زنان نماینده بوده‌ایم. این یعنی اینکه از همین سهم یک‌درصدی هم به درستی استفاده نمی‌شود. نظر شما در این زمینه چیست؟

اگر تاکنون قوانینی از طرف زنان نماینده پیشنهاد شده یا با قانونی موافقت کرده‌اند، تحت تاثیر شیوه راهیابی این بانوان به ساختار قدرت است. در واقع این هم دلیل دیگری است بر اینکه زنان بیشتر از این باید تقویت شوند، زیرا نماینده مجلس باید مستقل باشد و نباید شرایط خاصی را که برخلاف حقوق جامعه زنان است پیشنهاد دهد یا رأی به تصویبش دهد. در نهایت اینکه بروز چنین مسائل نشان‌دهنده ستمی است که در تقسیم قدرت در سطوح بالا نسبت به زنان روا شده است.

یکی از قوانینی که به آن اشاره کردیم، بازمی‌گردد به بحث مرخصی زایمان که موافقان و مخالفان زیادی دارد؛ موافقان بر نقش اصلی زنان در خانواده اشاره می‌کنند و مخالفان به از دست رفتن موقعیت اقتصادی زنان در محل کارشان. به نظر شما چه راهکاری باید اتخاذ شود که توازنی در این میان ایجاد شود؟

در این زمینه باید تجربیات قبلی را هم ببینیم. مثلا ما یک نسل زن شاغل در جمهوری اسلامی را تجربه کرده‌ایم که الان بازنشسته‌اند و فرزندان‌شان هم به ثمر رسیده‌اند هم تحصیل کرده‌اند و هم پیشرفته. از طرفی اکثر بزهکاران اجتماع متعلق به والدینی هستند که از نظر اقتصادی و فرهنگی مشکل داشته‌اند و نه فرزندان زنان شاغل. روش‌هایی که اوایل انقلاب پیش‌بینی شده بود روش‌های منطقی بود. مثلا قبلا مرخصی بدون حقوق داشتیم یا کار نیمه‌وقت. در این صورت زنان نه خانواده را از دست می‌دادند و نه از محیط کاری دور می‌شدند. اما تغییرات و تصمیمات شتابزده بیش از اینکه ما را به هدف نزدیک کند با بهم ریختن محیط کاری و خانوادگی نتیجه معکوس را به دنبال دارد.

همچنین می‌شد اجرایی کردن این قانون را با ارگان‌های دولت شروع کرد که با زیادبود کارمند مواجه هستند. اما برای بخش‌خصوصی که بحران‌های مالی و اقتصادی دارند، چنین مسئله‌ای قابل تحمل نیست. اما در هر حال هر کاری که در زمینه کلان مدیریتی کشور قرار است انجام شود، با در نظر گرفتن همه جهات و بدون در هم‌ریختگی محیط کار و در آرامش باید تصمیم‌گیری شود. زیرا اگر نظم و تعادل محیط‌های کاری را به هم بریزیم، بهره‌وری پایین می‌آید. بنابراین باید از راهکارهایی استفاده کنیم که جوامع بشری هم از آن استفاده می‌کنند. مثلا قبلا مهد کودک را در کنار محیط کار داشتیم که تجربه موفقی هم بود.

یکی دیگر از مسائلی که در مورد اشتغال زنان مطرح است، عدم تناسب تحصیلات دختران با شغل‌شان است؛ شما در پست سابق خود یعنی مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور زنان آیا به راهکاری‌های برای ایجاد اشتغال متناسب با تحصیل یا به‌طورکلی اشتغال زنان رسیدید؟

عدم تناسب شغلی با تحصیلات مختص دختران نیست بلکه در مورد دختران درصد بالاتری را دارد. پس با یک مسئله فراگیر مواجه هستیم. ببینید جوانان ما اول تحصیل می‌کنند و بعد دنبال کار در آن رشته تحصیلی می‌گردند. البته این مسئله هم از عدم برنامه‌ریزی برای تحصیل ناشی می‌شود. درحالی‌که باید نقشه‌ای از آینده کاری در رشته‌های تحصیلی برای جوانان ترسیم شود تا بتوانند تصمیم درستی در این زمینه بگیرند.

اما به هر حال در این موقعیت برای افراد جویای کار و پاسخگویی به نیازهای آنها باید برنامه‌ریزی کنیم. دولت هم نمی‌تواند این کار را به تنهایی انجام دهد. بلکه دولت باید زمینه‌ها را ایجاد کند تا کسانی که استعداد ایجاد شغل و کسب‌وکار را دارند، راه‌شان هموار شود. افرادی که تحت عنوان کارآفرین از آنها یاد می‌شود. در واقع مهم‌ترین اقدامی که می‌توانیم برای اشتغال افراد جویای‌کار انجام دهیم، فراهم کردن زمینه‌های ظهور نهضت کارآفرینی در اقتصاد ایران است.

بفرمایید که مشخصا منظورتان هموار کردن کدام زمینه‌هاست؟

ببینید! الان فرهنگ بدی که در کشور ما شکل گرفته است، نوعی رقابت ناسالم بین بخش دولتی و بخش‌خصوصی است. نوعی حس رقابت بین ارگان‌های دولتی و بخش‌خصوصی ایجاد شده است. اداره‌هایی چون مالیات، دارایی، شهرداری، بیمه و... در مسیر کارآفرینی گلوگاه‌هایی برای افراد ایجاد می‌کنند و شرایط چنان سخت می‌شود که افراد رغبتی به کارآفرینی ندارند. بنابراین در درجه نخست باید زمینه‌های سرمایه‌گذاری و پیشبرد کارآفرینی با ریسک کم مهیا شود و عوارض دولتی کم و کمتر شوند. دولت باید ناظر باشد و کارگر و کارفرما همکار شوند. البته بخش‌خصوصی هم نباید فکر کند که چون بخش‌خصوصی است پس هیچ مسئولیت اجتماعی متوجه‌اش نیست. امروزه مسئولیت‌های اجتماعی در اقتصادهای پیشرفته دنیا جایگاه بارزی دارد. بنابراین این حس رقابت و همدیگر را کنار زدن برای اقتصاد مضر و ضربه‌زننده است.

شما در امور زنان در وزارتخانه مشخصا برای اشتغال‌زایی زنان چه برنامه‌هایی را پیش بردید یا قصد دارید که پیش ببرید؟

ما 7 حوزه فعالیت صنعتی داریم که سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها می‌تواند اشتغال‌زایی زنان را در پی داشته باشد. حوز‌ه‌هایی چون زیورآلات، تراش سنگ‌های نیمه‌قیمتی و قیمتی، رشته‌هایی چون آی‌تی و ‌ای‌سی‌تی، گیاهان دارویی و خشکبار، فرش و صنایع غذایی. دفتر امور زنان وزارت صنعت، معدن و تجارت روی این هفت حوزه در حال کار است و در شهرری پایلوتش هم اجرا شده است. اما مشکلاتی وجود دارد مانند لمیدگی ادارات مربوطه که خیلی کند و سنگین حرکت می‌کنند.

این نکته را هم باید یادآوری کنم که ما کشوری هستیم که حتی برای خودمان بازار مصرف خوبی هستیم. مثلا پوشاک به‌عنوان یک نیاز اولیه انسان. اما امروزه نیمی از نیاز این بازار به‌صورت رسمی وارد می‌شود و این جدا از واردات غیرقانونی است. درحالی‌که در این زمینه سرمایه‌های زیادی داریم. هم نیروی ماهر داریم و هم اینکه اگر ماشین‌آلاتی نیاز باشد به‌راحتی می‌توان وارد کرد. نیروی کار این صنعت در بسیاری از کشورها هم اغلب خانم‌ها هستند. این حوزه‌ها باید مدیریت شود تا زمینه تجارت و کسب‌وکار زنان هموار شود اما در حال حاضر سهم زنان ایران از تجارت، دست‌فروشی در مترو است.

همایش نقش‌آفرینی زنان در توسعه پایدار چه میزان به زمینه‌هایی که از آنها یاد کردید، می‌پردازد؟

در همایشی که از 24 تا 27شهریورماه برگزار می‌شود، کریدور کارآفرینی ایجاد کرده‌ایم و وزارتخانه‌هایی که به‌نوعی کارآفرینی انجام می‌دهند و این کارآفرینی به زنان مربوط است، حضور دارند. همچنین از حوزه‌های مختلف مربوط به کارآفرینی مانند خدمات و مشاوره، بانک‌ها برای تامین منابع مالی، دانشگاه‌ها به‌عنوان نهاد علمی، سازمان‌های مردم نهاد برای کمک به کسانی که توان مالی و دانشی نیاز دارند، در این همایش حضور دارند و سعی شده که همه جنبه‌های مختلف مرتبط با کسب وکارها گرد هم آیند تا زمینه‌های کارآفرینی ایجاد شود. در حقیقت نمایشگاه نقش‌آفرینی زنان در توسعه پایدار با تاکید بر نهضت کارآفرینی و اشتغال‌زایی زنان برگزار می‌شود.